Wat is schistosomiasis en hoe krijg je dit?

Schistosomiasis is een parasitaire ziekte die over de hele wereld voorkomt. Het wordt vaak gevonden in tropische geografische gebieden, met weinig middelen en slechte toegang tot schoon drinkwater. Hier zijn enkele feiten over de ziekte.

Schistosomiasis is een parasitaire ziekte veroorzaakt door de Schistosoma-parasiet. Deze aandoening wordt ook wel bilharzia genoemd. Volgens de biologische classificatie is de parasiet in kwestie een trematode, een soort worm.

Wereldwijde gegevens over de verspreiding van de ziekte zijn opvallend. Het komt vooral voor in Afrika, Brazilië en Azië. Achtentachtig landen hebben echter de overdracht van deze ziekte op hun grondgebied bevestigd. Men schat dat tweehonderd miljoen mensen besmet zijn en dat nog eens achthonderd miljoen mensen het risico lopen om deze infectie op te lopen.

De laatste relatief betrouwbare studie waarbij het aantal sterfgevallen als gevolg van deze ziekte werd berekend, werd in het jaar 2000 uitgevoerd.

Op dat moment schatte de Wereldgezondheidsorganisatie dat er jaarlijks tweehonderdduizend doden vielen als gevolg van deze ziekte. Dit cijfer is waarschijnlijk gedaald als gevolg van het hogere gebruik van antiparasitaire medicatie.

Schistosomiasis, een parasitaire ziekte

De parasiet in kwestie is de enige binnen zijn biologische familie die in de huid kan doordringen. Dat is het voordeel dat het heeft als het gaat om het infecteren van mensen. Aangezien schistosomiasis een parasitaire ziekte is, heeft het een gastheer nodig. De soorten die deze ‘lieve gasten’ herbergen zijn de mens en de zoetwaterslak.

Binnen de besmettingscyclus fungeert de zoetwaterslak als een intermediaire drager. Binnenin dit kleine dier voltooit de Schistosoma een deel van zijn groeicyclus. Vervolgens zwemt hij naar de mens, waar hij dan blijft.

Als we de levenscyclus moesten samenvatten, zouden de volgende fasen het redelijk goed beschrijven:

• De eitjes van de parasiet bereiken waterbronnen door middel van uitwerpselen of urine van een eerder geïnfecteerd mens.
• In het water geven de eitjes de parasiet vrij in een fase die men miracidium noemt.
• De miracidia dringen de huid van een zoetwaterslak binnen.
• In de slak groeit de parasiet en bereikt vervolgens een stadium dat men cercaria noemt.
• De cercaria (of larven) verlaten het lichaam van de slak en zwemmen in zoetwaterbronnen tot ze een menselijke gastheer vinden.
• Op dat moment gaat de parasiet het menselijk lichaam binnen via de huid.
• In het lichaam bereikt de parasiet de bloedvaten en migreert vervolgens naar de lever. In de lever rijpt het verder om een volwassen parasiet te worden.
• Volwassen parasieten nestelen zich in de menselijke bloedbaan en planten zich voort door eitjes te leggen. Ze kunnen zo de cyclus opnieuw starten wanneer de mens eitjes vrijlaat via ontlasting of urine. Daarnaast kan deze parasiet zich ook in andere organen huisvesten, waardoor er verschillende symptomen ontstaan.

De symptomen van schistosomiasis

Het eerste teken van schistosomiasis is de wond die verschijnt waar de parasiet binnenkwam. Op deze plek verschijnen er meestal uitslag en een verkleuring van de huid. De uitslag kan in sommige gevallen wel tot een week nadat de parasiet is binnengekomen verschijnen.

De conditie die daarop volgt staat bekend als het Katayama-syndroom. Het is het resultaat van de de reactie van het menselijk lichaam op de eitjes van volwassen de parasieten die zich in het lichaam hebben voortgeplant. De volgende symptomen kunnen optreden:

• Koorts
• Een algemeen gevoel van malaise
• Myalgie of spierpijn
• Vermoeidheid
• Diarree
• Hematurie of bloed in de urine

Vanaf hier kan de infectie chronisch worden en overgaan in persistente versies van parasitose. De meestvoorkomende chronische versies van de ziekte zijn:

• Gastro-intestinaal: eitjes hechten zich aan de darmwanden. De drager ervaart afwisselend diarree en constipatie, evenals bloed in de ontlasting. In ernstige gevallen kan de drager darmobstructie ervaren.
• Hepatisch: eitjes blijven achter in de lever en veroorzaken ontsteking en vergroting van de lever. Ze kunnen verstopping van de hepatische bloedvaten veroorzaken, wat leidt tot portale hypertensie.
• Urogenitaal: eitjes nestelen zich in de urinewegen en er verschijnt bloed in de urine. Als deze aandoening zich ontwikkelt, is het mogelijk dat het nefrotisch syndroom verschijnt, waarbij de nier eiwitten elimineert. Het dodelijkste gevolg is nierfalen. Dit gebeurt wanneer de nieren niet langer de noodzakelijke  functies kunnen uitvoeren.

Behandelingsmethoden

Zodra een medische specialist deze specifieke parasitaire ziekte heeft gediagnosticeerd, is het middel bij uitstek antiparasitaire medicatie. Een microscopisch onderzoek van de ontlasting of urine kan dit goed diagnosticeren.

Door een microscoop te gebruiken, kun je eenvoudig de eitjes van deze parasiet ontdekken. Deze hebben namelijk een karakteristieke vorm. In sommige gevallen zijn de eitjes pas twee maanden nadat ze bij de gastheer binnen zijn gedrongen zichtbaar.

Meestal kiest de arts voor antiparasitaire praziquantel. Verschillende wetenschappelijke studies ondersteunen de effectiviteit ervan. De Wereldgezondheidsorganisatie verspreidt dit middel bovendien gratis. Er zijn ook alternatieve behandelingen voorgesteld, zoals ivermectine. Tot nu toe hebben onderzoeken echter niet aangetoond dat dit medicijn effectiever is.

Preventie

Dit type parasitaire infectie komt vaak door blootstelling aan zoet water of het drinken van besmet water. Het gebeurt vooral als mensen langer dan dertig minuten in het water zijn blijven zwemmen of daar gedurende deze tijd andere activiteiten deed. Daarom is het belangrijk hier aan te denken en de juiste preventieve maatregelen te nemen.

In gebieden waar deze ziekte endemisch is, zoals in Afrika of delen van Brazilië, moeten monsters genomen worden van watergebieden waar mensen zwemmen, baden, vissen of de was doen. Daarnaast is het ook belangrijk om zoet water dat wordt gebruikt voor het bewateren van gewassen regelmatig te controleren en in de gaten te houden.