Natuurtekortsyndroom: hoe beïnvloedt het kinderen?
Natuurtekortsyndroom (in het Engels: Nature deficit disorder) verwijst naar het effect van ontkoppeling van de natuur op de ontwikkeling van kinderen.
Dit is nog niet geclassificeerd als een ziekte. Daarom is het geen medische diagnose. Er is echter groeiende bezorgdheid over de mogelijke gevolgen ervan voor de gezondheid van kinderen. Het is in feite een van de oorzaken van de toenemende depressie, angst en zwaarlijvigheid bij kinderen.
Waarom hebben kinderen last van een Natuurtekortsyndroom?
Kinderen brengen steeds minder tijd buiten door. Ondertussen blijven ze meer binnen, spelen meer videospelletjes en gaan meer om met elektronische apparaten. Waarschijnlijk is dit verschijnsel deels te wijten aan de verstedelijking en digitalisering van de moderne tijd.
Tandon et al. deden een onderzoek (Engelse link) waarin ze de redenen onderzochten waarom ouders de activiteiten van hun kinderen buitenshuis beperkten. De redenen waren dus divers. Er zijn zorgen over de veiligheid, het toegenomen verkeer en zelfs het weer.
Buiten spelen zonder toezicht is geen optie, maar gebrek aan tijd en energie door werk geeft verzorgers geen kans om met hun kinderen “buiten te gaan spelen.”
Anderzijds worden veel kinderen aan de zorg van grootouders overgelaten terwijl hun ouders werken. In zo’n geval kan het voor oudere volwassenen moeilijk zijn hen bij dit soort spel te begeleiden.
Het is mogelijk dat het Natuurtekortsyndroom een weerspiegeling is van andere sociale problemen. Een daarvan is bijvoorbeeld een gevoel van onveiligheid en angst. De tweede is een overmatige planning van de activiteiten van kinderen.
Schermtijd, groene tijd, blauwe tijd
Om beter te begrijpen wat er gebeurt bij een Natuurtekortsyndroom is het vooral nodig om vertrouwd te raken met een paar begrippen. Het eerste daarvan is schermtijd. Dit is de tijd die kinderen doorbrengen met elektronische apparaten zoals een mobiele telefoon, televisie, tablet, computer of videospelconsoles.
“In 1970 begonnen kinderen op 4-jarige leeftijd regelmatig televisie te kijken. Tegenwoordig beginnen ze met 4 maanden te interageren met digitale media. Meer dan 90% van de kinderen onder de 1 jaar heeft een mobiel apparaat gebruikt.”
-American Academy of Pediatrics (AAP)
Groene tijd is de tijd die kinderen buiten doorbrengen op een plek waar vegetatie is. Oswald et al. publiceerden een overzicht (Engelse link) van 186 artikelen in het tijdschrift PLoS ONE. Zij concludeerden dat te veel schermtijd de geestelijke gezondheid van kinderen en adolescenten negatief beïnvloedt. Ondertussen wordt groene tijd in verband gebracht met een positief resultaat.
Blauwe tijd is de tijd die we doorbrengen in omgevingen met waterlichamen, zoals zeeën, meren of rivieren. Dit is echter minder onderzocht.
De combinatie van te veel schermtijd en te weinig groene tijd geeft aanleiding tot Natuurtekortsyndroom.
Misschien wil je dit artikel ook lezen:
De filosofie van de natuur en haar belang voor de moderne wereld
De voordelen van contact met de natuur voor kinderen
Het onderzoek naar de relatie tussen natuur en het welzijn van kinderen neemt toe. Fyfe-Johnson et al. publiceerden in het tijdschrift Pediatrics een overzicht (Engelse link) van 296 artikelen over de invloed van de natuur op de gezondheid van kinderen. Zij ontdekten dat contact met de natuur in verband wordt gebracht met meer lichamelijke activiteit en een betere geestelijke gezondheid.
Onder de positieve effecten die aan de natuur worden toegeschreven zijn de volgende:
- Het verbetert hun academische prestaties.
- De natuur stimuleert de zintuigen, de verbeelding en de creativiteit.
- Het helpt de motorische, zintuiglijke, psychologische en intellectuele ontwikkeling van kinderen.
- Het versterkt hun zelfvertrouwen en het vermogen om zelfstandig problemen op te lossen.
- De natuur vergroot hun aandachtsspanne en concentratie. Vermindert mentale vermoeidheid.
- Het verbetert de slaap door het effect op het circadiane ritme en de slaap-waakcyclus.
- Het verhoogt hun geluk en gevoel van welzijn.
- Natuer verbetert hun levenskwaliteit.
Kinderen die meer contact hebben met de natuur hebben betere sociale vaardigheden. Buiten spelen helpt hen hun coöperatieve taal te ontwikkelen, maakt hen spraakzamer en verbetert hun communicatieve vaardigheid.
Verbinding met de natuur verhoogt hun nieuwsgierigheid en enthousiasme om te leren. Het laat hen hun omgeving in vraag stellen, verlicht hun stress en angst, en zet hen aan tot minder agressie en meer controle over hun emoties.
Het voorkomen van Natuurtekortsyndroom houdt ziekten op afstand
Evenzo vond het bovengenoemde overzicht talloze voordelen bij het voorkomen van het ontstaan van ziekten:
- Het vermindert het risico om aan hart- en vaatziekten te lijden.
- Het voorkomt astma. Dit komt mogelijk doordat ze schonere lucht inademen.
- Het draagt bij aan de diversiteit van het microbioom en versterkt het immuunsysteem.
- Het voorkomt bijziendheid, waardoor de gezichtsscherpte verbetert. De precieze reden is onbekend, maar men denkt dat het komt door de blootstelling aan natuurlijk licht.
Hoe jonger de leeftijd, hoe beter
Hoe vroeger kinderen in contact komen met de natuur, hoe groter de voordelen. Daarom is het essentieel dat dit vanaf de eerste levensjaren gebeurt.
Stimuli op deze leeftijd kunnen de cognitie beïnvloeden. De plasticiteit van de hersenen is groter op jonge leeftijd. Zo ook het vermogen om te reageren op de omgeving.
Zo bleek in België uit de ENVIRONAGE studie (Engelse link) dat de aanwezigheid van meer groen rond woningen de motorische prestaties en het visueel geheugen verbetert bij kinderen van 4 tot 6 jaar. Dit is onafhankelijk van prenatale en postnatale blootstelling aan milieuvervuiling.
De gevolgen van een Natuurtekortsyndroom bij kinderen
Natuurtekort heeft aanzienlijke gevolgen voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid van kinderen. Wie geen buitenactiviteiten onderneemt, is vaker zittend. Daardoor hebben ze vaker overgewicht en obesitas.
Op hun beurt kunnen ze een tekort aan vitamine D krijgen door een gebrek aan blootstelling aan de zon. Tegelijkertijd zijn ze introverter en hebben ze een laag zelfbeeld. Ze zijn vatbaarder voor stress, angst en depressie.
Kinderen raken afgesloten van hun omgeving. Ze tonen weinig belangstelling voor de natuur en een groot gebrek aan kennis erover. Daarom is het voor hen moeilijker om milieubewust en ecologisch bewust te zijn.
Een oproep om kinderen de natuur voor te schrijven: het “groene recept”
Gezondheidsorganisaties zijn niet blind voor wat er gebeurt. Verschillende organisaties over de hele wereld hebben zich over deze kwestie uitgesproken. Artsen, vooral kinderartsen, worden aangespoord om ouders en verzorgers duidelijke aanwijzingen te geven over contact met de natuur of om de natuur “voor te schrijven.” Dit wordt het “groene recept” genoemd.
De Spaanse Vereniging voor Kindergeneeskunde over blootstelling aan de natuur
De Spaanse Vereniging voor Kindergeneeskunde (AEP) riep (Spaanse link) op tot een wereldwijde alliantie om de gezondheid van kinderen te renaturaliseren.
Volgens de organisatie zou een stad een groenverhouding moeten hebben van 3-30-300: je moet vanuit je raam minstens 3 bomen kunnen zien, minstens 30% groene gebieden in je buurt hebben, en deze moeten minstens 300 meter van je huis liggen.
“Een kind moet minstens één tot twee uur in een natuurlijke groene of blauwe omgeving doorbrengen voor een gezonde ontwikkeling. Doet hij/zij dat niet, dan heeft hij/zij een natuurtekort.”
-Asociación Española de Pediatría (AEP) –
De aanbevelingen van de American Academy of Pediatrics
De American Academy of Pediatrics (AAP) heeft een campagne (Engelse link) gelanceerd om ouders mondiger te maken over het gebruik van elektronische apparaten door hun kinderen. Kinderen jonger dan 18 maanden mogen mobiele apparaten niet gebruiken voor andere doeleinden dan videogesprekken.
Die van 18 maanden tot 5 jaar mogen dat alleen doen in gezelschap van hun ouders en gedurende maximaal 1 uur per dag. Daarna wordt, ook voor volwassenen, niet meer dan 2 uur per dag aanbevolen.
Bovendien mogen ze niet worden gebruikt om het kind te kalmeren. Ze mogen niet gebruikt worden in slaapruimtes of tijdens het eten.
Ze bevelen ook aan dat kinderen minstens 60 minuten per dag lichamelijk actief zijn. Evenzo moeten er urenlang speeluren zijn zonder mobiele apparaten.
De aanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) publiceerde in 2019 haar richtlijnen (Engelse link) voor lichamelijke activiteit, sedentair gedrag en slaap voor kinderen onder de 5 jaar.
Bij kinderen jonger dan 1 jaar wordt geen schermgebruik aanbevolen. Bij kinderen onder de 5 jaar niet meer dan 1 uur. Na de leeftijd van 2 jaar wordt ten minste 180 minuten dagelijkse lichamelijke activiteit aanbevolen.
De aanbevelingen van de Indiase Academie voor Kindergeneeskunde
In India worden kinderen vanaf de leeftijd van 2 maanden blootgesteld aan elektronische apparaten, met een gemiddelde leeftijd van 10 maanden.
Daarom volgde de Indiase Academie voor Kindergeneeskunde dit voorbeeld en publiceerde in 2021 haar richtlijnen (Engelse link) voor het gebruik van elektronische apparaten bij kinderen en adolescenten. De versies voor ouders zijn te raadplegen door hier te klikken.
Deze organisatie raadt het gebruik ervan af bij kinderen onder de 2 jaar. Tot 5 jaar moet het dan weer beperkt blijven tot 1 uur en tot 10 jaar maximaal 2 uur. Sessies mogen niet langer duren dan 30 minuten.
Kinderen ouder dan 10 jaar moeten dagelijks minstens een uur buiten bewegen. In geen geval mag schermtijd in de plaats komen van buitenactiviteiten, slaap, interactie met andere kinderen, studie of gezinstijd.
Lees hier meer:
Waarom is buitenspelen zo belangrijk?
Natuur als therapie voor kinderen met ADHD
Contact met de natuur is heilzaam voor kinderen met een aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Taylor en Kuo melden (Engelse link) bijvoorbeeld dat met een wandeling van 20 minuten in het park al een verbetering van hun aandacht merkbaar is. Bovendien melden ouders dat kinderen die buiten spelen mildere symptomen hebben.
Verder blijkt uit veel onderzoeken dat hoe “groener” ze zijn, hoe lager de frequentie van ADHD. In feite ontdekten onderzoekers in Duitsland (Engelse link) , China (Engelse link) en Denemarken (Engelse link) dat kinderen die in een groene omgeving woonden ongeveer 20% minder kans hadden op ADHD.
Ook de ENVIRONAGE studie in België had deze resultaten. En, hetzelfde geldt voor Nederland (Engelse link), waar meer groen is.
De redenen voor deze bevindingen zijn onbekend. Sommigen postuleren dat ze te wijten zijn aan het ontspannende vermogen van de natuur. Zeker is dat het onze aandacht laat herstellen, en het kind laat herstellen van overstimulatie en stress.
Gezinsactiviteiten om Natuurtekortsyndroom bij kinderen te voorkomen
Om te beginnen hoeven we, in tegenstelling tot wat je misschien denkt, om in contact te komen met de natuur niet ver van de stad te reizen. Elke plek met planten, bloemen en dieren, zoals een tuin of een park, stelt ons daartoe in staat. Er is overal natuur op deze plaatsen.
Hier zijn enkele ideeën om met je kinderen te delen en een tekort aan natuur te voorkomen terwijl je samen plezier hebt:
- Ga naar het strand.
- Plant een tuin.
- Plant een boom.
- Neem een huisdier.
- Bezoek boerderijen.
- Een boomhut bouwen.
- Dieren observeren en fotograferen.
- Een fiets- of wandelroute nemen.
- Een schommel ophangen aan een boom in de tuin.
- Op blote voeten in het zand of gras lopen.
- In het gras liggen en vormen zoeken in de wolken.
Weet je: Wat is digitaal geheugenverlies en hoe kun je het voorkomen?
Om meer te weten te komen over hoe je weer een band met de natuur kunt krijgen, zijn er initiatieven zoals The National Environmental Education Foundation (Engelse link) (NEEF) en. Children & Nature Network (Engelse link). Het belangrijkste is om van het bestrijden van het natuurtekort een gezinsdoel en prioriteit te maken.
Als het gaat om buitenspelen moeten we als ouders en verzorgers niet vergeten om kinderen te beschermen tegen de zon. Zo halen we het meeste uit de natuur zonder onnodige risico’s te nemen.
Daarnaast is het cruciaal om in gedachten te houden dat een voorbeeld meer leert dan woorden. Merk op dat Natuurtekortsyndroom niet alleen een kinderkwestie is. Daarom heeft de AAP een plan voor gezinnen beschikbaar gesteld (Spaanse link); dit is een hulpmiddel om activiteiten te organiseren en overmatige schermtijd te vermijden.
Ondertussen moeten we benadrukken hoe belangrijk het is dat ouders hun kinderen leren van de natuur te houden en deze te beschermen. Anders zullen ze niet leren die te respecteren en ervoor te zorgen.
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- COUNCIL ON COMMUNICATIONS AND MEDIA. Media and Young Minds. Pediatrics. 2016;138(5):e20162591.
- de Vries S, Verheij R. Residential green space associated with the use of attention deficit hyperactivity disorder medication among Dutch children. Front Psychol. 2022;13:948942.
- Directrices sobre la actividad física, el comportamiento sedentario y el sueño para menores de 5 años. Washington, D.C.: Organización Panamericana de la Salud; 2019. Licencia: http://iris.paho.org.
- Dockx Y, Bijnens EM, Luyten L, Peusens M, Provost E, Rasking L et al. Early life exposure to residential green space impacts cognitive functioning in children aged 4 to 6 years. Environ Int. 2022;161:107094.
- Driessnack M. Ask the expert. Children and nature-deficit disorder. J Spec Pediatr Nurs. 2009;14(1):73-5.
- Fyfe-Johnson AL, Hazlehurst MF, Perrins SP, Bratman GN, Thomas R, Garrett KA, Hafferty KR, Cullaz TM, Marcuse EK, Tandon PS. Nature and Children’s Health: A Systematic Review. Pediatrics. 2021;148(4):e2020049155.
- Gupta P, Shah D, Bedi N, Galagali P, Dalwai S, Agrawal S et al; IAP Guideline Committee On Digital Wellness And Screen Time In Infants, Children, And Adolescents. Indian Academy of Pediatrics Guidelines on Screen Time and Digital Wellness in Infants, Children and Adolescents. Indian Pediatr. 2022;59(3):235-244.
- Markevych I, Tesch F, Datzmann T, Romanos M, Schmitt J, Heinrich J. Outdoor air pollution, greenspace, and incidence of ADHD: A semi-individual study. Sci Total Environ. 2018;642:1362-1368.
- Ne’matullah K. F., Talib N. A., Mee R. W. M., Pek L. S., Amiruddin S, Ismail M. R. The impact of outdoor play on children’s well-being: A scoping review. Masyarakat, Kebudayaan Dan Politik, 2022;35(3):282–296.
- Ortega-García J.A., Martínez-Gómez C, Bach A, Benítez-Rodríguez L, Ramis R; Alianza Global para Renaturalizar la Salud de la Infancia y Adolescencia (GRSIA). Creciente desconexión de la naturaleza. Urge una alianza de salud global para la prescripción de naturaleza. Anales de Pediatría. 2023;98 (1):76-78.
- Oswald TK, Rumbold AR, Kedzior SGE, Moore VM. Psychological impacts of “screen time” and “green time” for children and adolescents: A systematic scoping review. PLoS One. 2020;15(9):e0237725.
- Rodríguez Piña I. Causas y consecuencias del síndrome de déficit de naturaleza (Nature déficit disorder) y su aplicación al aula [tesis]. Sevilla: Universidad Internacional de La Rioja; 2014.
- Sprague NL, Bancalari P, Karim W, Siddiq S. Growing up green: a systematic review of the influence of greenspace on youth development and health outcomes. J Expo Sci Environ Epidemiol. 2022;32(5):660-681.
- Tandon PS, Hafferty K, Kroshus E, Angulo A, Burton M, Peyton M et al. A Framework for Pediatric Health Care Providers to Promote Active Play in Nature for Children. J Prim Care Community Health. 2022;13:21501319221114842.
- Thygesen M, Engemann K, Holst GJ, Hansen B, Geels C, Brandt J, Pedersen CB, Dalsgaard S. The Association between Residential Green Space in Childhood and Development of Attention Deficit Hyperactivity Disorder: A Population-Based Cohort Study. Environ Health Perspect. 2020;128(12):127011.
- Tillmann S, Clark AF, Gilliland JA. Children and Nature: Linking Accessibility of Natural Environments and Children’s Health-Related Quality of Life. Int J Environ Res Public Health. 2018;15(6):1072.
- Yang BY, Zeng XW, Markevych I, Bloom MS, Heinrich J, Knibbs LD et al. Association Between Greenness Surrounding Schools and Kindergartens and Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder in Children in China. JAMA Netw Open. 2019;2(12):e1917862.
- Ye T, Yu P, Wen B, Yang Z, Huang W, Guo Y et al. Greenspace and health outcomes in children and adolescents: A systematic review. Environ Pollut. 2022;314:120193