Menopauze en slaapstoornissen: wat is het verband?

Een goede nachtrust beïnvloedt iemands kwaliteit van leven. Daarom zijn slaapstoornissen belangrijk om aan te pakken tijdens de menopauze.

Geschreven en geverifieerd door de dokter Maryel Alvarado Nieto.

Laatste update: 29 mei, 2023

De menopauze is een normale fase in het leven van een vrouw, die het einde van de menstruatiecyclus en het einde van de vruchtbaarheid inhoudt. Tijdens de menopauze treden enkele veelvoorkomende symptomen op, zoals slaapstoornissen. Daarom zal dit artikel de mogelijke oorzaken en bijbehorende risicofactoren behandelen.

Het is belangrijk de menopauze te definiëren, omdat er enige verwarring bestaat over het begrip. De term verwijst naar de definitieve stopzetting van de menstruatie en het is pas mogelijk om die te herkennen 12 maanden na de laatste menstruatie.

Ze verschijnt op natuurlijke wijze rond het 50e levensjaar. Tijdens deze overgang in het leven van een vrouw ontstaan vaak slaapproblemen.

Wat is slaap en waarom is het zo belangrijk?

Slaap is een normale toestand waarin zowel waarnemingen als reacties op externe prikkels afnemen. Maar hoewel het misschien lijkt op inactiviteit, is de waarheid dat het een cruciaal moment is voor het correct functioneren van het organisme.

De activering van verschillende neurongroepen tijdens de slaap maakt het mogelijk het geheugen te consolideren, de temperatuur en de immuniteit te regelen, en de afgifte van bepaalde neurotransmitters te controleren.

Fasen van de normale slaap

In algemene termen wordt de slaap verdeeld in twee verschillende fasen: REM en NREM. Deze nomenclatuur beantwoordtaan de snelle oogbewegingen (rapid eye movement ) of aan de afwezigheid daarvan, in welk geval een N voor ontkenning wordt toegevoegd.

De NREM-fase wordt op haar beurt onderverdeeld in vier stadia. Daaronder is de diepe slaap, die wordt beschouwd als de herstellende component van het inslapen.

Een slaapcyclus begint met een periode van slaperigheid (fase I van de NREM-fase). De in een elektro-encefalogram (EEG) waargenomen golven veranderen geleidelijk naarmate de verschillende stadia verstrijken.

Hierna komt de persoon in de periode van snelle oogbewegingen, waarmee een slaapcyclus wordt voltooid, die zich opnieuw herhaalt. Het is belangrijk op te merken dat de stadia gedurende de nacht een verschillende duur hebben.

Wijzigingen in het slaappatroon bij vrouwen tijdens de menopauze

Het normaal geachte slaappatroon omvat 8 uur nachtelijke rust, verdeeld over 4 of 5 slaapcycli. De resterende 16 uur van de dag vormen dus de waakperiode. Deze afwisseling tussen slapen en wakker zijn staat bekend als het circadiane slaap-waakritme.

Bij oudere mensen is het gebruikelijk om kortere perioden van diepe slaap en verminderde REM-fasen, met verlengde latenties, waar te nemen. Dit leidt tot een afname van de totale duur van de slaap, naast frequente ontwakingen. Om deze reden zijn sommigen van mening dat slaapstoornissen in de menopauze deel uitmaken van het dagelijks leven van vrouwen.

Menopauzale veranderingen in verband met slaapstoornissen

Het einde van het reproductieve leven brengt geleidelijk verschillende veranderingen met zich mee, totdat de eisprong helemaal verdwijnt. Deze veranderingen beïnvloeden verschillende lichaamsfuncties, waardoor de karakteristieke symptomen van deze periode ontstaan.

In de menopauze lijken slaapstoornissen een neuro-endocriene oorsprong te hebben. Het is noodzakelijk de betrokken mechanismen te kennen.

Hormonale veranderingen in de menopauze

De bekendste verandering in de menopauze is het falen van de eierstokken, d.w.z. het onvermogen van het orgaan om geslachtshormonen (oestrogeen en progesteron) te produceren. Een van de normale effecten van ovariële geslachtshormonen is de regulering van de afgifte van gonadotrofines (FSH en LH) door de hypofyse.

Deze moleculen zijn op hun beurt verantwoordelijk voor het stimuleren van de eierstokken om geslachtshormonen te produceren. Maar omdat ze verminderd zijn, treedt het onderdrukkende effect op de hypofyse niet op, waardoor FSH en LH aanzienlijk toenemen.

Sommige auteurs stellen dat FSH 10 tot 20 keer zo hoog kan worden en LH ongeveer 3 keer. Aan de andere kant wordt inhibine (een andere stof die door de eierstok wordt geproduceerd) nu erkend als een hormoon dat de productie van deze gonadotrofinen onderdrukt. Omdat de eierstokken in de menopauze atrofisch zijn, blokkeert inhibine ook de hypofyse-afgifte niet.

Neurotransmitters en de menopauze

De stoffen die verantwoordelijk zijn voor de regulering van het zenuwstelsel staan bekend als neurotransmitters. Bij de menopauze worden ook deze moleculen aangetast.

Allereerst is noradrenaline betrokken bij de afgifte van GnRH (een hypothalamische stof die verantwoordelijk is voor het stimuleren van de productie van gonadotrofines door de hypofyse). De secretie van noradrenaline is verhoogd in de menopauze, waardoor er meer GnRH vrijkomt. En dus ook van gonadotrofines.

Dit lijkt een belangrijke rol te spelen bij de verandering van de slaapcyclus in de menopauze. Aangezien de REM-fase gepaard gaat met GnRH-afgiftepulsen. Daarom zijn vrouwen in deze periode gevoeliger voor ontwaken tijdens rust.

Aan de andere kant houdt de diepe slaap (NREM-fase) verband met de afgifte van serotonine. Deze neurotransmitter vermindert in de menopauze, wat leidt tot een verminderd vermogen om een diepe en rustgevende slaap te bereiken.

Oorzaken van slaapstoornissen in de menopauze

Hoewel meer dan 40% van de vrouwen na de menopauze slaapstoornissen ervaart, is de literatuur hierover schaars. In feite beweren sommige auteurs dat de moeilijkheden bij het verkrijgen van een goede nachtrust bij deze vrouwen secundair zijn aan andere stoornissen (Spaanse link). Daarom stellen zij voor de onderliggende oorzaak te behandelen om de slaapkwaliteit te verbeteren.

Vasomotorische symptomen

De meeste vrouwen ervaren een overgang naar de menopauze die enkele jaren beslaat voordat de menopauze begint. En het kan nog een paar jaar doorgaan.

Deze periode heet de climacterisch en staat bekend om de symptomen die het veroorzaakt, vooral de populaire opvliegers. Vrouwen melden een gevoel van hitte in de vorm van plotselinge golven, die het gezicht en de romp aantasten en zweten veroorzaken.

Opvliegers duren meestal een paar minuten. Omdat ze ‘s nachts kunnen optreden, worden ze beschouwd als een veel voorkomende oorzaak van slaapstoornissen.

Emotionele stoornissen

Toestanden van angst en depressie lijken ook verband te houden met slaapproblemen in de menopauze. Daarom worden affectieve stoornissen als een risicofactor beschouwd.

Bovendien is bekend dat er met het verouderingsproces een verhoogde kans is op stemmingswisselingen, waardoor het verband tussen emoties en slaap ingewikkelder is om op te helderen. Daarom is in dit verband veel onderzoek nodig.

Andere risicofactoren geassocieerd met slaapstoornissen in de menopauze

Climacterische vrouwen kunnen andere onderliggende pathologieën hebben die de slaap veranderen, zoals de volgende:

• Hyperthyreoïdie.
• Arteriële hypertensie.
• Diabetes mellitus.

Het voorkomen van pijnlijke chronische ziekten, zoals artritis en carpaletunnelsyndroom, moet ook niet onderschat worden. Of onderliggende slaapstoornissen, zoals het rustelozebenensyndroom en obstructieve slaapapneu.

nocturie komt vaak voor in de menopauze. Dit is de behoefte om ‘s nachts wakker te worden om te plassen.

Wat kan er gedaan worden om de nachtelijke rust in de menopauze te verbeteren?

Hoewel de menopauze in verband wordt gebracht met slaapstoornissen, kunnen er enkele veranderingen in levensstijl worden aangebracht om de gevolgen ervan te verminderen. Evenzo zijn er studies die het gebruik van alternatieve therapieën voor hormoonvervanging (Spaanse link) voorstellen om climacterische symptomen te behandelen.

Als de veranderingen echter aanhouden, is het nodig naar de dokter te gaan voor een goede beoordeling. Tot de algemene aanbevelingen behoren de volgende:

• Verminder de consumptie van cafeïne.
• Houd de kamer koel en donker.
• Eet minstens twee uur voor het naar bed gaan.
• Elimineer giftige gewoonten, zoals alcohol en tabak.
• Neem een warme of hete douche voordat je naar bed gaat.
• Probeer elke dag op dezelfde tijd naar bed te gaan en wakker te worden.
• Doe regelmatig aan lichaamsbeweging, maar buiten bedtijd.

Aan de andere kant is het noodzakelijk om slaapstoornissen de aandacht te geven die ze verdienen, want een rustgevende rust is essentieel voor het goed functioneren van het lichaam. Dit geldt voor de menopauze en voor elke andere leeftijd.