Bifasisch en polyfasisch slapen: definitie en aanbevelingen
Bifasische en polyfasische slaap zijn alternatieve modaliteiten voor traditionele slaappatronen. Doorgaans hebben mensen een monofasisch slaappatroon, dat wil zeggen dat ze ‘s nachts maar één keer slapen.
Veel mensen hebben echter ook een bifasisch en polyfasisch slaappatroon. Dit betekent dat ze overdag twee of meer keren slapen. Dit wordt ook wel gespleten slaap genoemd.
Er zijn argumenten voor en tegen deze vorm van slaap. Grote figuren uit de geschiedenis, zoals Franz Kafka, Nikola Tesla of Leonardo Da Vinci hadden deze alternatieve patronen. Allemaal dachten ze dat ze op deze manier hun vermogens versterkten. Is het waar?
De meest voorkomende slaappatronen
Monofasische slaap is wat overeenkomt met normale slaap. We moeten er echter op wijzen dat dit type slaap pas na de industriële revolutie een algemeen patroon werd. Daarvoor waren bifasische en polyfasische slaap gebruikelijker.
In het algemeen wordt iemands slaappatroon bepaald door het circadiane ritme. Hierdoor gaan de uren van slaap en waakzaamheid de ene of de andere kant op. Niet iedereen is echter wakker tijdens de uren dat de zon schijnt en niet iedereen slaapt tijdens de uren dat het donker is.
Een normale volwassene zou minimaal 7 uur per dag moeten slapen. Toch bleek uit een onderzoek (Engelse link) dat sommige mensen met een mutatie in het ADBR1-gen 6,5 uur kunnen slapen zonder enig schadelijk effect.
Ook militairen en andere groepen hebben andere patronen, zonder dat er aanwijzingen zijn dat dit schadelijk is. In feite melden velen dat ze hierdoor hun aandacht en alertheid beter op peil kunnen houden.
Wellicht vind je dit artikel ook interessant:
11 tips om goed te slapen en verfrist wakker te worden
Wat is bifasische slaap?
Bifasische slaap heeft te maken met slapen in twee verschillende perioden. Volgens onderzoek uit 2016 (Engelse link) was dit de overheersende modus vóór de industriële revolutie in de meeste culturen op de planeet.
Er zijn verslagen dat het in verschillende westerse samenlevingen gebruikelijk was om in twee verschillende fasen te slapen, gescheiden door een periode van waakzaamheid van een uur. Deze periode werd gebruikt om te bidden, dromen te interpreteren, creatief te zijn, seks te hebben of buren te bezoeken.
Thomas Wehr is een onderzoeker van deze verschijnselen en voerde een studie (Engelse link) uit over dit onderwerp. Acht vrijwilligers werden een maand lang opgesloten in een kamer. Ze hadden elke dag 14 uur duisternis.
Hun slaappatronen begonnen te veranderen en uiteindelijk namen ze het bifasische slaappatroon aan. Dat wil zeggen, ze sliepen 4 uur, werden 2 of 3 uur wakker, en gingen dan weer 4 uur slapen.
Soorten bifasische slaap
Er zijn verschillende manieren om de bifasische slaap te organiseren. De meestvoorkomende wijze staat bekend als een dutje, of siësta, die in landen als Spanje of Griekenland nog veel wordt toegepast. In het algemeen kunnen we spreken van 3 soorten bifasische slaap:
- Een korte siësta. 6 uur slaap ‘s nachts en een dutje van 20 minuten midden op de dag.
- Een lang dutje. 5 uur slaap ‘s nachts en een lang dutje midden op de dag, tussen een uur en anderhalf uur.
- Radicaal bifasisch. Hierbij wordt de slaaptijd in tweeën gedeeld. In het algemeen een periode van 4 uur, gevolgd door 2 of 3 uur waken, en dan weer 4 uur slapen.
Voor- en nadelen
Er zijn bewijzen voor en tegen bifasische slaap. Van korte en lange dutjes is aangetoond dat ze het geheugen, het leervermogen, de alertheid en de stemming bevorderen. Ze kunnen echter geen goed idee zijn als ze de nachtelijke slaap later beïnvloeden, vooral bij kinderen.
Wanneer je niet genoeg slaap krijgt of je slaapkwaliteit slecht is, vergroot je de kans op aandoeningen als cognitieve problemen, hart- en vaatziekten, obesitas en diabetes type 2. In feite kunnen sommige slapeloosheidsproblemen het effect zijn van pogingen om monofasische slaap in te bouwen bij mensen die bifasische rust nodig hebben.
Wat is polyfasische slaap?
Polyfasische slaap komt minder vaak voor en houdt in dat je in meer dan twee segmenten per dag slaapt. De meeste zoogdieren hebben dit patroon, hoewel primaten monofasisch zijn. Sommigen denken dat met deze modus optimale rust kan worden bereikt. Anderen daarentegen bekijken het met scepsis.
Soorten polyfasische slaap
Er zijn verschillende soorten polyfasische slaap. Veel mensen creëren naar eigen inzicht of gemak hun eigen slaapsegmentaties. Er zijn er echter 3 die overheersen:
- Dymaxion schema. Hierbij worden om de 6 uur dutjes van 30 minuten gedaan. Dit levert in totaal 2 uur dutten per dag op. Het werd 2 jaar lang beoefend door de Amerikaanse architect Buckminster Fuller en artsen verklaarden dat hij gezond was.
- Het schema van Uberman. Hierbij wordt elke 4 uur een dutje van 20 minuten gedaan voor in totaal 3 uur slaap per dag. Het is de meest rigide vorm van polyfasische slaap.
- Het schema voor iedereen. Dit komt overeen met het nemen van een blok slaap van 3 uur ‘s nachts, met 3 dutjes van 20 minuten verspreid over de dag. Er zijn talloze variaties in de timing van het blok en de dutjes.
Lees ook dit artikel:
Tips om slaapstoornissen bij tieners te voorkomen
Voordelen en nadelen
Er is geen wetenschappelijk bewijs voor de voordelen van polyfasisch slapen. Wel is er onderzoek (Engelse link) gedaan met zeelieden, volgens welke het een goed alternatief zou zijn om hiaten van slaaptekort om externe redenen, zoals reizen of oorlog, te omzeilen.
Deskundigen zijn het erover eens dat polyfasische slaap effecten kan veroorzaken die lijken op die van slaaptekort. Dit verhoogt het risico op aandoeningen als obesitas, hoge bloeddruk, depressie, angst, psychose, hartziekten, diabetes en obstructieve apneu.
Het aannemen van bifasische of polyfasische slaap
Veel mensen melden voordelen van bifasische en polyfasische slaap. Een verandering van slaappatroon moet echter voorzichtig gebeuren. De meeste artsen zeggen dat het heel belangrijk is om de nodige uren slaap te krijgen, ook al zijn die anders verdeeld. Hierin kunnen, zoals in zoveel aspecten, grote verschillen zitten.
Als algemene regel geldt dat als iemand ‘s nachts zonder onderbrekingen slaapt, er geen reden is om te proberen een bifasische of polyfasische slaap aan te nemen. Aan de andere kant, als iemand moeite heeft met slapen, kan het een goed idee zijn om deze modaliteiten te proberen.
De aanpassingsfase aan de nieuwe slaappatronen duurt meestal tussen de 2 en 3 weken. Als er enig ongemak wordt ervaren, kun je het beste terugkeren naar het vorige patroon. Als het om slapen gaat, valt er nog veel te ontdekken. De belangrijkste indicator is dat je je goed uitgerust voelt na je slaap.
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- Shi G, Xing L, Wu D, Bhattacharyya BJ, Jones CR, McMahon T, Chong SYC, Chen JA, Coppola G, Geschwind D, Krystal A, Ptáček LJ, Fu YH. A Rare Mutation of β1-Adrenergic Receptor Affects Sleep/Wake Behaviors. Neuron. 2019 Sep 25;103(6):1044-1055.e7. doi: 10.1016/j.neuron.2019.07.026. Epub 2019 Aug 28. PMID: 31473062; PMCID: PMC6763376.
- Ekirch A. R. (2016). Segmented Sleep in Preindustrial Societies. Sleep, 39(3), 715–716. https://doi.org/10.5665/sleep.5558.
- Brown, W. A., MD. (2020, 16 noviembre). Acknowledging Preindustrial Patterns of Sleep May Revolutionize Approach to Sleep Dysfunction. Psychiatric Times. https://www.psychiatrictimes.com/view/acknowledging-preindustrial-patterns-sleep-may-revolutionize-approach-sleep-dysfunction.
- Filardi, M., Morini, S., & Plazzi, G. (2020). Pre-Race Sleep Management Strategy and Chronotype of Offshore Solo Sailors. Nature and science of sleep, 12, 263–269. https://doi.org/10.2147/NSS.S241162.
- Pedemonte, M., & Velluti, R. A. (2005). La vigilia y el sueño.
