Zwemmersjeuk: oorzaken, symptomen en behandelingen
Zwemmersjeuk, cercariën dermatitis of schistosome dermatitis, is een allergische huidreactie op cercariae. Dit zijn de larven van een watervogelparasiet (vogelschistosoma).
Het is een aandoening waar weinig onderzoek naar is gedaan, maar de laatste tijd is er toenemende belangstelling voor sinds de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) het als een opkomende ziekte bestempelt. Er zijn meldingen van gevallen en uitbraken van zwemmersjeuk in alle delen van de wereld, waaronder Noord- en Zuid-Amerika, Europa en Azië.
In onderzoek van Lashaki et al. (Engelse link) waarbij 41 studies werden bekeken die tussen 1937 en 2017 in verschillende landen werden uitgevoerd, stelden zij vast dat tenminste 34% van de watervogels wereldwijd besmet is met schistosoma.
De belangrijkste symptomen
Zoals gezegd is zwemmersjeuk in essentie een allergische reactie. Er is dus een eerste fase waarin contact met de parasiet wordt gemaakt en er vervolgens gevoeligheid voor de parasiet optreedt.
In latere fasen zal de dermatitis zelf optreden, als gevolg van de reactie van het immuunsysteem tegen iets dat het herkent en onschadelijk wil maken, namelijk de cercariae.
Zoals de naam al doet vermoeden, is jeuk het belangrijkste symptoom van zwemmersjeuk. Deze varieert van draaglijk tot ondraaglijk, tot het punt van slapeloosheid.
Chronologie van de huidlaesies
Zwemmersjeuk veroorzaakt een reeks van verschillende soorten huiduitslag die elkaar op karakteristieke tijdstippen opvolgen. De verschijnselen zijn achtereenvolgens:
- Onmiddellijk na het contact kan er jeuk ontstaan, tintelingen optreden en sprake van een branderig gevoel zijn op de plaats waar de cercariae zijn binnengedrongen.
- Vervolgens verschijnt op diezelfde plaats een vlek of macule met een diameter van een tot twee millimeter, die enkele uren kan aanhouden.
- Na 10 tot 15 uur volgt een cutane eruptie met bloeduitstortingen, kleine puistjes, blaren en papels met een diameter van 3 tot 5 millimeter.
- Tussen de tweede en derde dag verschijnen er blaasjes op de huid.
- Een week na de penetratie verdwijnen de papels en blijft er alleen een kleine rode vlek over.
Het krabben van de huid geeft een toename van de symptomen. Door het krabben komt er namelijk meer histamine vrij en neemt de jeuk toe. Bovendien kunnen de laesies geïnfecteerd raken door bacteriën, waardoor de situatie verergert.
Is het een ernstige ziekte?
Zwemmersjeuk is voor een gezond mens geen ernstige ziekte. De aanwezigheid en intensiteit van de symptomen van zwemmersjeuk zijn afhankelijk van drie factoren:
- Of het de eerste keer is iemand in contact komt met cercariae is of de persoon die eerder werd blootgesteld. Hoe groter en frequenter de blootstelling, hoe ernstiger de overgevoeligheid en hoe heviger de symptomen.
- Het aantal cercariae waarmee het lichaam in contact is gekomen.
- De genetische en immunologische gevoeligheid van de persoon in kwestie.
Wanneer veel cercariae zijn binnengedrongen, kan er koorts, zwelling of ontsteking van de gewrichten, misselijkheid en diarree optreden. Als de episode van dermatitis zeer ernstig is of zich voortdurend herhaalt, kan het een chronische aandoening worden.
Wat veroorzaakt zwemmersjeuk?
Cercariae zijn ook wel bekend onder de naam eendenluizen. Het zijn eigenlijk geen luizen, maar larven van verschillende soorten platwormen die vogelschistosomen worden genoemd.
Deze parasieten ontwikkelen zich in elk aquatisch milieu waar bepaalde slakkensoorten aanwezig zijn en als tussengastheer kunnen fungeren. Vogels zijn de uiteindelijke gastheren. Het vaakst zijn dat eenden, ganzen en zwanen.
Macháček et al. (Engelse link) meldden de aanwezigheid van cercariae in kleine kunstmatige waterpartijen bij een universiteit in Praag, Tsjechië. Met andere woorden, deze parasieten zijn aanwezig in natuurlijke of kunstmatige, landelijke of stedelijke gebieden.
Infectie
De larven komen uit de slakken tevoorschijn op zoek naar vogelpoten, op weg naar het oppervlak, reagerend op zonlicht. De infectie treedt op bij de mens wanneer deze in contact komt met water. Het menselijk lichaam is echter niet het doelwit van cercariae.
Onze lichaamstemperatuur, vergelijkbaar met die van vogels, trekt de parasiet aan. Wanneer hij echter de menselijke huid binnendringt, sterft hij, waardoor een reactie ontstaat die de zwemmersjeuk veroorzaakt.
Het vrijkomen van larven neemt toe in de ochtenduren, wanneer vogels zich meestal in het water bevinden. Ook bij hogere temperaturen is de kans op besmetting groter. Daarom komen uitbraken meestal voor in de lente en de zomer. De ziekte verspreidt zich echter niet van mens op mens.
Wie loopt risico op zwemmersjeuk?
Zwemmersjeuk treft mensen die om recreatieve of beroepsmatige redenen aan cercariae worden blootgesteld. Het komt het vaakst voor bij kinderen, omdat zij ondieper baden, dichter bij de kust, en gedurende langere perioden.
Daarnaast komt het vaak voor bij rijstboeren en kan het ontstaan na het schoonmaken van aquaria waarin slakken zitten die deze parasiet bij zich dragen.
Hoe kan de diagnose worden gesteld?
Hoewel zwemmersjeuk meestal een karakteristiek patroon volgt, met specifieke fasen waarop de laesies verschijnen, kan de ziekte onopgemerkt blijven. Aan de andere kant verwarren specialisten en patiënten de ziekte al snel met andere problemen zoals :
- contactdermatitis.
- insectenbeten.
- bacteriële huidinfecties.
Het verschijnen van laesies die beperkt blijven tot de delen van het lichaam die in water zijn ondergedompeld en een zwemgeschiedenis in een meer of vijver in de afgelopen 96 uur zijn meestal de sleutelgegevens die ons doen denken aan cercariële dermatitis of zwemmersjeuk.
Misschien ook interessant:
De link tussen dermatitis en corticosteroïden
Zijn er laboratoriumtests voor de diagnose van zwemmersjeuk?
Er zijn geen laboratoriumtesten die gebruikt kunnen worden om deze ziekte te diagnosticeren. Er kunnen afwijkingen voorkomen in routine-bloedonderzoeken, zoals die ook voorkomen bij andere parasitaire of allergische aandoeningen, maar die zijn er niet altijd.
Daarnaast zijn ze niet erg nuttig als er geen medische verdenking is en een duidelijke geschiedenis van blootstelling. Bovendien zijn er ook geen tests beschikbaar om de parasiet in bloed of andere lichaamsvloeistoffen op te sporen.
Beschikbare behandelingen
De behandeling van zwemmersjeuk richt zich op symptoombestrijding. Antiparasitaire middelen zijn bijvoorbeeld niet noodzakelijk omdat, zoals we hebben uitgelegd, de parasiet direct sterft bij contact met de dermis.
Je moet rekening houden met de volgende maatregelen als je last hebt van zwemmersjeuk:
- Vermijd het om te krabben, want dat verergert de aandoening en bevordert infectie van de huid door bacteriën.
- Gebruik koude kompressen om de jeuk te verlichten.
- Als de allergische reactie erg sterk is of de jeuk ondraaglijk, raden we aan om naar de huisarts te gaan. Deze kan je bepaalde medicijnen voorschrijven.
- Wees zeer voorzichtig met het aanbrengen van crèmes, natuurlijke kruidenproducten en olieachtige substanties zonder medische indicatie. Deskundigen raden deze zaken af omdat ze de dermatitis kunnen doen toenemen.
Zwemmersjeuk voorkomen
Om jezelf te beschermen tegen contact met cercariae, raden wij je aan niet te zwemmen in het water van ondiepe kusten en op plaatsen met veel begroeiing. Daarnaast kan je zwemmen vroeg in de ochtend beter vermijden.
Zoals hierboven reeds beschreven is, vergemakkelijken deze omstandigheden de blootstelling aan de parasiet. Het dragen van geschikte zwemkleding die zo min mogelijk huid onbedekt laat is ook een goede gewoonte, evenals zonnebaden na het verlaten van het water.
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- Lashaki EK, Teshnizi SH, Gholami S, Fakhar M, Brant SV, Dodangeh S. Global prevalence status of avian schistosomes: A systematic review with meta-analysis. Parasite Epidemiol Control. 2020;9:e00142.
- Macháček T, Turjanicová L, Bulantová J, Hrdý J, Horák P, Mikeš L. Cercarial dermatitis: a systematic follow-up study of human cases with implications for diagnostics. Parasitol Res. 2018;117(12):3881-3895.
- Veleizán A. A. y Flores V. El piojo de pato, la cercaria y la dermatitis cercarial. Desde la patagonia difundiendo saberes 2017;14(23):2-7.
- Horák P, Mikeš L, Lichtenbergová L, Skála V, Soldánová M, Brant SV. Avian schistosomes and outbreaks of cercarial dermatitis. Clin Microbiol Rev. 2015;28(1):165-90.
- Kolářová L, Horák P, Skírnisson K, Marečková H, Doenhoff M. Cercarial dermatitis, a neglected allergic disease. Clin Rev Allergy Immunol. 2013;45(1):63-74.