Wat is een koosjer dieet en wie volgen het?

Heb je enig idee wat een koosjer dieet is? Het is een complex dieet dat door de Joodse gemeenschap wordt gevolgd. Bij deze gelegenheid zullen we je vertellen waar het uit bestaat, hoe het wordt toegepast en wat de regels zijn. Blijf lezen om er meer over te leren!

Geschreven en geverifieerd door de diëtist Maria Patricia Pinero Corredor.

Laatste update: 05 november, 2022

Een koosjer dieet is geen kookstijl. Het gaat verder dan dit, want het bestaat uit een reeks voedingsregels die diep geworteld zijn in het jodendom, die als kasjroet bekend staan. Niet alle Joden volgen het, maar voor degenen die dat wel doen, is het een manier om eerbied voor God te tonen en om contact met hun geloof en hun gemeenschappen te maken.

Het woord ‘koosjer’ is van de Hebreeuwse wortel Kashér afgeleid, wat ‘juist’, ‘puur’ of ‘geschikt voor consumptie’ betekent. De basisregels van dit dieet zijn van Bijbelse oorsprong. De voeding bestaat alleen uit die voedingsmiddelen die aan de vastgestelde voorschriften voldoen, die men koosjer of casher noemt. Producten die niet aan voldoen noemt men Trefah of Taref.

Wil je meer over dit dieet weten? Hoewel de wetten van voedsel dat koosjer is uitgebreid en complex zijn, zullen we hieronder dit soort dieet onderzoeken en bespreken wie deze regels volgen.

Waar is een koosjer dieet op gebaseerd?

De wetten voor het volgen van een koosjer dieet staan gezamenlijk als Kasjroet bekend en zijn in de Thora te vinden, het eerste deel van de Joodse Bijbel. Dr. David Kramer stelt dat instructies voor de praktische toepassing van deze regels via mondelinge overlevering worden doorgegeven (Engelse link).

Ze definiëren met name welk voedsel iemand wel of niet mag eten en hoe het vóór consumptie moet zijn geproduceerd, verwerkt en behandeld. Het bepaalt ook welke combinaties van voedingsmiddelen je moet vermijden.

Praktiserende Joden zijn ervan overtuigd dat het volgen van een koosjer dieet de vervulling van Gods wil is. De producten waarop dit dieet is gebaseerd zijn in drie categorieën verdeeld:

• Vlees en gevogelte
• Zuivel
• Pareve, inclusief vis, eieren en plantaardig voedsel

Een van de belangrijkste regels van dit dieet is dat iemand nooit vlees met zuivel mag combineren. Voor vlees en zuivel moeten bovendien aparte voorwerpen (borden, schalen en bestek) worden gebruikt. Ook moet ervoor worden gezorgd dat ze niet in hetzelfde water worden afgewassen.

Als je vlees eet, wacht dan tot de volgende maaltijd voordat je zuivelproducten eet en omgekeerd. De voedingsmiddelen die pareve worden genoemd, kunnen met beide opties worden gecombineerd.

Te vermijden voedingsmiddelen bij het koosjer dieet

Een koosjer dieet is waarschijnlijk een van de strengste diëten. Het bevat namelijk veel beperkingen. Hieronder noemen we een aantal voedingsmiddelen die in dit dieet niet zijn toegestaan:

• Vlees van dieren die geen gespleten hoeven hebben en geen herkauwers zijn. Varkens, konijnen, hazen, eekhoorns, katten, honden, kamelen, kangoeroes en paarden zijn bijvoorbeeld allemaal verboden.
• Vis en schaaldieren die geen vinnen of schubben hebben. Garnalen, octopus, krabben, oesters en kreeften zijn niet toegestaan. Daarnaast zijn walvissen, haaien, zwaardvissen en dolfijnen niet toegestaan.
• Roofvogels. Uilen, haviken, meeuwen, gieren, adelaars, struisvogels en fazanten zijn ook verboden.
• De achterhand van herkauwers die zijn toegestaan. Dit omvat flanksneden, korte lendenen, poten en ossenhaas.
• De meeste insecten worden niet als koosjer beschouwd, dus groenten en fruit moeten grondig worden gecontroleerd en gewassen voordat ze worden gegeten.
• Het vet rond de vitale organen en de heupzenuw van dieren die men als koosjer beschouwd.

Voedingsmiddelen toegestaan in een koosjer dieet

Voedingsmiddelen die aan de voorschriften van kasjroet voldoen worden als koosjer beschouwd. Hieronder volgen de voedingsmiddelen van dierlijke en plantaardige oorsprong die binnen dit type dieet zijn toegestaan.

Vlees (Fleishig)

Er zijn bepaalde speciale kenmerken die het vlees moet hebben om als koosjer voedsel te worden beschouwd, variërend van de soort, de manier van slachten en de bereiding van het vlees.

In deze context verwijst eetbaar vlees naar het vlees van bepaalde zoogdieren en vogels, of hun derivaten, zoals bouillon, sauzen of botten. Een scriptie van de Universidad de los Andes in Bogota vermeldt (Spaanse link) dat aan de volgende criteria moet worden voldaan:

• Het moeten dieren met gespleten hoeven zijn, zoals schapen, koeien, geiten, lammeren, ossen en herten.
• Je mag alleen het vlees van de voorpoten van deze herkauwers consumeren.
• Gedomesticeerde vogels, zoals ganzen, kwartels, duiven, kalkoenen en kip mag je ook consumeren.
• Ze moeten door middel van een rituele slachting worden geslacht die als Shechitah bekend staat, die door de shechet wordt geleid, die volgens de Joodse wet is opgeleid en gecertificeerd.
• Het vlees moet voor de bereiding worden geweekt om al het bloed te verwijderen.
• Alle gebruiksvoorwerpen moeten koosjer zijn, dat wil zeggen, alleen worden gebruikt voor vlees en vleesproducten.

Zuivel (Milchig)

Zuivelproducten zoals melk, boter, yoghurt en kaas moeten ook aan specifieke regels voldoen om koosjer te zijn. Dit omvat onder andere de volgende regels:

• Ze moeten van een koosjer dier afkomstig zijn.
• Ze kunnen niet met een bijproduct van vlees worden gemengd. Denk bijvoorbeeld aan gelatine gemaakt van collageen (Engelse link) of stremsel, een enzym dat in de maag van zoogdieren wordt aangetroffen en dat wordt gebruikt om kaas te maken.
• De gebruiksvoorwerpen voor het bereiden en consumeren ervan moeten uitsluitend voor zuivelproducten gebruikt worden.

Vis en eieren (Pareve)

Zowel vis als eieren hebben hun eigen regels om in het koosjer dieet te komen, maar worden in dezelfde groep ‘pareve’ of ‘neutraal’ ingedeeld, omdat ze geen vlees of melk bevatten.

Om als koosjer te worden beschouwd, moeten vissen vinnen en schubben hebben, zoals zalm, makreel, tonijn of heilbot. Het vereist geen exclusief keukengerei voor de bereiding en je kan het zelfs met vlees of zuivelproducten eten.

Eieren kan men van pluimvee verkrijgen en kaviaar van koosjere vis, maar zonder sporen van bloed. Een goede keuring is dus vereist. Je kan deze producten ook met vlees of zuivel eten.

Granen en derivaten in een koosjer dieet

Om granen en graanproducten als koosjer te beschouwen, moeten de verwerkingsapparatuur en ingrediënten op de toegestane lijst staan. Als bijvoorbeeld de koekenpan of andere apparatuur met dierlijke vetten zijn ingevet of bereidt in pannen waar men vlees of zuivel op bereid, dan past het product niet binnen dit dieet.

Als het brood met dierlijk reuzel in plaats van olie of plantaardig bakvet wordt bereid, dan is het ook geen koosjer product meer. Aangezien deze verwerkingsmethoden niet op productetiketten vermeld staan, is certificering vereist.

Groenten en fruit

Groenten en fruit zijn natuurlijke voedingsmiddelen en worden als koosjer beschouwd. Aangezien een aantal insecten of larven deze producten binnen kunnen dringen, moet men ze echter vóór verkoop en consumptie op hun aanwezigheid controleren.

In gevallen waarin fruit- en groentederivaten op niet-koosjere apparatuur zijn verwerkt, of in gerechten waar ook melk of vlees in is verwerkt, kan je ze niet langer als koosjer beschouwen.

Noten, zaden en hun derivaten

Een aantal complicaties tijdens de verwerking van noten, zaden en oliën kunnen ze ongeschikt maken, vanwege mogelijke kruisbesmetting wanneer voor vlees en zuivelproducten dezelfde apparatuur worden gebruikt.

Zoals door een aantal deskundigen via Advances in Biochemical Engineering / Biotechnology wordt vermeld (Engelse link), zijn oliën sterk bewerkte voedingsmiddelen, omdat het nodig is om een aantal schadelijke stoffen te verwijderen om ze eetbaar te maken.

Elke verwerkingsfase moet men daarom controleren om deel uit te kunnen maken van een koosjer dieet. Zo wordt de correcte naleving van de bepalingen van dit dieet gegarandeerd.

Wijn en het koosjer dieet

Net als in de vorige gevallen moet men wijn met koosjere apparatuur bereiden. Daar horen natuurlijk ook de ingrediënten bij. Zoals Juan Piqueras uitlegt (Spaanse link) is deze drank een van de meest veeleisende producten, omdat het deel van veel Joodse religieuze rituelen uitmaakt.

Dat gezegd hebbende, moeten we opmerken dat het hele productieproces van koosjere wijn door praktiserende Joden is ontwikkeld en wordt gecontroleerd. Zo niet, dan is het niet toegestaan.

Pascha regels

Tijdens de religieuze activiteit van Pascha zijn er veel meer dieetbeperkingen van toepassing. Het is bijvoorbeeld traditie dat alle gegiste graanproducten verboden zijn. Deze granen noemt men ‘chameets’ en omvatten producten van tarwe, haver, gerst, rogge en spelt.

Een aantal van deze granen zijn soms toegestaan, mits ze niet langer dan 18 minuten met vocht in contact komen en geen rijsmiddelen zoals gist bevatten. Een voorbeeld van deze uitzondering is matze, een ongezuurd plat brood, dat men niet als chameets beschouwd, ook al is het van tarwe gemaakt.

Certificering voor koosjere voedingsmiddelen

De complexiteit van moderne voedselverwerking vereist dat volgers van een koosjer dieet ervoor zorgen dat ze voedsel consumeren dat aan het strikte niveau voldoet dat in hun wetten is vastgelegd. Om deze reden zijn er systemen opgezet om een aantal voedingsmiddelen te certificeren.

Producten die als koosjer zijn gecertificeerd moeten een etiket op de verpakking hebben dat aangeeft dat aan alle vereisten is voldaan. Er zijn verschillende certificerende organisaties. Als het voedsel voor Pascha gecertificeerd is, dan zal er een apart etiket gebruikt worden om dit aan te geven.

Het niveau van precisie en striktheid van het koosjer dieet is duidelijk. Veel Joden kiezen voor het volgen dit dieet omdat het hen in staat stelt om meer verbonden met hun religieuze erfgoed te zijn. Certificering is een grote hulp geweest bij het vereenvoudigen van het inkoopproces. Ondanks de beperkingen kan een koosjer dieet variatie bieden en volwaardig zijn.