Opvoedingsstijlen: wat voor ouder ben jij?

Opvoedingsstijlen vertegenwoordigen de manier waarop ouders reageren op hun kinderen. In dit artikel vertelt psycholoog Marcelo Ceberio over de verschillende soorten stijlen die er zijn.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Marcelo R. Ceberio.

Laatste update: 09 augustus, 2022

Opvoedingsstijlen zijn relationele constructies die betrekking hebben op het bewuste en vrijwillige en onvrijwillige gedrag van ouders. Het gaat ook over de attitudes, gebaren en verbale en non-verbale boodschappen naar hun kinderen en de strategieën (technisch, tactisch en communicatief) die zij gebruiken.

Geen enkele instituut leert mensen om ouders te zijn. In plaats daarvan leren mensen deze rol te vervullen door hun opvoeding. Het wordt ook gekenmerkt door de acties en correcties die ouders als correct beschouwen. Het gezin waarin iemand is opgegroeid is dus de maatstaf als het gaat om het opvoeden van kinderen.

Ouders zijn echter ook spiegels van hun kinderen. Met andere woorden gezegd impliceren alle opvoedingsstijlen ook een onvrijwillige informatieoverdracht. Ouders zijn dus transparanter dan ze denken. Ze brengen veel zaken over waaronder:

• normen en waarden
• overtuigingen
• vormen van emotionele expressie
• communicatiestijlen
• commando’s

Opvoedingsstijlen

Psycholoog Diana Baumrind ontwikkelde een van de bekendste theorieën over opvoedingsstijlen. Ze classificeerde ouders in vier categorieën:

• Gezaghebbend. Deze ouders bieden normen en begeleiding zonder overheersend te zijn.
• Autoritair. Deze ouders vertellen hun kinderen precies wat ze moeten doen.
• Tolerant. Dit soort ouders laat hun kinderen doen wat ze willen.
• Nalatig. Dit soort ouders houdt geen rekening met hun kinderen en hun interesses zijn gericht op andere gebieden dan hun kinderen.

Gezaghebbende ouders

Dit soort ouders is evenwichtig en onderhoudt een open communicatie met hun kinderen. Dit is de beste manier om kinderen informatie te laten begrijpen. Ze zijn ook veeleisend, responsief en gericht op hun kinderen.

Bovendien willen ze dat hun kinderen autonome en volwassen mensen worden. Daarnaast begrijpen ze de gevoelens van hun kinderen en ze helpen de kinderen deze te leren beheersen.

Over het algemeen zijn ze niet zo autoritair. Hierdoor kan het kind vrijer de wereld verkennen en kunnen ze hun eigen beslissingen nemen op basis van hun eigen ideeën.

Door het ondersteunen van de initiatieven van hun kinderen stellen dit soort ouders hen in staat de problemen waarmee ze dagelijks worden geconfronteerd op te lossen. Dit leidt dus tot autonomie.

Wanneer ze hun kinderen straffen, leggen ze de redenen voor de straf uit, die meestal niet streng of willekeurig zijn. Dit komt omdat, hoewel ze meestal vergeven, ze proberen te onderwijzen in plaats van te straffen. Dit kan dus leiden tot kinderen met een hoger zelfbeeld en meer autonomie.

Ook stelt deze opvoedingsstijl duidelijke regels vast en worden er grenzen gesteld. Daarnaast kunnen kinderen hun onafhankelijkheid ontwikkelen. Bovendien verwachten deze ouders volwassen gedrag van hun kinderen, maar altijd volgens hun leeftijd.

Met andere woorden, ze moeten zich gedragen in overeenstemming met hun ontwikkelingsfase. Ze waarderen hun kinderen en zijn alert op hun behoeften, zorgen en interesses. Om deze redenen beschouwen experts het als de beste van de opvoedingsstijlen.

Autoritaire ouders

Deze ouders zijn niet ontvankelijk en hebben hoge verwachtingen van hun kinderen. Ook leggen ze een totalitair regime op dat wordt gekenmerkt door hoge verwachtingen van naleving van de gezinsregels. Er is dus weinig open dialoog tussen deze ouders en hun kinderen. Met andere woorden, kinderen mogen een opdracht niet in twijfel trekken.

Bovendien is deze opvoedingsstijl restrictief en straffen deze ouders hun kinderen als zij niet aan hun verwachtingen voldoen. Ze verwachten ook dat hun kinderen het werk en de inspanningen respecteren die ze leveren door ze op te voeden.

Ze bevorderen geen dialoog en wijzen deze soms af als een disciplinaire maatregel. Bijvoorbeeld: “Praat niet tegen me totdat je doet wat ik je heb opgedragen.” Vaak is de enige verklaring die zij hun kinderen geven “omdat ik dat heb gezegd.”

Daarnaast zijn ze minder gevoelig voor de behoeften van hun kinderen en zullen hen eerder slaan of tegen hen schreeuwen in plaats van het probleem te bespreken.

Kinderen die dit soort opvoeding doorstaan, hebben mogelijk minder sociale vaardigheden. Dat komt doordat hun ouders hen meestal vertellen wat ze moeten doen, in plaats van hen zelf te laten kiezen.

Deze ouders eisen discipline zonder hun kind enige autonomie te geven. Ze beschouwen ze gehoorzaamheid als een deugd en daarom geven ze de voorkeur aan straf geven.

Tolerante ouders

Dit soort ouders is erg gevoelig voor de behoeften en verlangens van hun kinderen. Ook hebben ze niet de neiging om te veel verwachtingen te hebben met betrekking tot het gedrag van hun kinderen.

Bij deze opvoedingsstijl zijn de ouders zeer betrokken. Ze eisen echter niet veel van hun kinderen en hebben niet veel controle over hun leven. Het gebrek aan grenzen stelt de kinderen niet in staat om zelfbeheersing te verwerven.

Kinderen van tolerante ouders zijn vaak onvolwassen, hebben geen controle over hun impulsen en zijn niet sociaal verantwoordelijk. Met andere woorden, ze zijn meestal impulsiever en kunnen tijdens de adolescentie maatschappelijke verschoppelingen worden.

Ook leren deze kinderen niet om hun eigen gedrag te sturen en verwachten ze altijd weg te komen met wat ze ook doen. Deze opvoedingsstijl resulteert vaak in vervelende en verwende kinderen die dingen van anderen eisen om te krijgen wat ze willen.

Nalatige ouders

Deze ouders zijn niet veeleisend noch flexibel. Ze zijn ook koud en zijn meestal niet betrokken bij het leven van hun kinderen. Ze eisen of stellen dus geen grenzen en laten de kinderen ook geen verantwoordelijkheden nemen.

Kinderen met nalatige ouders geloven dat andere aspecten van het leven van hun ouders belangrijker voor hen zijn dan dat zij zijn.

Veronachtzamende ouders negeren vaak de emoties en meningen van hun kinderen. Daarnaast ondersteunen ze hen niet, maar beperken ze zich in plaats daarvan tot het voorzien in hun basisbehoeften zoals:

• voedsel
• huisvesting
• onderwijs

Vaak zijn ze emotioneel afwezig en soms zelfs fysiek. Dat wil zeggen, er is geen communicatie tussen de ouders en hun kind, zelfs niet als ze fysiek aanwezig zijn. Bovendien zijn ze niet gevoelig voor de behoeften van hun kinderen en verwachten ze niet dat ze zich op een bepaalde manier gedragen.

Kinderen die zijn opgegroeid in een nalatige omgeving kunnen als volwassenen emotionele en gedragsproblemen hebben. Het gebrek aan genegenheid en advies bij deze kinderen en tieners heeft zeer negatieve effecten op hun ontwikkeling.

Daarom kunnen ze zich onzeker, gedevalueerd en afhankelijk voelen. Ze hebben moeite met socialiseren en hebben vaak een lage frustratietolerantie.

Specifieke soorten opvoedingsstijlen

Over specifieke soorten opvoedingsstijlen zegt psycholoog Marcelo Ceberio het volgende:

“Tijdens mijn werk met tieners heb ik veel ouderlijke eigenaardigheden gezien in gesprekken met ouders. Op basis van de opvoedingsstijlen van Baumrind kan ik verschillende oudertypen aanduiden. Je moet echter wel weten dat de meeste ouders verschillende typen combineren, waardoor het ouderschap enigszins arbitrair is.”

Hieronder gaan we in op de verschillende opvoedingsstijlen die hij heeft onderscheiden op basis van zijn jarenlange ervaring.

Ouders met schuldgevoel

Er zijn ouders die zich schuldig voelen als ze grenzen stellen. Ze willen door hun kinderen worden herkend en geliefd. Ze geloven dat ‘nee’ zeggen zal leiden tot afwijzing.

Motiverende ouders

Deze ouders moedigen hun kinderen aan om hun mogelijkheden te ontdekken. Ze waarderen en motiveren hun kinderen ook.

Te veeleisende ouders

Ze praten altijd over wat hun kinderen niet hebben bereikt. Ze waarderen dus niet wat ze wel hebben gedaan, maar zijn alleen gefocust op wat ze niet hebben bereikt. Deze manier van praten bestaat uit het impliciet devalueren van hun prestaties.

Autoritaire ouders

Het zijn dictators die de redenen achter hun grenzen en bevelen niet verklaren. Wat hun kinderen willen, doet er niet toe. In plaats daarvan richten ze zich alleen op wat zij geloven dat het beste voor de kinderen is.

Tijdige grenstrekkende ouders

Moeders en vaders die effectieve, duidelijke, flexibele en toegelichte grenzen stellen.

Overmatig gevende ouders

Dit zijn ouders die geloven dat het geven en leveren van, en het voldoen aan alle behoeften en comfort van hun kinderen hun juiste ontwikkeling verzekert.

Onbeperkt toestaande ouders

Ouders die overdreven veel nadenken over wat hun kinderen willen en hun ideeën niet afremmen. Met andere woorden, ze stellen geen grenzen. Ze hebben de neiging hun kinderen niet te leiden en komen uiteindelijk onder het gezag van hun eigen kinderen te staan.

Veeleisende ouders

Deze ouders hebben de genegenheid en erkenning van hun kinderen nodig, willen hun kinderen behagen en door hen worden gewaardeerd. Ze zijn ervan overtuigd dat de beste plek voor hun kinderen thuis is.

Overbezorgde ouders

Ze beschermen hun kinderen overmatig en moedigen hun onafhankelijkheid niet aan. Ook zijn ze eigenlijk bang dat er iets met hen kan gebeuren. Ze handelen en doen alles voor hun kinderen.

Projecterende ouders

Ouders die proberen hun gefrustreerde verlangens op hun kinderen af te schuiven. Ze projecteren de dingen die ze zelf niet konden doen op hun kinderen. Ze luisteren niet naar de wensen van hun kinderen.

Gevende ouders

Ouders die hun kinderen begeleiden. Ze geven hen advies maar ook de vrijheid om hun eigen beslissingen te nemen. Ook Ze geven hen bijvoorbeeld materiële dingen als opstap naar onafhankelijkheid. Ze weten dat ze hun kinderen moeten loslaten.

Almachtig ouders

Deze ouders geloven dat ze het allemaal kunnen. Ze bieden hun kinderen alles wat ze nodig hebben en meer. Ze zijn ervan overtuigd dat dit de beste manier is om hun kinderen op te voeden.

Communicerende ouders

Ze geven prioriteit aan communicatie en leggen uit wat stilzwijgend in het gezin wordt geïmpliceerd. Ze zetten hun kinderen niet onder druk. In plaats daarvan respecteren ze hun kinderen, stellen ze vragen en vermijden ze dingen aan te nemen.

Grenzeloze ouders

Ze moedigen vrijheid en onafhankelijkheid aan zonder de werkelijke emotionele wereld of volwassenheid van hun kinderen om onafhankelijk te worden te bepalen.

Waarderende/ondersteunende ouders

Ze zijn emotioneel zeer ondersteunend. Met andere woorden, ze drukken genegenheid en waardering uit met woorden en hun houding.

Ongezonde combinaties van opvoedingsstijlen

Veel kinderen groeien op met twee ouders. Deze kunnen andere, en zelfs tegengestelde opvoedingsstijlen hanteren. Hieronder bespreken we de ongezonde combinaties die ouders kunnen vormen.

Onbegrensd en almachtig

Ze stimuleren niet alleen onbeperkte vrijheid, maar geven hun kinderen ook alles wat ze willen en laten ze niet groeien. Ze kunnen bijvoorbeeld een appartement aan hun kind schenken zodat ze zelfstandig kunnen wonen maar betalen hiervoor alle kosten. Hun kinderen belanden vaak in een val, omdat ze onafhankelijkheid aanmoedigen maar tegelijkertijd aan al hun behoeften voldoen.

Het slechte en het goede

Het kan een combinatie zijn van een autoritaire ouder en een verwijtbare ouder. Men stelt extreme en rigide grenzen en bevelen en straft de kinderen regelmatig. Aan de andere kant beschermt de andere ouder de kinderen en rechtvaardigt hun gedrag. Dit is een driehoek die coalitievorming begunstigt.

Toelaatbaar verwijtbaar

Ze staan geen onbeperkte acties toe en voelen zich niet schuldig als ze geen grenzen stellen. Daardoor worden ze de kinderen van hun kinderen. Met andere woorden, dit vestigt een omgekeerde hiërarchie. Zo domineren de kinderen en zijn de ouders machteloos.

Veeleisende projectoren

Ze verwaarlozen niet alleen hun kinderen en hun verlangens of ambities, maar zijn ook veeleisend zonder zelfs te weten wat hun kinderen willen en kunnen. Ze richten zich meestal op wat hun kinderen volgens hun parameters missen. De kenmerken van autoritaire ouders verergeren het beeld nog verder.

Een ondersteunende en functionele ouder is dus iemand die groei, autonomie, communicatie, affectieve uitingen en duidelijke grenzen bevordert. Ze hebben dus de volgende kenmerken:

• Valoriseren
• Onderscheidende gevers
• Productief veeleisend
• Tijdige grensafspraken
• Communicators

Ver weg van de utopie van ideaal en goed ouderschap, is het opvoeden van kinderen synoniem met elke dag leren.