Ketose: wat het is, de oorzaken, symptomen en gevolgen

Ketose is een proces dat spontaan kan optreden of kan worden opgewekt door het zogenaamde "ketogeen dieet". Lees verder en we vertellen je meer.

Geschreven en geverifieerd door de verpleegkundige Leidy Mora Molina.

Laatste update: 18 mei, 2024

Ketose kan van nature voorkomen in het lichaam, om metabolische redenen, of het kan worden opgewekt door een bepaald soort dieet. In dit proces gebruikt het lichaam zijn eigen vet of vet uit voedsel om energie te produceren.

Dit zou een aantal voordelen met zich meebrengen, bijvoorbeeld als het gaat om gewichtsverlies of gewichtsbeheersing. Er zijn echter ook een aantal ongewenste gevolgen die te maken hebben met veranderingen in het maag-darmstelsel, de stofwisseling en de botten. In dit artikel gaan we dieper in op wat ketose is, hoe het plaatsvindt en wat de symptomen zijn.

Wat betekent “ketose”?

Volgens de etymologie komt deze term van keto of keto (in het Latijn), wat te maken heeft met ketonen. Samen met het achtervoegsel -osis, dat vaak voorkomt in ziektenamen, duidt het op een abnormale toestand, degeneratie, verspilling of stoornis.

Samengevat verwijst de betekenis van het woord ketose in het huidige medische veld naar een toestand waarbij er een abnormaal hoog niveau van ketonen in het lichaam is. Ketonen zijn organische verbindingen met een carbonylgroep aan koolstofatomen.

Volgens onderzoek (Engelse link) worden vetten bij afwezigheid van koolhydraten afgebroken voor energie, waarbij ketonlichamen in de lever worden geproduceerd. De bekendste zijn 3-hydroxybutyraat (3HB) en acetoacetaat (AcAc). Deze worden naar de weefsels getransporteerd om het lichaam goed te laten functioneren.

De mogelijke oorzaken van ketose

Ketose treedt op wanneer het lichaam vetten gaat gebruiken als belangrijkste energiebron in plaats van koolhydraten. Vooral wanneer deze niet in voldoende hoeveelheid beschikbaar zijn.

Er zijn verschillende mogelijke verklaringen of oorzaken:

• Geactiveerd lipidenenergiemetabolisme tijdens de zwangerschap en ook in de kindertijd.
• Diëten met een lage koolhydraatinname.
• Lichaamsbeweging of intensieve lichamelijke activiteit.
• Een tekort aan groeihormonen.
• Langdurige periodes van vasten.
• Een dieet dat zeer rijk is aan vetten.
• Stofwisselingsstoornissen.
• Diabetes (Spaanse link) en hypoglykemie.
• Alcoholvergiftiging.

Het ketogeen dieet

Het zogenaamde ketogeen dieet of keto-dieet is juist gemaakt om vet te verbranden door de consumptie van koolhydraten te verminderen. Hiermee worden onder andere suikers, meel en knollen bedoeld. Tegelijkertijd wordt de consumptie van “goede” vetten verhoogd.

Bij een dergelijk dieet mag de inname van koolhydraten niet meer dan 10% van het totaal aantal calorieën per dag uitmaken. Hierdoor moet de aanmaak van ketonlichamen toenemen.

De symptomen van ketose

Of het nu komt door een dieet, metabole, pathologische of andere redenen, door ketose treden er veranderingen op in het functioneren van het organisme, die zich uiten in verschillende verschijnselen. De belangrijkste zijn de volgende:

• Zwakte.
• Hoofdpijn.
• Verlies van eetlust.
• Slechte adem (halitose).
• Constant gevoel van dorst.
• Af en toe misselijkheid en overgeven.
• Toegenomen frequentie van urineren.
• Constipatie of, omgekeerd, diarree.
• Het gevoel van een bittere of metaalachtige smaak in de mond.

Vooral een slechte adem wordt ervaren of waargenomen tijdens het vasten. Deze en andere symptomen kunnen echter na een paar dagen verdwijnen, als het lichaam zich eenmaal heeft aangepast aan bijvoorbeeld het keto-dieet.

Aan de andere kant kunnen verhoogde ketonlichamen worden gedetecteerd in urine- en bloedtesten. Er is sprake van ketose als de concentratie hoger is dan 0,5 mmol/L. Dit kan echter variëren afhankelijk van de mate van hydratatie. Er kunnen zelfs valse negatieven zijn.

Is ketose heilzaam?

Het proces van ketose levert voldoende energie voor het lichaam om te functioneren, zowel lichamelijk als geestelijk. Als gevolg van vasten of een koolhydraatarm dieet kan het lichaam beginnen met het verbranden van opgeslagen vet.

Dit is goed nieuws voor mensen met overgewicht of obesitas. Daarom zijn er onderzoeken (Engelse link) die beweren dat ketogeen dieet de cardiovasculaire gezondheid kan verbeteren door het percentage lichaamsvet te verlagen.

Ketose wordt in verband gebracht met een lager risico op het ontwikkelen van verschillende soorten kanker, vooral door het verkleinen van de tumorgrootte, volgens sommige onderzoeken over dit onderwerp (Engelse link). In die zin wordt glucose beschouwd als voedsel voor kankercellen.

Ketogene diëten blijken ook voordelen te bieden bij de preventie en behandeling van diabetes type 2 (Engelse link), door verbetering van het glykemische profiel, de insulinegevoeligheid en de plasmaspiegels van geglycosyleerd hemoglobine.

Het gebruik van ketogene diëten voor de behandeling van neurologische aandoeningen, zoals epilepsie, bevindt zich in een experimentele fase. En hoewel onderzoek (Spaanse link) positieve resultaten rapporteert, is het mechanisme van de neuroprotectieve werking nog steeds niet erg duidelijk.

De gevolgen van ketose voor de gezondheid

Ketose brengt echter ook gezondheidsrisico’s met zich mee. Als gevolg van een stofwisselingsstoornis, wanneer het lichaam niet in staat is om de ketonlichamen uit te drijven, stijgen de concentraties ketonlichamen in het bloed.

Er kan dan metabole acidose optreden. En als het bloed te zuur wordt, tast dit de orgaanfunctie aan, wat kan leiden tot coma en zelfs de dood.

Studies beschrijven andere gevolgen van ketose voor de gezondheid:

• Maagdarmstoornissen: dit omvat constipatie, misselijkheid en verhoogde incidenties van gastro-oesofageale reflux.
• Metabole veranderingen: dit omvat verhoogd serumcholesterol (Spaanse link), hypocalciëmie, hypomagnesiëmie, laag carnitinegehalte, bloedarmoede en tekorten aan selenium, koper en andere mineralen.
• Botveranderingen: ketose kan het fosfocalcine- en vitamine D-metabolisme verstoren, waardoor het risico op het ontwikkelen van osteopenie en fracturen toeneemt.
• Er zijn gevallen van nierlithiasis, pancreatitis en blaasjeslithiasis beschreven.

Er zijn echter een aantal ideeën rond ketose die geen wetenschappelijke basis hebben. Er is bijvoorbeeld op dit moment nog geen bewijs dat het keto-dieet haaruitval beïnvloedt.

Wees erg voorzichtig met rage diëten

Het ketogeen dieet kan erg beperkend zijn, dus het lichaam zal er op een gegeven moment onder lijden, tijdens de aanpassing of als het in de tijd wordt verlengd. Het wordt daarom aanbevolen om het niet langer dan 2 of 3 maanden te laten duren, zelfs met onderbrekingen.

Aan de andere kant is het ketogeen dieet in bepaalde gevallen gecontra-indiceerd. Dit zijn onder andere mensen ouder dan 65 jaar, zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven, patiënten met lever- of nierfalen, hart- en vaatziekten, een voorgeschiedenis van een beroerte of galstenen.

Ketose brengt voordelen met zich mee, maar ook complicaties. Het moet niet lichtvaardig worden opgevat. Daarom is het de moeite waard om te onthouden dat dit en elk ander dieet moet worden gedaan onder begeleiding en begeleiding van een gezondheidsdeskundige.