Hyperosmie: overgevoeligheid voor geuren

Verhoogde gevoeligheid voor geuren kan als een voordeel worden beschouwd, maar degenen die het hebben, hebben er vaak daadwerkelijk last van. Hoewel het een zeldzame aandoening is, maakt het deel uit van de merkwaardige aandoeningen die verband houden met ons vermogen om te ruiken.

Hyperosmie of een overgevoeligheid voor geuren is zeldzaam als aandoening, maar bij sommige mensen komt het in een lichtere vorm tot uiting. Velen van ons kennen immers mensen die geuren duidelijk beter dan gemiddeld waarnemen.

Ruiken is niet bepaald een van de zintuigen waaruit het grootste voordeel te halen valt. Daarom zien mensen die met hyperosmie geboren worden of een periode van hyperosmie doormaken hun levenskwaliteit vaak afnemen.

De naam hyperosmie stamt uit het Grieks. Het is een woord dat samengesteld is uit twee kleinere delen: hyper – wat zoiets als ‘vermeerderd’ betekent – en osmia – wat de reukzin is. Hyperosmia is dus een overgevoeligheid voor geuren.

Verwar deze aandoening niet met een verhoogde gevoeligheid in meer gewone situaties, bijvoorbeeld bij een zwangerschap. Bij gediagnosticeerde hyperosmie is er een verlaging van de olfactorische drempel. Naarmate deze drempel lager is, zal ook de concentratie van stoffen die in de lucht nodig is om een geur waar te nemen verlagen.

Hyperosmie is heel zeldzaam. Er zijn geen betrouwbare statistieken om met zekerheid te kunnen bepalen hoeveel mensen er wereldwijd aan lijden. Er zijn wel gegevens bekend over de tegenovergestelde stoornis, anosmie – reukverlies – die ongeveer 0,3 % van de bevolking treft.

Geurgevoeligheidsstoornissen

Zoals we al gezegd hebben is hyperosmie een abnormale situatie binnen het spectrum van geurgevoeligheidsstoornissen, die  een sterke overgevoeligheid voor geuren met zich meebrengt. Dit probleem ligt precies aan de andere kant van anosmie, wat we hierboven al hebben uitgelegd. Het geheel van deze stoornissen heet dysosmie en bestaat uit de volgende vormen:

• Hyperosmie. Dit is de situatie die we in dit artikel behandelen, overmatige reukzin waardoor de levenskwaliteit afneemt.
• Parosmie. Is een andere zeldzame afwijking waarbij de hersenen geuren niet correct herkennen. Daardoor zullen ze aan de ene geur een eigenschap van een andere toeschrijven. Deze mensen kunnen een aangenaam parfum als een onaangename geur beschouwen.
• Fantosmie. Een hallucinatie van reuk. De persoon die aan deze aandoening lijdt gelooft dat hij iets ruikt dat er echter niet is. De geur kan dus onmogelijk in werkelijkheid kunnen worden waargenomen.
• Anosmie. Het ontbreken van reukwaarneming in het geheel.

Fysiologische oorzaken van hyperosmie

Verhoogde gevoeligheid voor geuren kan optreden in situaties die fysiologisch zijn, dat wil zeggen: bij normale gebeurtenissen. Veel specialisten menen dat het in deze gevallen geen hyperosmie is, maar een verhoogde gevoeligheid.

Het voorbeeld bij uitstek hiervan is een zwangerschap. Vooral in het eerste trimester van de zwangerschap ervaren vrouwen een toename in hun waarneming van geuren. Dit is vaak zo sterk dat de reukzin zelf de voor deze periode typische misselijkheid kan opwekken.

De conclusie is dat hyperosmie tijdens de zwangerschap een normale en natuurlijke ontwikkeling is. Gelukkig heeft dit verschijnsel de neiging om te verdwijnen naarmate de weken verstrijken. Het zijn dezelfde hormonale golfbewegingen die het verschijnen en het daaropvolgende verdwijnen ervan bepalen.

Bij enkele zwangere vrouwen vergezelt het symptoom hen echter negen maanden lang. Dit zijn echter uitzonderlijke gevallen die in verband gebracht kunnen worden met hyperemesis gravidarum, dat zich uit in herhaaldelijk braken en gevaar voor uitdroging voor de aanstaande moeder oplevert.

Andere fysiologische oorzaken van hyperosmie

Twee andere fysiologische situaties van verhoogde geurgevoeligheid zijn de menopauze en vlak voor de maaltijden. In de menopauze zijn hormonale veranderingen opnieuw de boosdoener. Voor de maaltijd daarentegen is overgevoeligheid voor geuren een instinctief gegeven dat de eetlust stimuleert. Andere oorzaken zijn onder andere:

• Hersentumoren. Als de groei en ontwikkeling van een hersentumor zich bevindt in de gebieden van de hersenen die de reukzin regelen, kan die erdoor beïnvloed worden.
• Taaislijmziekte (Cystic fibrosis). Cystische fibrose is een ziekte die zich in het hele lichaam bevindt maar waarbij vooral de longen en de alvleesklier aangetast worden. Doordat deze ziekte verschillende klieren aantast en extreem veel taai slijm produceert, verstoppen de luchtwegen, waardoor de reukzin verandert.
• Hyperthyreoïdie. Er is een verband gevonden tussen hyperthyreoïdie en hyperosmie als dit verschijnsel optreedt bij de ziekte van Graves-Basedow.
• Ziekte van Lyme. Deze aandoening wordt veroorzaakt door een bacteriële infectie. Tekenbeten brengen het micro-organisme in het menselijk lichaam. Hoewel de algemene symptomen op griep lijken, valt onder de verschijnselen de mogelijkheid van het optreden van hyperosmie  (Engelse link) op.
• Vitamine B12-tekort. Bij voedingstekorten is er meestal een tekort aan vitamines. Als het vitamine B12-gehalte daalt, heeft dat onder andere invloed op het zenuwstelsel. Als de aantasting echter zenuwen betreft die betrokken zijn bij de reukzin, kan hyperosmie optreden.
• Migraine. Vóór de eigenlijke migraine-aanval begint kunnen er al symptomen optreden. Zo kan er in sommige gevallen een aura gezien worden. Een van de andere symptomen kan ook een verhoogde gevoeligheid voor geuren zijn (Engelse link).

Conclusie over hyperosmie

Als je voelt dat je overgevoelig bent voor geuren, dan is dat hoogstwaarschijnlijk een fysiologische eigenschap. Het kan ook een bepaalde tijdelijke toename van je reukzin zijn. Je hoeft je geen zorgen te maken als dit verschijnsel optreedt.

Maar als je van mening bent dat je reukzin overdreven sterk is en je merkt dat het je levenskwaliteit beïnvloedt, vraag dan een medisch deskundige om advies. Een anamnese van de deskundige en een aantal onderzoeken kunnen je helpen bij het stellen van een diagnose.