11 symptomen die erop wijzen dat je hormoontesten nodig hebt

Veranderingen in lichaamsgewicht, acne, en overmatige dorst zijn enkele van de symptomen van endocriene ziekten. Kom er meer over te weten in dit artikel.

Geschreven en geverifieerd door de verpleegkundige Leidy Mora Molina.

Laatste update: 19 augustus, 2022

Het endocriene systeem is een netwerk van organen en klieren die gespecialiseerd zijn in de afscheiding van hormonen in het menselijk lichaam. Hormonale onevenwichtigheden hebben grote invloed op de kwaliteit van het leven. Bovendien hebben ze vaak ernstige gevolgen op lange termijn. Hier zijn 11 symptomen die erop wijzen dat je misschien hormoontesten nodig hebt.

Hormonen zijn chemische stoffen die door de endocriene klieren in de bloedbaan worden vrijgegeven. Ze zijn actief betrokken bij processen zoals de stofwisseling, voortplanting, slaap, eetlust, stemming en bij het regelen van de werking van alle vitale organen.

Momenteel zijn diabetes, hypothyreoïdie en dyslipidemie de belangrijkste endocriene stoornissen bij oudere volwassenen, zo blijkt uit onderzoek (Spaanse link). In de meeste gevallen geven deze veranderingen vroege symptomen die niet onopgemerkt mogen blijven en die erop wijzen dat je naar de dokter moet gaan om hormonale tests uit te voeren.

Oorzaken van hormonale onevenwichtigheid

Endocriene ziekten zijn het gevolg van een overmaat of tekort in de productie van hormonen. Ze ontstaan meestal door een slechte werking van gespecialiseerde klieren of door beschadiging van hun structuur. Dat is het geval bij de alvleesklier, de schildklier, de bijnier, maar ook bij de eierstokken en de testikels.

Een klassiek voorbeeld is diabetes mellitus, waarbij de alvleesklier niet genoeg insuline produceert om de bloedsuikerspiegel te reguleren. In Spanje schat men in onderzoek (Spaanse link)  de prevalentie van diabetes type 2 op maximaal 18,7% en van diabetes type 1 op maximaal 0,1%.

Andere oorzaken van hormonale onevenwichtigheid zijn onder andere:

• Hypothyreoïdie
• Hyperthyreoïdie
• Syndroom van Cushing
• Hypogonadisme
• Polycysteus ovarium syndroom
• Hyperprolactinemie
• Ziekte van Addison
• Diabetes insipidus

Risicofactoren

De oorsprong van hormonale veranderingen is multifactorieel, waarbij genetica een belangrijke factor is bij het ontstaan ervan. Daarnaast zijn er verschillende aandoeningen die het risico op endocriene ziekten vergroten:

• Zwaarlijvigheid en sedentaire levensstijl.
• Diëten rijk aan vetten en suikers.
• Alcohol en roken.
• Hormoonvervangende therapie.
• Chemotherapie en medicijnen, zoals glucocorticoïden.
• Auto-immuunziekten.
• Overmatige stress.

De meestvoorkomende symptomen die je vertellen dat je hormoontesten nodig hebt

De uitingen van endocriene verstoringen variëren naargelang welke hormonen of klieren niet goed werken. Enkele van de typische symptomen bij mannen en vrouwen die erop wijzen dat je hormoontesten nodig hebt zijn als volgt.

1. Overmatige dorst en frequent urineren

Aanhoudende behoefte aan vocht en verhoogde urinefrequentie worden respectievelijk polydipsie en polyurie genoemd. Dit zijn klassieke symptomen bij mensen met diabetes mellitus. Bij volwassenen treden ze meestal op in de vroege stadia van de ziekte, terwijl ze bij kinderen langer op zich laten wachten.

Anderzijds zijn polydipsie en polyurie ook kenmerkende tekenen van diabetes insipidus. Dat komt doordat de nieren de urine niet kunnen vasthouden en grote hoeveelheden vocht verliezen. Dit blijkt uit studies (Spaanse link). Deze stoornissen kunnen bij jonge kinderen leiden tot bedplassen tijdens de slaap.

2. Gewichtstoename of gewichtsverlies

Gewichtstoename is ook een veel voorkomend symptoom bij mensen met hormonale problemen. In de meeste gevallen houdt het verband met hoge gehaltes aan hormonen zoals oestrogeen en cortisol, en met onvoldoende productie van schildklierhormonen. Deze veranderingen bevorderen vervolgens de vetophoping.

Bovendien verhoogt de weerstand tegen de insulinewerking bij mensen met diabetes type 2 de gewichtstoename en maakt het moeilijk om met de gebruikelijke methoden af te vallen.

Anderzijds kan onverklaarbaar gewichtsverlies toegeschreven worden aan een overactieve schildklier of hyperthyreoïdie, waarbij er sprake is van een verhoogd metabolisme en een hoog katabolisme van de spiermassa.

3. Verhoogde of verminderde eetlust

Veranderingen in de eetlust is een symptoom dat niet licht opgevat moet worden en je vertelt dat je wellicht hormoontesten nodig hebt. Het toegenomen en oncontroleerbare verlangen om te eten wordt hyperfagie of polyfagie genoemd.

Deze uiting komt vaak voor bij de bepaalde aandoeningen zoals:

• Diabetes
• hyperthyreoïdie
• Ziekte van Graves
• Hypoglykemie
• Premenstrueel syndroom

Anderzijds wordt verlies of verminderde eetlust hyporexia genoemd. Dit symptoom komt meestal voor bij sommige mensen met diabetes type 1, en ook bij patiënten met tumoren ter hoogte van de hypofyse of de hypothalamus.

4. Chronische acne is een teken dat je hormoontesten nodig kunt hebben

Acne is een dermatologische manifestatie die meestal samenhangt met hormonale veranderingen, en komt vaak voor in de adolescentie. In het algemeen hebben hoge niveaus van androgenen, zoals testosteron, de neiging acne uit te lokken of te verergeren.

Enkele oorzaken van dit teken zijn polycysteus ovariumsyndroom, insulineresistentie en aangeboren bijnierhyperplasie, zo blijkt uit onderzoek (Spaanse link). Bij vrouwen is hormonale onevenwichtigheid verantwoordelijk voor het verschijnen van acne vóór de menstruatie.

5. Vermoeidheid en extreme moeheid

Vermoeidheid is een van de belangrijkste manifestaties van een tekort aan schildklierhormoon. Mensen met hypothyreoïdie vertonen vaak overdreven vermoeidheid die hen verhindert een normale dag te leiden.

Bovendien hebben deze patiënten vaak veel last van stress, nervositeit en angst, die slaapproblemen veroorzaken en vermoeidheid in de hand werken. Dit symptoom komt ook voor bij hypercortisolisme, dyslipidemieën en diabetes.

6. Overdreven gevoeligheid voor koude of warmte

Variaties in temperatuurgevoeligheid komen vaak voor bij schildklier-disfunctie. Onderzoek (Spaanse link) bevestigt dat bij hypothyreoïdie mensen vaak melden dat ze het koud hebben. Zelfs in de zomer, zodat ze het altijd warmer hebben dan passend is voor de tijd van het jaar.

Het tegenovergestelde is waar bij hyperthyreoïdie. Daarbij melden patiënten intolerantie voor warmte en meer zweten onder normale omstandigheden. Bij sommige vrouwen versterkt dit symptoom voor of tijdens de menstruatie.

7.  Haaruitval

In het algemeen is het normaal dat mensen elke dag haar verliezen als onderdeel van de regeneratie van de hoofdhuid. Overmatige en aanhoudende haaruitval is echter een waarschuwingsteken dat alopecia heet. Deze haaruitval kan vlekkerig, diffuus of gegeneraliseerd zijn.

Hormonale onevenwichtigheden zijn een van de meest voorkomende oorzaken van alopecia. Enkele van de betrokken aandoeningen zijn onder andere hyperthyreoïdie, het syndroom van Cushing, en hyperandrogenisme. Daarnaast is haaruitval mogelijk tijdens de menopauze en de perimenopauze.

8.  Opvliegers en nachtelijk zweten

Opvliegers, ook wel hot flashes genoemd, zijn een frequente verschijningsvorm tijdens de overgangsperiode naar de menopauze of climacteric. Studies (Spaanse link) bevestigen dat dit vasomotorische symptoom het gevolg is van oestrogeentekort bij vrouwen en bij tot 80% van de vrouwen in de menopauze voorkomt.

In de meeste gevallen gaan opvliegers gepaard met nachtelijk zweten en rood worden van de huid, gevolgd door een daling van de temperatuur en daarnaast een verhoging van de hartslag. Ze duren meestal van enkele minuten tot enkele uren, en er kunnen meer dan 2 opvliegers op een dag voorkomen.

9. Spijsverteringsproblemen zijn een teken dat je hormoontesten nodig kunt hebben

Schildklieraandoeningen kunnen onder andere veranderingen in de werking van het maag-darmstelsel veroorzaken. Bij hypothyreoïdie kunnen mensen vertraging van de darmtransit, maar ook constipatie en gastritis vertonen. Anderzijds werkt een teveel aan schildklierhormonen het ontstaan van diarree in de hand.

Daarnaast beïnvloedt de onevenwichtigheid in de concentratie oestrogenen de intestinale microflora, evenals de stofwisseling van voedsel. Bovendien conditioneert dit feit de presentatie van buikpijn, een opgeblazen gevoel, diarree of constipatie voor of tijdens de menstruatie.

10. Onregelmatige menstruatiecycli

Onregelmatige menstruatiecycli zijn een symptoom dat je vertelt dat je hormonaal onderzoek nodig hebt. Bij sommige vrouwen is het een duidelijk teken dat de menopauze nadert.

Dit is echter ook een veel voorkomend symptoom bij polycysteus ovarium syndroom, hypothyreoïdie en diabetes. Onderzoek (Spaanse link) stelt dat de meestvoorkomende menstruatiestoornissen bij vrouwen met diabetes-dysmenorroe, premenstrueel spanningssyndroom, oligomenorroe, en amenorroe zijn.

11. Afgenomen libido is een teken dat je hormoontesten nodig kunt hebben

Afgenomen seksueel verlangen wordt vaak in verband gebracht met onevenwichtige androgeenspiegels. Bij vrouwen houdt het verband met het tekort aan zowel oestrogeen als progesteron dat typisch is voor de menopauze. Bovendien gaat het meestal gepaard met vaginale droogheid en pijn bij het vrijen.

Anderzijds bevordert de verlaging van de testosteronspiegel bij mannen het verlies van libido, en is zelfs een frequente oorzaak van seksuele impotentie en onvruchtbaarheid. Daarnaast kan dit symptoom optreden bij sommige mensen met diabetes, hyperprolactinemie en hypothyreoïdie.

Wat zijn de meestgebruikte hormoontesten?

In het algemeen kan de gespecialiseerde arts om verschillende hormoontesten vragen als hij een endocriene stoornis vermoedt. Bloedonderzoek meet de concentratie van verschillende hormonen in het menselijk lichaam en maakt het vervolgens mogelijk een diagnose te stellen van endocriene stoornissen door een tekort of een teveel.

Enkele van de meestgebruikte tests zijn onder andere:

• Oestrogeen- en progesteronconcentratie.
• Bepalingen van schildklierhormoon.
• Insulineconcentratie.
• Cortisolspiegels.

Daarnaast is het bloedsuikergehalte nuttig voor de diagnose van diabetes. Andere gebruikte tests zijn onder andere:

• Echografie en magnetische resonantie beeldvorming.
• Echografie van de schildklier.
• Bekkenonderzoek.
• Biopsie.

Vroegtijdig overleg met een specialist is essentieel

Er zijn dus allerlei symptomen die je vertellen dat je hormoontesten nodig hebt. De meeste van deze verschijnselen worden in het begin onderschat, waardoor de behandeling vertraging oploopt en het risico op complicaties op lange termijn toeneemt.

Aarzel dus niet om bij de aanwezigheid van deze symptomen of andere ongewone verschijnselen een gezondheidswerker te raadplegen. Vroegtijdige behandeling van hormonale onevenwichtigheden verbetert zowel de prognose als de kwaliteit van leven van de getroffenen.