St. Thomas van Aquino: belangrijkste bijdragen en gedachten

St. Thomas van Aquino was een katholieke theoloog en filosoof die substantiële bijdragen leverde op verschillende gebieden. We zullen ze in dit artikel bekijken.

Geschreven en geverifieerd door de filosoof Maria Alejandra Morgado Cusati.

Laatste update: 08 maart, 2023

St. Thomas van Aquino (1225-1274) was een katholiek theoloog en filosoof. Men beschouwt hem als de belangrijkste vertegenwoordiger van de middeleeuwse scholastieke traditie. Dit was een theologisch-filosofische stroming die de verenigbaarheid tussen rede en religieus geloof verdedigde.

Hoewel hij slechts negenenveertig jaar leefde, is zijn geschreven werk zeer omvangrijk. Het weerspiegelt een verscheidenheid aan thema’s, van metafysische vragen tot politieke beschouwingen.

De katholieke kerk bevestigt voortdurend het belang van het werk van deze filosoof voor het begrijpen van de leer van de christelijke openbaring. In 1957 werd hij zelfs door de Kerk tot Doctor van de Kerk benoemd. Hieronder zullen we nader bekijken wie deze grote denker was en wat zijn belangrijkste bijdragen waren.

Een korte biografie van St. Thomas van Aquino

St. Thomas van Aquino werd in 1224 of 1225 geboren in Roccasecca, een kasteel gelegen tussen Rome en de stad Napels. Hij was de zoon van graaf Landolfo en gravin Teodora, die beiden tot de Italiaanse adel behoorden. Zij verwachtten dan ook dat Thomas een invloedrijk persoon zou worden.

Rond zijn vijfde of zesde jaar werd hij als oblaat naar de abdij van Montecasino gestuurd, om zijn opleiding in de vrije kunsten te beginnen. Daar begon hij zijn leertijd in grammatica, zedenleer, muziek en godsdienst, tot in 1239 keizer Frederik II de verdrijving van de monniken verordonneerde.

Van daaruit studeerde de jongeman verder aan de universiteit van Napels, waar hij in aanraking kwam met de Aristotelische logica. In 1924, op 19-jarige leeftijd, besloot hij toe te treden tot de pas opgerichte Orde van Predikheren of Dominicanen.

Deze beslissing verstoorde zijn familie, die verwachtte dat Thomas zijn oom zou opvolgen als abt van Montecasino. Ondanks de protesten van zijn familie werd hij uiteindelijk een Dominicaanse monnik.

In 1245 ging hij naar de Universiteit van Parijs, waar hij door Albert de Grote werd opgeleid in filosofie en theologie (Spaanse link). In 1248 werd hij benoemd tot professor. Gedurende 3 jaar bezette hij een van de dominicaanse leerstoelen in de theologische faculteit.

De volgende 10 jaar doceerde hij op verschillende plaatsen in Italië, totdat hij teruggestuurd werd naar Parijs om de grote oppositie die tegen zijn figuur en leer was gerezen het hoofd te bieden.

Nadat hij zijn werk in Frankrijk had afgerond, keerde Thomas van Aquino terug naar Napels. Hij stierf op 7 maart 1274, op weg naar het Concilie van Lyon, in de cisterciënzer abdij van Fossanova, als gevolg van een plotselinge ziekte.

De belangrijkste bijdragen van Thomas van Aquino

Thomas van Aquino leverde aanzienlijke bijdragen op verschillende gebieden, vooral in de metafysica, ethiek en theologie. Hier zijn de meest relevante.

De verenigbaarheid van geloof en rede

In de Middeleeuwen heerste het geloof dat geloof en rede twee onverenigbare entiteiten waren. Daardoor was een relatie tussen beide onmogelijk. Maar Thomas van Aquino weerlegde die opvatting, die zo geaccepteerd werd door religieuze mensen.

In zijn werk Summa contra gentiles verdedigt hij dat zowel geloof als rede scheppingen van God zijn. Daarom kan er een perfecte relatie en harmonie zijn tussen die twee.

Voor Aquino zijn zowel de natuurlijke wereld als de bovennatuurlijke wereld werken van God. Beide kunnen niet als afzonderlijk of tegenstrijdig worden beschouwd, omdat ze voortkomen uit dezelfde schepper.

In die zin zijn geloof en rede, hoewel ze twee verschillende dingen zijn, niet met elkaar in tegenspraak. Kennis en waarheid kunnen door beide worden verkregen.

Natuurwetten over ethiek

Thomas Aquinas had een van de best ontwikkelde ethische systemen. Hij behandelde onderwerpen als axiologie, passies, deugdenleer, normatieve ethiek, toegepaste ethiek, wet en genade.

Onder de meest opmerkelijke ethische bijdragen vinden we het onderscheid van vier soorten wetten. De auteur heeft deze gedefinieerd als “een voorschrift van de rede, in opdracht van het algemeen welzijn, uitgevaardigd door degene die de zorg heeft over de gemeenschap”. Hij verdeelde ze in de volgende:

• Goddelijke wet. Dit zijn alle goddelijke geboden die alleen door openbaring gekend kunnen worden.
• Eeuwige wet. Dit is voorzien door de orde die God voor het universum heeft ingesteld en die onweerlegbaar is.
• Menselijke wetten zijn regels die door de juridische autoriteiten zijn goedgekeurd, zodat “de menselijke vermetelheid wordt gematigd, de onschuld te midden van de goddelozen wordt beschermd en in deze wordt beteugeld”.
• Natuurwet. Dit is een reeks morele basisprincipes die geworteld zijn in de menselijke natuur en door de rede gekend kunnen worden.

Bewijs van het bestaan van God

Een andere belangrijke bijdrage van St. Thomas van Aquino is zijn logische bewijs van het bestaan van God, door wat tegenwoordig bekend staat als de VIJF WEGEN (Spaanse link). Dit bewijs gaat uit van de analyse van het tastbare en de doorleefde ervaringen (de gevolgen), om de eerste oorzaak (God) te kennen.

Zijn bewijs is zo volledig en systematisch dat het sindsdien die van Plato, Aristoteles, Augustinus van Hippo of Anselm van Canterbury overschaduwd heeft. Op dit punt is het het model van de klassieke filosofie is geworden.

De kerstening van Aristoteles’ werk

St. Thomas van Aquino wordt ook erkend als een van de pioniers bij de introductie van Aristoteles’ filosofie in de scholastiek. Dit is een stroming die de rede verzoent met het geloof. Hiermee maakte hij filosofie en theologie verenigbaar, disciplines die voor zijn tijd als tegenstrijdig werden beschouwd.

Bijdragen aan de metafysica

St. Thomas van Aquino gaf ook een draai aan de metafysica. Daarbij baseerde hij zich op de ideeën die Aristoteles binnen deze discipline behandelde. Aquinas geloofde dat elk wezen in zijn samenstelling een essentie en een bestaan heeft. In dit geval associeerde hij de essentie – als beperking – met de Aristotelische potentie, en het bestaan – als volmaaktheid – met de handeling.

De onafhankelijkheid van het bestaan ten opzichte van de essentie ligt in de kwestie van de contingentie van objecten en van de hele metafysica in het algemeen. Daarnaast droeg hij bij aan deze discipline door belangrijke begrippen ervan te verdiepen. Denk aan voorbeelden zoals zijn, bestaan, entiteit, relatie, tijd en ruimte.

Een katholieke filosoof die het paradigma veranderde

St. Thomas van Aquino was een geleerde die een voor- en nasleep markeerde in de katholieke filosofie en theologie, in zoverre dat hij twee entiteiten die tot dan toe onverenigbaar werden geacht (geloof en rede) met elkaar verzoende. Daarom wordt hij beschouwd als een van de meest invloedrijke figuren van de katholieke kerk.