Montessori-speelgoed: voordelen en gebruik in de opvoeding van jonge kinderen

Hoewel het op het eerste gezicht lijkt alsof het kind alleen maar aan het spelen is, is het ook aan het leren. Lees verder en we vertellen je meer over hoe je de ontwikkeling van je kind kunt stimuleren met Montessori-speelgoed.

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog José Padilla.

Geschreven door Rafael Victorino Muñoz

Laatste update: 26 februari, 2024

De naam Montessori-speelgoed en de gelijknamige methode zijn te danken aan een beroemde Italiaanse arts, geboren aan het einde van de 19e eeuw. Haar bijdragen aan de pedagogie en theorieën over hoe kinderen leren worden als fundamenteel beschouwd.

Montessori-speelgoed, gebruikt in de vroege kindereducatie, stimuleert het leren door kinderen aan te moedigen hun omgeving zelfstandig te onderzoeken, in een omgeving van vrijheid. Op hun beurt helpen ze verschillende vaardigheden te ontwikkelen, zowel cognitief als motorisch en zelfs sociaal en emotioneel. Lees verder en we vertellen je wat meer.

Montessori’s pedagogische ideeën

De methode van wetenschappelijke pedagogie (Spaanse link), het fundamentele werk van Maria Montessori, gepubliceerd in 1909, beschrijft haar aanpak van werken op scholen. De titel werd later veranderd in De ontdekking van het kind, maar behield de essentie van de concepten.

• Elk kind leert in zijn of haar eigen tempo.
• Kinderen hebben een natuurlijke neiging en motivatie om te willen leren. Daarom moeten de inspanningen van ouders en leerkrachten gericht zijn op het vinden van de beste manier om hen te stimuleren.
• Door de absorberende geest van het kind onderzoekt en leert hij/zij alles om zich heen, zonder grenzen, bewust of onbewust.
• Kinderen doorlopen verschillende stadia in hun ontwikkeling. In dit verband beschouwt de auteur drie verschillende fasen: babytijd (0 tot 6 jaar), kindertijd (6-12 jaar) en adolescentie (12-18 jaar).
• Er zijn enkele gevoelige periodes, waarin de kinderen meer geactiveerd zijn voor het leren van taal, motorische of sociale vaardigheden.
• Ze kunnen leren door spel en actie. Zo kunnen ze experimenteren met de elementen in de omgeving en daaruit verschillende ideeën over de wereld afleiden.
• Ze willen allemaal zelfstandig handelen, dus we moeten ze proberen te helpen, maar zonder te overdrijven. Natuurlijk moeten we weten hoe we kinderen grenzen moeten stellen als dat nodig is.

Montessori’s pedagogische ideeën gelden vandaag de dag nog steeds en worden toegepast op het speelgoed dat we hieronder zullen beschrijven

Montessori-speelgoed: soorten en kenmerken

De term Montessori-speelgoed wordt in het algemeen toegepast op elementen die zijn ontworpen met de expliciete bedoeling om een bepaald leergebied te stimuleren en op traditionele voorwerpen en spelletjes die voor dergelijke doeleinden in de pedagogische praktijk kunnen worden opgenomen.

Hieronder vallen puzzels, schaatsen, fietsen, ballen, kubussen, dominostenen, telramen, muziekinstrumenten, keukengerei, klokken en karretjes om uit elkaar te halen.

Soorten speelgoed

Er is een grote verscheidenheid aan speelgoed dat met dit label op de markt wordt gebracht en dat is aangepast aan verschillende leeftijden. Deze opties zijn te vinden:

• Volgens leeftijdsgroepen: 0 tot 6 maanden, 6 maanden tot 1 jaar, 2 tot 3 jaar, onder andere.
• Voor zintuiglijke stimulatie: auditief (muzikaal, rammelaars), visueel (mobieltjes/tablets), tactiel.
• Volgens hun doel: logica, expressie, verkenning en socialisatie.
• Voor verschillende gebruikswijzen: tafel, montage of demontage, actie, knutselen.

Kenmerken van het speelgoed

Al deze elementen hebben of zouden een aantal kenmerken moeten hebben, waardoor ze als Montessori-speelgoed beschouwd kunnen worden:

• Ze zijn gemaakt met natuurlijke materialen. Dit is heel belangrijk, want het zijn voorwerpen die door kinderen gemanipuleerd zullen worden.
• Ze vragen om een handeling. In feite, als het gebruik van het speelgoed betekent dat het kind een passieve houding aanneemt, dan voldoen ze niet aan het basisprincipe.
• Ze laten verschillende vormen of gebruiksmogelijkheden toe. Hoewel het ideaal is om ze toe te passen om één vaardigheid tegelijk te ontwikkelen.
• Ze zijn vergelijkbaar met elementen die in het echte leven worden gebruikt.
• Ze bevorderen de interactie tussen cognitieve en motorische vaardigheden.
• Kinderen leren door te ontdekken, maar tegelijkertijd hebben ze plezier.
• Ze wekken en onderhouden de nieuwsgierigheid van het kind.

Het gebruik van Montessori-speelgoed in de vroege kindereducatie

Er zijn verschillende overwegingen om in gedachten te houden bij het gebruik van Montessori-speelgoed in de vroege kindereducatie, zodat het het doel dient waarvoor het bedoeld is. Laten we eens kijken naar enkele tips.

Ruimte en gezelschap om te spelen

Idealiter vindt het spelen plaats in een ruimte waar het kind vrij kan handelen. Het liefst buiten, in contact met de natuur en, voor zover mogelijk, met andere kinderen.

Voor elke fase is speelgoed

Montessori-speelgoed aangepast aan elke fase van de kindertijd. Onthoud dat er bepaalde gevoelige periodes zijn en dat het kind in die periodes meer aandacht heeft voor bepaalde prikkels.

Natuurlijke progressie

In dezelfde geest moet het te gebruiken speelgoed in overeenstemming zijn met de mate van cognitieve rijpheid. Dat betekent dat je van een lagere naar een hogere moeilijkheidsgraad van manipulatie gaat.

Verschillende soorten vaardigheden

Niet alle mensen hebben dezelfde vaardigheden. Het is hetzelfde met kinderen: sommigen leren gemakkelijker door te luisteren, terwijl anderen gemakkelijker leren door te kijken.

Het is belangrijk om ze te observeren om te weten of ze beter kunnen omgaan met logische of meer speelse elementen. Uiteraard moet men alle leergebieden stimuleren: zintuigen, lezen, wiskunde en motoriek.

Spelen om te ontdekken

Een fundamenteel kenmerk van Montessori-speelgoed is dat het vermaakt, maar ook het leren stimuleert. Om dit te laten gebeuren, moet het kind echter de kans krijgen om het speelgoed te gebruiken en zelf te ontdekken en te verkennen.

Ondersteuning verminderen

Als de vrijheid wordt beperkt en begrensd, worden de mogelijkheden om te leren verkleind. In die zin zou de volwassene het speelgoed alleen aan het kind moeten voorleggen of zelfs het kind het speelgoed moeten laten kiezen. Maar hoe minder instructies, hoe groter de interactie met het voorwerp.

Minder is meer

Er wordt voorgesteld om slechts één of een paar voorwerpen tegelijk te presenteren, zodat er lang gespeeld, geobserveerd en geanalyseerd kan worden, waardoor het concentratieniveau toeneemt.

Hun hersenen laten werken

De rest is zitten, observeren en de hersenen van het kind laten werken, hypotheses opbouwen over hoe dingen werken. Dit houdt ook in dat je het kind bijvoorbeeld een auto laat nemen en laat beslissen of het moet vliegen als een vliegtuig. Tenzij zich een ongepaste situatie voordoet, zoals een botsing of een poging tot slikken, moet de volwassene zo min mogelijk ingrijpen.

Wellicht vind je dit artikel ook interessant:
De voor- en nadelen van virtueel onderwijs

Voordelen van Montessori-speelgoed

Er zijn verschillende voordelen van het gebruik van Montessori-speelgoed in de vroege kindereducatie. Er is bijvoorbeeld waargenomen dat het kinderen helpt meer zelfvertrouwen en probleemoplossende vaardigheden te ontwikkelen , volgens een onderzoek naar de Montessorimethode (Engelse link).

Ander onderzoek noemt het gebruik van tastbaar speelgoed (Engelse link) om te werken met kinderen met neurologische ontwikkelingsstoornissen, ontworpen volgens Montessoriprincipes. Men toonde aan dat dit soort element de fijne motoriek verbetert door multisensorische stimuli te bieden.

In het algemeen stelt Montessori-speelgoed het kind in staat om te werken aan de consolidatie van verschillende vaardigheden. De voordelen die men eraan toeschrijft hebben onder andere te maken met de verbetering op de volgende gebieden:

• Emotionele intelligentie.
• Creativiteit en artistieke expressie.
• Zintuiglijke en motorische ontwikkeling.
• Verbetering van sociale vaardigheden.
• Autonomie en ontdekking van de omgeving.
• Stimulatie van geheugen, aandacht, perceptie en concentratie.
• Ondersteuning in het leerproces van wetenschap, technologie en wiskunde.

het belang van spel in het leven

Maria Montessori werd in 1870 geboren in Chiaravalle, een Italiaans stadje op een paar kilometer van de Adriatische Zee. Ze raakte geïnteresseerd in wetenschap en koos daarom voor een carrière in de geneeskunde. Ze was de eerste vrouw met een medische graad in het land.

Montessori’s pedagogische opleiding was autodidactisch, omdat ze vrijwel alle werken over opvoeding uit de vorige eeuwen doornam, van Rousseau tot Pestalozzi en Froebel. Hiermee gaf ze vorm aan haar theorie, die bekend staat als de Montessorimethode.

Dankzij haar nalatenschap is het voor veel onderwijsprofessionals duidelijk dat spel een bepalende factor is in de ontwikkeling van verschillende vaardigheden. Als we volwassen zijn, vergeten we veel van wat we in onze eerste jaren hebben gedaan. En we vergeten vooral de manier waarop we in onze kindertijd hebben geleerd.

Als we onze kinderen willen helpen om gezond te groeien, moeten we ze niet alleen de ruimte, de tijd en de elementen geven, maar moeten we ook met ze spelen. Zo komen we dichter bij hen en bij het kind in onszelf.