Hyperemesis gravidarum: ernstige misselijkheid tijdens de zwangerschap

Frequente ochtendmisselijkheid kan meer zijn dan alleen een voorbijgaande ergernis. Lees verder om te ontdekken waarom.

Als je tijdens de eerste maanden van de zwangerschap ‘s veel last hebt van misselijkheid of braken, is dat heel normaal. Maar als dit constant is of verergert, heet het hyperemesis gravidarum.

Er kunnen ook andere geassocieerde symptomen zijn, zoals duizeligheid, tachycardie, uitdroging, en gewichtsverlies. Als men geen actie onderneemt kan de gezondheid van de vrouw of de foetus aangetast raken.

Wat betekent hyperemesis gravidarum?

Hyperemesis gravidarum is de term die men gebruikt om ernstige misselijkheid aan te duiden die vaak of overmatig optreedt. Dit gaat samen met andere symptomen die we later bespreken. Het kan op elk moment van de dag optreden en dagenlang aanhouden.

• Misselijkheid daarentegen treedt meestal op tussen week 6 en 8 van de zwangerschap, en heeft de neiging te verdwijnen als je het tweede trimester ingaat.
• Hyperemesis gravidarum, daarentegen, duurt langer. Soms verbetert het tegen week 20, maar andere keren duurt het de hele zwangerschap.

De incidentie van deze aandoening kan variëren. Volgens onderzoek (Spaanse link) heeft ongeveer 70% van de vrouwen last van misselijkheid, maar tussen 0,3% en 2% van de gevallen wordt de misselijkheid verergerd. Het is mogelijk dat er meer getroffen zijn, want waarschijnlijk gaan ze niet allemaal naar de dokter.

Symptomen van hyperemesis gravidarum

Behalve de sterke misselijkheid bij het ontbijt of op andere momenten van de dag, die gepaard gaat met braken, spijsvertering (Spaanse link), en andere symptomen, kunnen zich bij hyperemesis gravidarum ook andere symptomen voordoen, zoals de volgende:

• Moeite met eten of drinken.
• Overmatige speekselvorming.
• Een nare smaak in de mond.
• Aanhoudende dorst.
• Verhoogde gevoeligheid voor geuren.
• Lage urineproductie.
• Constipatie.
• Lage bloeddruk.
• Tachycardie.
• Een gevoel van duizeligheid.

Oorzaken en geassocieerde risicofactoren

Men denkt (Spaanse link) dat misselijkheid tijdens de zwangerschap veroorzaakt wordt door een toename van de productie van het humaan choriongonadotrofine (hCG) dat door de placenta wordt afgegeven. Het begin van de symptomen komt overeen met een snelle toename van deze stof.

Men denkt ook dat andere hormonen hierbij betrokken kunnen zijn. Dit zijn onder andere cortisol, prostaglandinen, oestrogenen (in verband gebracht met verhoogde reukgevoeligheid), en progesteron (beïnvloedt de peristaltische bewegingen).

De precieze oorzaak van de verergering van misselijkheid en braken is onbekend. Er zijn echter enkele risicofactoren vastgesteld die men met hyperemesis gravidarum in verband brengt:

• Persoonlijke en familiegeschiedenis.
• Neiging tot duizeligheid (bewegingsziekte) of migraine.
• Een meerlingzwangerschap.
• Molaire zwangerschap of hydatidiforme moedervlek.
• Zwangerschapstrofoblastische ziekte.
• Lage bloedsuikerspiegel.
• Aanwezigheid van Helicobacter pylori.
• Overgewicht of zwaarlijvigheid.
• Stress.

Diagnose van hyperemesis gravidarum

De diagnose stelt men door rekening te houden met de voorgeschiedenis van de patiënt en zowel een anamnese als een uitvoerig lichamelijk onderzoek uit te voeren. De toestand van de foetus en de aanwezigheid van uitdroging moet men evalueren.

Bij uitsluiting moeten misselijkheid en braken uitgesloten worden als ze verband houden met andere aandoeningen van het spijsverterings- of endocriene stelsel of met neurologische of psychologische problemen. Verschillende aandoeningen kunnen deze symptomen veroorzaken.

Wat onderzoeken betreft, worden onder andere bloed- en urineonderzoek, abdominale en obstetrische echo’s en nierfunctietesten aanbevolen.

Behandelingsmogelijkheden

De behandeling van hyperemesis gravidarum zal afhangen van hoe sterk de misselijkheid in feite is. Met andere woorden, de ernst van de symptomen en de gevolgen.

Intraveneuze of sondevoeding

Een van de eerste maatregelen kan het stopzetten van de voedselinname zijn en het toedienen van vloeistoffen via een sonde of intraveneus. Afhankelijk van de behoefte kan men via het infuus ook elektrolyten, vitaminen en ook medicijnen toedienen.

Als de patiënt gestabiliseerd is, kan ze de vochtinname hervatten. Als ze het verdraagt, begint ze heel geleidelijk weer vast voedsel te consumeren.

Medicatie

Tot de medicijnen die toegediend kunnen worden, altijd op medisch advies, behoren vitamine B-supplementen, antihistaminica, en antiemetica of prokinetica, zoals doxylamine, promethazine, of metoclopramide.

Als deze behandeling geen effect heeft, kan de arts corticosteroïden (zoals methylprednisolon) toedienen. Deze moeten echter met voorzichtigheid worden gebruikt, voor een korte periode, en met een minimale dosis.

De beslissing om medicijnen te gebruiken is in sommige gevallen ingewikkeld, omdat ze niet altijd vrij zijn van effecten voor de foetus of de moeder. Daarom moet het alleen gedaan worden als men van mening is dat de mogelijke voordelen opwegen tegen de mogelijke risico’s.

Natuurlijke remedies

Sommige natuurlijke kruidenremedies kunnen gebruikt worden als de arts er toestemming voor geeft. In dit verband wijst onderzoek uit (Spaanse link) dat gemberpreparaten met succes getest zijn bij het zoeken naar beheersing van bepaalde symptomen bij hyperemesis gravidarum.

Andere alternatieve mogelijkheden

Opties zoals psychotherapie, ontspanningstechnieken, en acupressuur banden kunnen overwogen worden, vooral als psychische problemen een rol spelen bij het ontstaan van deze aandoening.

Dieetaanpassingen

Het is aan te bevelen te letten op voedingsmiddelen waarvan de geuren of smaken verband kunnen houden met misselijkheid en braken. Vermijd ze zoveel mogelijk.

Het is ook aan te raden grote maaltijden te vervangen door kleinere, frequentere maaltijden. Neem in plaats van drie grote maaltijden ongeveer zes kleine maaltijden, plus tussendoortjes.

Vermijd daarnaast scherpe en gekruide voedingsmiddelen, evenals gefrituurd voedsel en cafeïne. In plaats daarvan zijn koekjes, groentepap, en voedzame smoothies met vruchten goede opties.

Wat vloeistoffen betreft, die moet je vaak innemen, zij het in kleine hoeveelheden. Je moet echter niets bij de maaltijd drinken, maar voldoende op andere momenten.

Ten slotte is het beter niet meteen na het eten naar bed te gaan, maar even te wachten. Evenmin moet je maaltijden uitstellen of lang op een lege maag doorbrengen.

Algemene maatregelen

Naast medicijnen, of in combinatie ermee, kunnen enkele maatregelen zoals de volgende nuttig zijn:

• Iemand anders vragen om te koken.
• Voldoende rust nemen en stress vermijden.
• Je tanden poetsen na het eten.
• Medicijnen ‘s avonds innemen en niet ‘s morgens.
• Sterke geuren vermijden, zoals parfums.
• Geen kleren dragen die op de buik drukken.
• Het vermijden van geluiden, felle lichten, of reizen in een auto.

Risico’s, complicaties en gevolgen

In het algemeen neigt de prognose bij hyperemesis gravidarum goed te zijn en zijn complicaties eerder zeldzaam. Toch is voorzichtigheid geboden en moet men de aanbevelingen van de arts opvolgen.

Tijdens en na de zwangerschap is een verhoogde incidentie van galblaasproblemen, en nier- en leverbeschadiging waargenomen. Ook netvliesbloedingen kunnen voorkomen.

Aandoeningen die het gevolg zijn van hyperemesis gravidarum gaan meestal gepaard met uitdroging en gewichtsverlies. Dit kan op zijn beurt tot bloedarmoede leiden.

Ook op sociaal, mentaal of psychosomatisch gebied worden andere gevolgen ervaren, die de kwaliteit van leven van de vrouw beïnvloeden. Hiertoe behoren vermoeidheid, angst en ontmoediging.

Wat de gevolgen voor de foetus betreft, wordt hyperemesis gravidarum in verband gebracht met vroegtijdige bevalling en een laag geboortegewicht en omvang van de baby. Ook kan er sprake zijn van elektrolyten onevenwichtigheden.

Als misselijkheid en braken en gewichtsverlies ondanks behandeling en voorzorgsmaatregelen aanhouden, kunnen verdere maatregelen noodzakelijk zijn.

Wanneer naar een arts gaan als ik hyperemesis gravidarum vermoed?

De volgende zijn de waarschuwingssignalen waar je op moet letten. In deze gevallen moet je onmiddellijk contact opnemen met je arts:

• Misselijkheid gedurende de dag.
• Regelmatig overgeven 4 of meer keer in 24 uur.
• Niet in staat zijn voedsel binnen te houden.
• Duizeligheid, licht in het hoofd, of flauwvallen.
• Buikpijn.
• Gewichtsverlies van meer dan 2,5 kg.
• Een gevoel van verwarring.

Een sterk misselijk gevoel kan meer zijn dan alleen een voorbijgaand ongemak. En hoewel complicaties die gepaard gaan met hyperemesis gravidarum niet al te vaak voorkomen, kan het nooit kwaad om te proberen verdere complicaties te voorkomen. Dat is mogelijk, maar de oorzaken van de aandoening zijn niet altijd duidelijk.

De maatregelen die genomen moeten worden lijken op die voor de dagelijkse verzorging: vitaminen en foliumzuur innemen, op de juiste tijden en regelmatig eten, en proberen te vermijden wat de misselijkheid veroorzaakt.

Verscheidene van deze maatregelen hebben te maken met een verandering in gewoonten. Kortom, alles wat we moeten doen om een gezond leven te verzekeren.