De oorzaken en behandeling van hitte-uitputting

Wat zijn de oorzaken van hitte-uitputting? Hoe kun je het herkennen? Het is belangrijk te onthouden dat een thermometer niet altijd het werkelijke gevaar van buitentemperaturen weergeeft.

Geschreven en geverifieerd door de arts en chiropractor Iván Losada.

Laatste update: 23 augustus, 2022

Hitte-uitputting is een toestand die wordt gekenmerkt door een lichaamstemperatuur die hoger dan 40 ºC is. Het komt meestal voor in zeer warme omgevingen en de oorzaken van hitte-uitputting omvatten meestal een combinatie van een hoge luchtvochtigheid en intense fysieke activiteit.

Hitte-uitputting kan erger worden en overgaan in een hitteberoerte. Dit is een veel ernstigere en mogelijk fatale toestand. Een van de grote hittegolven die Europa trof in 2003 veroorzaakte bijvoorbeeld meer dan 35.000 doden bij temperaturen boven de 46 ºC.

De symptomen van hitte-uitputting

De symptomen van hitte-uitputting kunnen erg niet-specifiek zijn. De patiënt ziet mogelijk niet het verband tussen wat er met hem gebeurt en de aanwezige hitte, luchtvochtigheid en lichaamsbeweging.

Bij lichamelijk onderzoek zal de patiënt meestal een temperatuur hebben onder de 40 ºC of de temperatuur is zelfs helemaal normaal. Dit komt echter door compensatiemechanismen, zoals zweten.

De meestvoorkomende symptomen zijn:

• Overmatig zweten.
• Bleke en koude huid.
• Snelle pols.
• Spierkrampen.
• Ongemak.
• Zwakheid.
• Duizeligheid.
• Hoofdpijn.
• Misselijkheid en braken.
• Donkere urine door uitdroging.

In tegenstelling tot wat er gebeurt als gevolg van een zonnesteek, hebben patiënten die lijden aan hitte-uitputting meestal een normale mentale toestand. Ze ervaren geen verwarring of bewustzijnsverlies. Deze toestanden zijn zeldzaam bij hitte-uitputting, hoewel patiënten zich wel duizelig kunnen voelen bij snel opstaan.

Wat zijn de oorzaken van hitte-uitputting?

Hitte-uitputting treedt op vanwege het falen van het lichaam om de lichaamstemperatuur als gevolg van fysieke overbelasting in omgevingen met hoge temperaturen en luchtvochtigheid te handhaven.

Het lichaam probeert de temperatuur te regelen door te zweten, maar het kan gebeuren dat dit op een gegeven moment niet effectief is. Naast water verliest het lichaam ook elektrolyten zoals natrium en kalium via zweet, wat spierkrampen en een snelle hartslag kan veroorzaken.

Het is belangrijk om te onthouden dat de temperatuur op de thermometer niet altijd het werkelijke gevaar van luchttemperaturen weerspiegelt. Zelfs als de temperatuur niet te hoog is, kan hitte-uitputting optreden als er ook een hoge luchtvochtigheid is.

De warmte-index meet de luchttemperatuur plus de effecten van vochtigheid. Dit is de belangrijkste waarde om rekening mee te houden. Daarom kunnen temperaturen die als aanvaardbaar worden beschouwd in bepaalde situaties toch gevaarlijk worden.

Risicofactoren

Zoals met veel andere dingen, is preventie de beste oplossing voor hitte-uitputting. In Spanje zijn bedrijven bijvoorbeeld wettelijk verplicht om te zorgen voor een acceptabele en geschikte temperatuur op de werkplek.

Op kantoren en werkplekken waar veel gezeten wordt moeten de temperaturen tussen 17 ºC en 27 ºC zijn. Als temperaturen hier boven of beneden komen, wordt dit beschouwd als thermische stress. Er is echter een juridische maas als het gaat om werk in de buitenlucht.

Er zijn meer situaties en gezondheidsproblemen die de effecten van temperatuur en vochtigheid kunnen verergeren. Denk onder andere aan:

• Zwaarlijvigheid.
• Hartaandoeningen.
• Ademhalingsinsufficiëntie.
• Bepaalde medicijnen, zoals: antibiotica, anticonvulsiva, diuretica, laxeermiddelen, antihistaminica, vaatvernauwende middelen, bètablokkers, antidepressiva, antipsychotica en bepaalde drugs zoals cocaïne en amfetaminen.

Mensen die aan het werk zijn, zijn niet de enigen die risico lopen. Iedereen die aan buitensporten doet, zoals bijvoorbeeld fietsen, atletiek, en wandelen op gevaarlijke momenten van de dag en zonder de juiste bescherming, loopt ook het risico op hitte-uitputting.

Speciale aandacht moet worden besteed aan kinderen en ouderen wiens lichamen de temperatuur niet gemakkelijk kunnen regelen. Als gevolg hiervan zijn deze groepen gevoeliger voor hitte-uitputting, zelfs bij lagere temperaturen en na weinig blootstelling.

Preventieve maatregelen

• Draag lichte, loszittende en lichtgekleurde kleding.
• Draag ook een hoed of pet of gebruik een paraplu om te voorkomen dat je zonlicht direct op je hoofdhuid krijgt.
• Breng een zonnebrandmiddel aan met een hoge beschermingsfactor, afhankelijk van in welk jaargetijde je je bevindt en van de UV-index.
• Drink voldoende water. Drink er veel van en drink ook reglmatig. Om te checken of je goed gehydrateerd bent, bekijk je gewoon even je urine: als je urine licht van kleur is dan ben je goed gehydrateerd. Als het echter donkerder is, kan het zijn dat je uitgedroogd bent en moet je meer water drinken.
• Vervang elektrolyten die naast het water verloren zijn gegaan door middel van zweet. Isotone sportdranken of een klassieke alkalische limonade (limonade met zuiker, zuiveringszout en zout) kunnen hierbij helpen.
• Verminder de inname van stimulerende dranken die cafeïne bevatten, zoals cola en koffie.
• Vermijd alcoholgebruik. Dit veroorzaakt namelijk uitdroging.
• Plan zoveel mogelijk de activiteiten die lichamelijke inspanning vereisen, of het nu gaat om sport of werk, op de minder warme momenten van de dag. Daarnaast is het ook belangrijk om pauzes in te plannen, zodat je een paar minuten op een koelere plek kunt rusten voordat je je activiteit hervat.
• In geen enkel geval mag je bij warm weer kinderen in een auto laten zitten. De temperatuur kan vele graden stijgen en in korte tijd tot de dood leiden.

Wat moet je doen als je hitte-uitputting hebt?

Goede hydratatie is de sleutel tot het tegengaan van de effecten en oorzaken van hitte-uitputting. Het is ook belangrijk om een koele plek te vinden om te rusten. In het geval van hitte-uitputting:

• Blijf niet op een plek met hete temperaturen maar zoek een plaats in de schaduw.
• Je kunt op de vloer gaan liggen en je benen in de lucht doen. Zo vergemakkelijk je de bloedtoevoer naar het hart en de hersenen.
• Verwijder overbodige kleding, maak knopen in je nek of andere plekken los, die anders hinderlijk of vernauwend kunnen zijn.
• Verkoel jezelf met een koud bad of koude douche. Leg een natte handdoek op je hoofd, de nek en de borst.
• Hydrateer jezelf langzaam met water of elektrolytische dranken.
• De symptomen van hitte-uitputting kunnen enkele dagen duren. Ga niet sporten of stel jezelf niet bloot aan hitte of de zon tot je volledig hersteld bent.

Als je na deze aanbevelingen niet herstelt en je lichaamstemperatuur hoog blijft, of als je zelfs flauwvalt of epileptische aanvallen hebt, moet je onmiddellijk de hulpdiensten bellen of een arts raadplegen.

Het is heel belangrijk om voorzichtig te zijn met inspannende activiteiten en andere dingen die hitte-uitputting kunnen veroorzaken. Neem daarom de nodige voorzorgsmaatregelen.