Beenmergdonatie: wat houdt het in?
Beenmergdonatie is een humanitaire en ondersteunende actie voor beenmergtransplantatie. Gezonde donoren kunnen namelijk patiënten met ernstige ziekten helpen wier leven in gevaar is.
De ziekten die het vaakst baat hebben bij een beenmergtransplantatie zijn onder meer de volgende
- leukemie
- aplastische anemie
- lymfoom
- myeloom
Wat is beenmerg?
Beenmerg is een weefsel in het menselijk lichaam dat bloedcellen produceert en deel uitmaakt van het immuunsysteem. In het beenmerg bevinden zich wat wij stamcellen noemen. De meest specifieke wetenschappelijke naam voor deze cellen is hematopoietische progenitorcellen. Dit komt door hun vermogen om bloedcellen te doen ontstaan, namelijk:
- rode bloedcellen
- witte bloedcellen of leukocyten
- bloedplaatjes of trombocyten
Beenmergziekten zijn ziekten die het vermogen van het weefsel om deze cellen effectief te produceren aantasten – hetzij door overproductie, onderproductie of door afwijkingen.
Voor veel van deze ziekten ligt de oplossing in een beenmergtransplantatie. Daarbij speelt beenmergdonatie dus ook een belangrijke rol.
Beenmergtransplantatie
Een beenmergtransplantatie bestaat in principe uit het vervangen van het zieke beenmergweefsel in de botten door gezond weefsel. Deze procedure wordt ook wel stamceltransplantatie genoemd, omdat het vooral gaat om het transplanteren van deze cellen.
Niet elke zieke persoon is echter in staat beenmergweefsel van een donor te ontvangen. Een match is cruciaal voor succes en om later ernstiger complicaties te voorkomen. Daarom spreken we over compatibele en incompatibele donoren.
Wat bepaalt of een beenmergdonatie compatibel is, is het menselijk leukocytenantigeen (HLA). HLA is een groep eiwitten van verschillende cellen, vooral witte bloedcellen. Het is ook een herkenningssysteem van het menselijk lichaam om te bepalen wat van zichzelf is en wat niet.
Elke persoon heeft zijn eigen HLA-systeem. Die specifieke identiteit stelt het immuunsysteem in staat het lichaam te verdedigen tegen bedreigingen van buitenaf die het ziek kunnen maken. Natuurlijk kan HLA alleen geen onderscheid maken tussen bijvoorbeeld bacteriën en weefsel van beenmergdonatie.
Als de HLA tussen twee personen voldoende overeenkomt, zal het lichaam van de ontvanger de beenmergtransplantatie accepteren. Zo niet, dan zal het lichaam van de ontvanger het vreemde weefsel afstoten. Een groot deel van het succes van de operatie hangt af van de mate van HLA-compatibiliteit tussen donor en ontvanger.
Lees meer:
Waar zijn stamcelbehandelingen voor?
Wat houdt beenmergdonatie in?
Wanneer iemand besluit beenmergdonor te worden, zal hij of zij hoogstwaarschijnlijk een perifere bloed stamcelafname (PBSC) ondergaan.
Eerst krijgt de donor vijf dagen voor de eigenlijke donatie één injectie per dag met granulocyt-koloniestimulerende factor (G-CSF) (Engelse link). De injectie duurt ongeveer vijf minuten en zorgt ervoor dat de stamcellen vanuit het beenmerg in het circulerende bloed terechtkomen.
Zodra deze stimulatie is voltooid, moet het gedoneerde weefsel worden verwijderd. Daartoe wordt in elke arm een naald geplaatst. Een van de naalden zuigt bloed aan dat door een machine moet circuleren die de stamcellen zal verkrijgen. Daarnaast voert de machine tegelijkertijd het bloed via de andere naald terug naar het lichaam.
De afname duurt in totaal ongeveer drie uur en moet mogelijk de volgende dag opnieuw plaatsvinden. Bij de donor kunnen zich enkele minimale bijwerkingen voordoen, zoals hoofdpijn en pijn in de botten.
Het kan ook nodig zijn weefsel rechtstreeks uit het bot af te nemen. Deskundigen zullen bepalen of deze methode geschikt is, maar deze vorm van beenmergdonatie komt minder vaak voor. Het is ingewikkelder en wordt beschouwd als een operatie.
Donoren die rechtstreeks beenmerg laten afnemen, moeten na de procedure ongeveer een week rust houden. Ook zijn de bijwerkingen intenser en langduriger.
Blijf lezen:
Wereld Bloeddonordag helpt levens redden
Vereisten voor donatie
Om als donor in aanmerking te komen, moet je in het algemeen aan een aantal eisen voldoen:
- tussen de achttien en vijfenvijftig jaar oud zijn
- meer dan 50 kilo wegen
- niet lijden aan een ziekte die kan worden overgedragen op de ontvanger van de donatie
- gezond genoeg zijn om het eigen leven niet in gevaar te brengen bij de donatie
De eerste stap is het ondertekenen van de geïnformeerde toestemming om de donatie te aanvaarden. Daarna nemen deskundigen een bloedmonster van de potentiële donor om de HLA te analyseren en die informatie in een databank op te slaan.
Als er een donatie nodig is omdat er een compatibele ontvanger is, vindt de afname plaats in een speciale ruimte.
Elk land en elke regio heeft zijn eigen systeem voor het registreren van beenmergdonaties. Je kunt de gezondheidscentra bij je in de buurt raadplegen om meer informatie te krijgen over hoe het in jouw regio is georganiseerd.
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- Rodríguez-Pardo, Viviana Marcela, et al. “Aislamiento y caracterización de células” stem” mesenquimales de médula ósea humana según criterios de la Sociedad Internacional de Terapia Celular.” Universitas Scientiarum 15.3 (2010): 224-239.
- Lozano, Jorge E., and Francisco Cuéllar. “Transplante de médula ósea. Revisión de actualidad.” Acta Med Colomb 16.6 (1991): 322-32.
- de La Guardia Peña, Odalis M., et al. “Estudios inmunológicos en la pareja donante/receptor para trasplante de células progenitoras hematopoyéticas.” Revista Cubana de Hematología, Inmunología y Hemoterapia 32.2 (2016): 0-0.