Wat is het fantoomtrillingssyndroom en hoe kun je het vermijden?

Dit artikel legt uit wat fantoomvibratiesyndroom is, waarom het voorkomt en wat de mogelijke complicaties en oplossingen zijn.

MHet fantoomtrillingssyndroom kan worden beschouwd als nog een gevolg van het overmatig gebruik van technologieën – in dit geval mobiele telefoons. Misschien heb je het wel eens gevoeld: je mobieltje trilt in je zak of tas, maar je controleert en ziet dat niemand je gebeld of ge-sms’t heeft.

Dit heeft te maken met de manier waarop de hersenen reageren op de prikkels die we waarnemen, of denken waar te nemen. Er wordt echter ook gedacht dat het verband kan houden met sommige stoornissen. Hieronder vertellen we je meer over fantoomtrillingen en waarom ze voorkomen.

Perceptuele vertekeningen

In elke situatie, of er nu een stimulus is of niet, zijn er verschillende mogelijkheden:

• De stimulus wordt gepresenteerd, de zintuigen nemen hem waar, en de hersenen verwerken hem.
• Er is een stimulus, maar we nemen hem niet waar.
• Er is geen stimulus en geen waarneming.
• Er is geen stimulus, maar de hersenen denken dat die er wel is.

Dit laatste houdt verband met de zogenaamde “perceptuele predisposities.” Dit is een begrip dat gebruikt is om het proces van taalverwerving en -ontwikkeling bij kinderen te begrijpen.

In dit verband wijzen studies (Engelse link) over dit onderwerp erop dat de mens geboren wordt met het vermogen om de mogelijke klanken van de taal te onderscheiden, die dan al dan niet aangeleerd worden, afhankelijk van de vraag of die klank gebruikt wordt in de taal die in de omgeving gesproken wordt.

En net zoals we het vermogen hiervoor hebben, hebben we niet het vermogen om te herkennen of een plant eetbaar is aan bijvoorbeeld geur. In het algemeen wordt gedacht dat hoe meer we vatbaar zijn voor een stimulus, hoe groter de kans is dat we die waarnemen.

Dat kan zelfs gebeuren als de stimulus niet aanwezig is, want zelfs bij afwezigheid worden de betreffende zintuiglijke receptoren geactiveerd. Het is goed te bedenken dat waarneming voor een groot deel niet plaatsvindt in de zintuigen, maar in de hersenen.

Dit alles zou verklaren wat er ook gebeurt bij het fantoomtrillingssyndroom. Het kan ons ook laten begrijpen waarom mensen het verschijnsel waarover we het hebben niet ervaarden voordat er mobiele telefoons waren.

Wat is het fantoomtrillingssyndroom?

Het fantoomvibratiesyndroom is het verschijnsel dat optreedt wanneer we voelen dat onze mobiele telefoon geactiveerd is zonder dat dit overeenkomt met de werkelijkheid. Dat verifiëren we vaak na controle.

Het overkomt ons natuurlijk omdat we mobiele telefoongebruikers zijn en omdat we een telefoon bij ons hebben die in contact staat met ons lichaam. We hebben de stimulus (trilling) dus al vele malen waargenomen. Dit tot het punt dat onze hersenen hem al associëren met een of andere melding.

Nu kan de fantoomtrilling op elk moment optreden, maar de kans neemt toe als we wachten op een telefoontje of een belangrijk bericht, en we zijn vaak erg oplettend en controleren de telefoon elk moment.

Volgens onderzoek (Engelse link) is dit iets dat door een grote meerderheid van de gebruikers wordt ervaren. Bijna 90% heeft gezegd dat ze een fantoomtrilling opmerken met een gemiddelde frequentie van twee weken, of zelfs minder.

Ook dit is een teken of uiting van technologieverslaving. En hoewel het niet echt als een ziekte of gedragsstoornis wordt beschouwd, kan het wel degelijk verband houden met obsessieve trekjes of angst, zoals we later zullen zien.

De oorzaken van het fantoomtrillingssyndroom

Er kunnen verschillende oorzaken zijn die het optreden van het fantoomtrillingssyndroom verklaren. Een ervan hebben we al genoemd: overmatig contact met of verslaving aan technologie, waardoor we hyperstimuleren en predisponeren.

Ten tweede kan dit verschijnsel te maken hebben met een emotionele component bij de gebruiker. Het kan bijvoorbeeld vaker voorkomen in situaties van stress, angst of anticiperende angst. Bijvoorbeeld wanneer we wachten op een belangrijk telefoontje, zoals genoemd.

Zulke situaties kunnen ons in een staat van hyperwaakzaamheid (Engelse link) brengen, vergelijkbaar met die van een soldaat die op wacht staat en meent voortdurend tekenen van de vijand waar te nemen, of die van iemand die het slachtoffer is geworden van een misdrijf en schrikt als hij denkt het geluid van een opengaande deur te horen.

Het kan ons ook overkomen als we een moeilijke tijd doormaken en een gevoel van kwetsbaarheid ervaren, bijvoorbeeld bij een relatiebreuk. Het is mogelijk dat we dan proberen te ontsnappen of voortdurend onze toevlucht zoeken in onze mobiele telefoons.

Aan de andere kant zijn er studies (Engelse link) waarin is waargenomen dat de meldingen die door telefoontoepassingen worden uitgezonden neurotransmitters zoals dopamine kunnen activeren. Ze zouden dus verband kunnen houden met een dynamiek van plezier of ongenoegen. Het fantoomvibratiesyndroom kan dus functioneren als een vorm van anticipatie op een verlangen.

Mogelijke complicaties

Hoewel werd opgemerkt dat het fantoomtrillingssyndroom geen pathologie is, kan het in verband worden gebracht met enkele problemen. Enkele daarvan zijn een grotere afhankelijkheid van het gebruik van mobiele telefoons en een lage emotionele stabiliteit. Dit stelde men vast in een onderzoek (Engelse link).

Ook bleek uit onderzoek (Engelse link) in Taiwan dat dit verschijnsel vaker voorkomt bij werknemers met een hoge mate van persoonlijke en werkmoeheid. Daardoor denkt men dat het een teken is van stress of het burn-outsyndroom (burnout).

Aan de andere kant suggereert een onderzoek (Engelse link) uit 2017 in India dat het fantoomtrillingssyndroom, naast een symptoom van een mobiele telefoonverslaving, kan wijzen op psychologische of neurologische veranderingen. Die kunnen mogelijk leiden tot angst, depressie en andere affectieve stoornissen

In ander onderzoek is opgemerkt dat het zelfs de kwaliteit van de slaap aantast. Meer dan de helft van de deelnemende proefpersonen meldde zelfs dat ze ‘s nachts wakker werden in de overtuiging dat de telefoon trilde.

In het algemeen vormen deze valse waarschuwingen voor de meeste mensen geen complicatie. Het feit dat het zich echter vaker manifesteert bij mensen met hechtingsangsttrekken en emotionele afhankelijkheid is een punt van zorg.

Hoe het fantoomtrillingssyndroom te vermijden

Het is een opkomend verschijnsel. Aangezien het probleem nogal samenhangt met de levensstijl van de persoon, kunnen enkele veranderingen in gewoonten helpen om het probleem te beheersen en groter kwaad te voorkomen. In dit verband kan men het beste rekening houden met de volgende aanbevelingen:

• Houd je telefoon met het geluid aan in plaats van alleen trillingen te gebruiken.
• Demp meldingen van sociale netwerken en laat alleen belmeldingen over.
• Verminder de gebruikstijd van de mobiele telefoon.
• Activeer de modus niet storen tijdens het slapen of eten.

Wanneer hulp zoeken

In het begin kun je het fantoomtrillingssyndroom opvatten als een misvatting. Je kunt het zelfs grappig vinden, zonder er veel belang aan te hechten. Het kan echter terugkerend worden en ergernis, teleurstelling, frustratie en zelfs woede veroorzaken.

Als dit bij jou het geval is, en als het gebruik van de telefoon je angst of stress bezorgt, of je kunt hem zelfs geen moment laten liggen, dan is het belangrijk om maatregelen te nemen. Denk hierbij aan zaken zoals het bezoeken van een psycholoog en, als aanvulling, het ontmoeten van steungroepen.