Pterygium (conjunctiva): wat is het?

Pterygium is een vasculaire laesie van het bindvlies van het oog, die het hoornvlies kan binnendringen en astigmatisme kan veroorzaken en de gezichtsscherpte kan verminderen.

Geschreven en geverifieerd door de arts en chiropractor Iván Losada.

Laatste update: 23 augustus, 2022

Een pterygium is een vasculaire laesie van het bindvlies van het oog die het hoornvlies kan binnendringen. Het kan astigmatisme veroorzaken en daarnaast de gezichtsscherpte verminderen. Het woord komt van de Griekse pterys wat ‘kleine vleugel’ of ‘vin’ betekent.

Deze ‘vin’ verschijnt in de middellijn van het oog, in de ruimte tussen de bovenste en onderste oogleden. Hij heeft een driehoekige vorm, vandaar zijn naam, aan de temporele zijde, maar komt vaker voor aan de neuszijde. De aandoening kan één of beide ogen aantasten.

Deze aandoening komt veel vaker voor in tropische en subtropische klimaten, en is zeer zeldzaam in koude landen. Ook is er een verband tussen deze aandoening en ultraviolette straling na blootstelling van de ogen aan zonlicht zonder bescherming of filters.

Het komt vooral voor bij boeren, arbeiders en mensen die op andere manieren vaak in de buitenlucht zijn, omdat deze mensen meer worden blootgesteld aan zonnestraling en stof.

• Het lijkt ook verband te houden met contact met oplosmiddelen en chemicaliën.
• De droogte van de omgeving en de aanwezigheid van wind, die de verdamping van tranen versnelt, kunnen deze aandoening ook bevorderen.
• Daarnaast is er een erfelijke component aan verbonden en hangt het samen met immunologische aandoeningen.

Pterygium komt voor bij mensen tussen de 20 en 50 jaar en komt dus veel vaker voor op het platteland. Deze aandoening komt ook vaker voor bij mensen met een donkere huid, ongeacht het geslacht. De incidentie is ook hoger in gebieden met meer felle zonneschijn.

Symptomen

De symptomen kunnen variëren afhankelijk van de activiteit, de grootte en de locatie van het pterygium. We zullen hieronder meer uitleg over geven over deze factoren.

Actief pterygium

Het actieve pterygium is een verdikt letsel met ontsteking. Het is hyperemisch (met een overmaat aan bloed) en heeft een witachtig gebied op de top van de driehoek. De symptomen die door actief pterygium worden veroorzaakt zijn onder andere:

• pijn
• jeuk
• vreemd lichaamsgevoel
• scheuren
• lichtfobie
• een afname van het gezichtsveld
• dubbel zicht

Interactief pterygium

Dit soort pterygium komt meer voor in landen met gematigd klimaat, en dus is de incidentie ervan lager. Er is een tragere groei en de symptomen zijn minder duidelijk. Het is vooral een vlak letsel zonder ontsteking, zonder vascularisatie en zonder tekenen van groei.

De symptomen zijn schaars of komen helemaal niet voor. De grootte van het pterygium is recht evenredig met de symptomen. Zo nemen de grotere exemplaren meer oppervlakte van het hoornvlies in beslag en hebben daardoor meer invloed op het gezichtsvermogen.

Afhankelijk van de locatie geeft een pterygium dat een gebied van het gezichtsveld van het hoornvlies beïnvloedt meer symptomen. Zo zijn de symptomen van pterygium minder duidelijk als het alleen de periferie van het oog bedekt.

Behandelingen voor pterygium

Preventieve behandelingen

• een bril met ultraviolette filters tussen 90% en 100% beschermingsindex, die gebruikt moet worden bij kwetsbare bevolkingsgroepen, vooral kinderen.
• hoeden met een brede rand.
• medische behandeling.

Voor asymptomatische gevallen kan er gekozen worden voor diverse behandelingen. Denk hierbij onder meer aan:

• kunstmatige tranen.
• oogdruppels.
• plaatselijke corticosteroïden in lage concentraties als er sprake is van ontsteking.
• chirurgische behandeling.

Bij symptomatische gevallen is de enige oplossing een operatie. Meestal zal het pterygium blijven groeien en als het niet wordt verwijderd, zullen de symptomen verergeren. Er zijn verschillende manieren om dit te doen die we hieronder toelichten.

Eenvoudige exerese

Hierbij verwijderen de artsen het pterygium en laten het zelfstandig genezen vanuit het bindvlies. Dit soort ingrepen wordt niet aanbevolen, omdat het pterygium in 40% tot 80% van de gevallen weer verschijnt.

Eenvoudige conjunctivale sluiting

Voor deze behandeling zal een arts een uitsnijding van de conjunctivale randen maken en deze hechten. Helaas komt het ook na deze ingreep weer terug in 45% tot 70% van de gevallen. Men raadt ingreep daarom alleen aan bij ouderen, omdat het bij hen minder snel terugkomt.

Conjunctivale en limbale autotransplantaat

Dit is de beste chirurgische techniek, omdat het probleem hierna minder vaak terugkomt. Daarnaast vergt deze ingreep minder hersteltijd. Artsen kunnen hechten of sluiten met een biologische fibrinelijm.

De voorkeur bij het gebruik van synthetische lijmen boven hechtingen is het feit dat ze biocompatibel zijn. Ze produceren dus weinig tot geen ontstekingen en genereren geen reactie omdat er geen vreemde voorwerp aanwezig is. Bovendien zijn ze biologisch afbreekbaar.

Vrije conjunctivale autotransplantaat

Deze techniek vereist de uitsnijding van het gehele pterygium, dus zowel het hoofd en het lichaamsdeel. Vervolgens zal de chirurg de blootgestelde sclera bedekken met de conjunctiva van de patiënt. Deze procedure leidt tot goede resultaten, hoewel niet zo goed als de limbale variant.

Adjuvante behandelingen

Deze behandelingen zijn een aanvulling op de chirurgische behandeling en kunnen het risico op herhaling tot een minimum beperken:

• Antimitotica. Deze voorkomen celreplicatie en hun missie is om de groei van het pterygiumweefsel te stoppen of te vertragen. Ook al verminderen ze het risico op herhaling van het ontstaan van pterygium, ze hebben echter toxische effecten en complicaties die het gebruik kunnen ontmoedigen. Het meest gebruikte antimitoticum is Mitomycine C.
• Anti-angiogenese. Deze middelen zijn geschikt voor het voorkomen van de vasculaire proliferatie die voedingsstoffen levert aan het pterygium, waardoor het groeit en het zicht verslechtert. Momenteel wordt met de stof bevacizumab geëxperimenteerd.
• Bèta-therapie. Dit bestaat uit postoperatieve bestraling van het pterygium met bètastraling om de terugkeer te verminderen, omdat het celmitose remt. De effecten zijn vergelijkbaar met Mitomycine, maar er zijn minder bijwerkingen.

Als conclusie kunnen we zeggen dat een pterygium een vasculaire laesie van het bindvlies van het oog is, die het hoornvlies kan binnendringen. Daardoor kan het leiden tot astigmatisme en verminderde gezichtsscherpte.