Juveniele idiopathische artritis: oorzaken en behandelingen

Juveniele idiopathische artritis is een term die zeven verschillende aandoeningen omvat. Bij alle gaat het om gewrichtspijn bij patiënten jonger dan 16 jaar. Leer meer in dit artikel.
Juveniele idiopathische artritis: oorzaken en behandelingen

Laatste update: 11 mei, 2022

Juveniele idiopathische artritis is een reumatische aandoening zonder duidelijke oorsprong. Deze vorm komt voor tijdens de kinderjaren. Afhankelijk van de regio zijn er grote verschillen in hoeveel kinderen erdoor getroffen worden.

  • Er zijn tussen de 1,6 tot 23 gevallen per 100.000 kinderen jonger dan 16 jaar.
  • Bij tieners ouder dan 16 zijn er ongeveer 3,8 tot 400 gevallen per 100.000 kinderen.

In elk geval wijst de term juveniele idiopathische artritis (JIA) niet op één enkel klinisch beeld. Het verwijst daarentegen naar verschillende subtypes van reumatische aandoeningen.

Het is belangrijk te bedenken dat dit begrip de meestvoorkomende vormen van pediatrische chronische ontstekingsartritis omvat. Van alle varianten is oligoartritis de meestvoorkomende vorm, goed voor 50-60% van de gevallen. Wil je meer weten over deze groep reumatische aandoeningen, lees dan snel verder.

Soorten juveniele idiopathische artritis en de symptomen

Volgens het StatPearls-portaal (Engelse link) is juveniele idiopathische artritis een groep van ontstekingsartritis zonder bekende oorzaak die kinderen onder de 16 jaar treft en 6 weken of langer aanhoudt. Vroeger werd de term opgesplitst in 2 verschillende begrippen: juveniele chronische artritis (JCA) en juveniele reumatoïde artritis (JRA). In 1995 werden ze één.

Na de consensus in 2001 door de International League of Associations for Rheumatology (ILAR) zijn er 7 soorten juveniele idiopathische artritis. Hieronder vertellen we je er meer over.

Om meer te weten te komen:
7 misvattingen over fibromyalgie

1. Juveniele idiopathische artritis: Oglioartritis

Dit is de oorzaak van 50 t0 60% van de gevallen. Deze variant tast 1 tot 4 gewrichten aan, vooral de grootste, zoals ellebogen, polsen, of knieën. Het komt het meest voor in de vroege kinderjaren, met een piek rond 2-4 jaar.

Daarnaast heeft het nog drie andere subvormen, afhankelijk van het interval van verschijnen. Het zijn:

  • Typische oligoartritis duurt niet langer dan 6 maanden.
  • Persistente vorm duurt het hele pathologische verloop.
  • Uitgebreide vorm duurt langer dan 6 maanden.
Meisje met kniepijn

2. Positieve polyarthritis voor reumafactor (RF)

Reumafactor kan beschouwd worden als een beschermend antilichaam van het IgM-type, omdat het in hoge concentraties in het bloed wordt aangetroffen bij hardnekkige infecties. Normaal vormt het complexen die ontstekingscellen fagocytoseert, wat het immuunsysteem helpt.

Helaas kunnen genetische mutaties ervoor zorgen dat deze factor overbelast raakt en een langdurige ontstekingsactiviteit heeft. Dus, 80% van de patiënten met deze aandoening ia RF-positief. Daarom kan juveniele polyartritis ook geassocieerd worden met een disfunctie van de reumafactor.

Reumafactor-positieve polyartritis treft slechts 5-10% van de kinderen met JIA, dus het komt niet zo vaak voor. Volgens de Spanish Society of Rheumatology (SSR) (Spaanse link) komt deze variant veel voor bij jonge mensen tussen 11 en 16 jaar. Eerst beginnen ze met aspecifieke symptomen. Tijdens de eerste 6 maanden tast het 5 of meer gewrichten aan.

Bovendien is het een symmetrische aandoening. Als één kant van het lichaam ontstoken raakt, gebeurt het aan de andere kant ook. Meestal tast het kleine gewrichten aan, zoals polsen en de gewrichtsstructuren in handen en voeten.

3. Reumafactor (RF) negatieve polyartritis

Deze variant treft 20% van de kinderen met deze vorm van artritis, en is daarmee de op één na meestvoorkomende, na oligoartritis. Net als positieve RF treft het 5 gewrichten of meer gedurende de eerste 6 maanden, maar het is negatief voor de reumafactor (RF) test.

4. Psoriatische artritis

Het komt slechts bij 2% van de patiënten met juveniele artritis voor en is bifasisch. Dit betekent dat het twee pieken heeft. De eerste gebeurt tussen 2-4 jaar, en de andere tussen 9-11 jaar. Zoals de naam al zegt, gaat gewrichtspijn gepaard met psoriasis, een huidaandoening die schilferige laesies veroorzaakt.

Bij deze aandoening handelt het immuunsysteem van de patiënt zich verkeerd om. CD4+T cellen geven cytokinen af en brengen ontstekingsverschijnselen op gang, waardoor de buitenste epidermale laag groter wordt dan zou moeten (lokale epidermale hyperplasie). Dat veroorzaakt vervolgens gewrichtsontsteking.

Om psoriatische artritis te kunnen diagnosticeren, moet die, behalve aan gewrichtspijn, aan minstens 2 van de volgende parameters voldoen:

  • Dactylitis: ontsteking van de vingers en tenen. Vaak komt het voor in de vingers van het aangedane lidmaat.
  • Nagelkuiltjes: typische laesies die je op de nagels kunt zien.
  • Onycholysis: een of meer nagels zijn van het nagelbed gescheiden.
  • Familiegeschiedenis van eerstegraads psoriasis.

5. Systemische artritis

Zoals de Spanish Association of Pediatrics (SAP) (Spaanse link)  aangeeft, komt systemische artritis voor bij 5-15% van de patiënten met JIA. In tegenstelling tot de andere is er geen duidelijk verband met geslacht en leeftijd. Deze variant kan het hele lichaam aantasten (minstens één gewricht) en heeft ook dagelijks koorts gedurende minstens drie dagen.

De koorts vertoont zich in pieken, soms oplopend tot 40 ºC. Ook gezwollen lymfeklieren, vervagende erythemateuze uitslag, hepatomegalie (vergroting van de lever), splenomegalie (vergroting van de milt), of serositis ontsteking van het vetweefsel) kunnen voorkomen.

Wil JIA systemisch zijn, dan moet er naast gewrichtspijn ook koorts zijn en een van de andere verschijnselen.

6. Artritis in verband met enthesitis

Dit komt voor bij 10-15% van de patiënten met JIA, en vindt plaats bij kinderen ouder dan 6 jaar. Enthesitis is een ontstekingsproces van de enthesis, dat is de plaats waar een pees, spier en ligament samenkomt met je bot. Het tast de knieën, heupen, bekken, en zelfs het spijsverteringskanaal aan, zoals bij colitis ulcerosa.

Deze variant wordt in verband gebracht met een genetische factor, HLA-B27. Wie er positief voor is heeft artritis die met enthesitis samenhangt.

7. Ongedifferentieerde artritis

Dit vormt ongeveer 10% van het totaal aantal gevallen. Ook deze vorm voldoet aan geen van de hierboven genoemde criteria. Het kan ook een vorm van JIA zijn die aan de criteria van twee of meer van de categorieën voldoet.

Oorzaken en risicofactoren

Volgens informatie op het portal van Rheumatology and Therapy (Engelse link) is de oorzaak van juveniele idiopathische artritis nog steeds een mysterie. Specialisten geloven dat veel van de varianten het gevolg zijn van verkeerd gerichte immuunreacties na een exogene trigger, zoals een ernstige infectie. Dit is echter nog niet helemaal bewezen.

Onderzoekers onderzoeken de rol van ziekteverwekkers zoals het parvovirus, Epstein Barr-virus, enterische bacteriën, en andere mogelijke triggers van JIA. De resultaten zijn echter nog niet overtuigend. Kinderinfecties, stress en trauma lijken de 3 factoren te zijn die, samen, tot idiopathische artritis leiden.

Er is echter ook een duidelijke genetische component. Er zijn variaties van menselijke leukocyten antigenen (HLA) en de genen daarvan zouden kunnen predisponeren voor bepaalde vormen van JIA, naast andere immuunproblemen, zoals uveitis.

Mogelijke complicaties van juveniele idiopathische artritis

Volgens het medisch portaal Pediatría Integral (Spaanse link) is chronische uveitis anterior de meestvoorkomende complicatie, want die komt in 10-30% van alle gevallen voor. Het gaat om ontsteking van het voorste deel van het oog in aanvallen die een paar dagen of weken duren, en eindigen met behandeling.

In veel gevallen is de oorzaak van uveïtis onbekend. Soms houdt het verband met dezelfde mislukte auto-immuunreacties die artritis veroorzaken. Het is belangrijk deze complicatie te voorkomen, want ze kan leiden tot glaucoom, staar en andere problemen.

Diagnostische tests voor juveniele idiopathische artritis

De National Library of Medicine  (Engels artikel) laat ons gedetailleerd zien hoe artsen juveniele idiopathische artritis diagnosticeren. Eerst kan het lichamelijk onderzoek ons enige aanwijzingen geven, want de patiënt heeft meestal gezwollen, hete, rode gewrichten die pijn doen bij het aanraken.

In elk geval is elk type JIA anders. Zoals we gezien hebben, heeft de psoriatische variant huidschilfering met gezwollen lymfeklieren. Om deze reden heb je verschillende tests nodig:

  • Bloedonderzoek. Hier wordt de circulerende reumafactor (RF) in het bloed onderzocht, als die aanwezig is. Er wordt gekeken naar de erytrocytenbezinkingssnelheid (ESR), de aanwezigheid van antinucleaire antilichamen (ANA) en aan de hand daarvan wordt een volledig bloedbeeld gemaakt.
  • Röntgenfoto’s worden gebruikt om de schade en de toestand van de aangetaste gewrichten te kwantificeren.
  • Regelmatig oogonderzoek. Omdat uveïtis tot 30% van de kinderen met JIA treft, moeten ze regelmatig een oogarts bezoeken.
  • MRI’s en andere beeldvormende onderzoeken. Deze sluiten breuken en oppervlakkige verwondingen uit.

Naast al deze tests zullen de beroepsbeoefenaars dezelfde indelingscriteria volgen die we je getoond hebben om de diagnose van de specifieke soort JIA te stellen. Vertoont de patiënt tekenen van meerdere van de categorieën, dan heeft hij ongedifferentieerde juveniele idiopathische artritis.

Juveniele idiopathische artritis

Mogelijke behandelingen voor juveniele idiopathische artritis

Zoals aangegeven door de portalen die we noemden, vereist juveniele idiopathische artritis een multidisciplinaire aanpak die zowel de pijn van de ziekte als de mogelijke psychologische gevolgen, als de aandoeningen die er het gevolg van zijn, onder controle moet houden. Hieronder hebben we het over twee verschillende, maar elkaar aanvullende behandelingen.

1. Farmacologische behandeling van juveniele idiopathische artritis

Niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID’s) zijn de langetermijnbehandeling voor alle vormen van JIA. In elk geval is het aan te bevelen de strategie te veranderen als de artritis 2 maanden later nog even actief is als in het begin. Slechts enkele NSAID’s zijn goedgekeurd voor kinderen: naproxen en ibuprofen zijn de meestvoorkomende.

Anderzijds worden intra-articulaire corticosteroïden injecties veel gebruikt bij kinderen met JIA, vooral bij die met oligoartritis. Ook orale systemische corticosteroïden kunnen worden voorgeschreven, maar alleen bij symptomen die verder reiken dan de aangetaste gewrichtszones.

Tenslotte is het antireumatische geneesmiddel methotrexaat (MTX) een van de middelen bij uitstek voor sommige soorten kanker en auto-immuunziekten, zoals reumatoïde artritis en JIA. Artsen schrijven ze voor in doses van 10 milligram per vierkante meter lichaam, eenmaal per week, oraal.

2. Niet-farmacologische behandeling

Bij niet-farmacologische behandeling zijn er veranderingen in de levensstijl en het zoeken van hulp bij andere beroepsbeoefenaars. Zo kan een bezoek aan een fysiotherapeut kinderen helpen hun spierspanning en bewegingsbereik te behouden.

Anderzijds is psychotherapie nuttig om de pijn en het ongemak van een chronische aandoening te beheersen.

Misschien ben je ook geïnteresseerd in:
Tips voor de gezondheid van je gewrichten

Er is niet één enkele vorm van juveniele idiopathische artritis

Juveniele idiopathische artritis verwijst niet naar één enkele ziekte, maar naar een reeks aandoeningen die gewrichtspijn veroorzaken bij kinderen jonger dan 16 jaar. Elke variant heeft verschillende ongemakken en risico’s. Daarom moeten ze elk autonoom behandeld worden.

Helaas kent deze aandoening geen genezing. Lichaamsbeweging, een gezonde levensstijl en zorg voor hun lichaam helpen kinderen altijd goed met deze aandoeningen om te gaan, zeker als de artsen de beste behandeling geven.


Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.



Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.