Hoogfunctionerend autisme: kenmerken en symptomen

Hoogfunctionerend autisme is een term die wordt toegepast op milde gevallen van autisme. We leggen hier uit waaruit het bestaat en hoe het wordt behandeld.

Beoordeeld en goedgekeurd door de dokter Diego Pereira.

Geschreven door Carmen Martín

Laatste update: 13 februari, 2024

“Hoogfunctionerend autisme” is een informele term die technisch gezien niet voorkomt in officiële psychiatrische handboeken. Dit begrip verwijst naar gevallen waarin de symptomatologie milder is.

Dit zijn dus mensen die een autismespectrumstoornis vertonen, maar een hoger niveau van cognitief en gedragsmatig functioneren hebben, waardoor de impact op hun dagelijks leven kleiner is. Het probleem is dat het vaak ondergediagnosticeerd wordt, vooral bij vrouwen, waardoor het moeilijk te behandelen is. Hoe kun je het opsporen? We vertellen je er hier alles over.

Wat zijn autismespectrumstoornissen?

Autismespectrumstoornissen (ASS) zijn een reeks aandoeningen die de ontwikkeling beïnvloeden (Engelse link). Ze kunnen sociale, gedrags- en communicatieproblemen veroorzaken.

In het verleden werden de aandoeningen die deel uitmaken van dit spectrum als afzonderlijke entiteiten gediagnosticeerd. Deze term wordt nu echter gebruikt om ze te omvatten. Zoals een artikel van de (Engelse link) Centers for Disease Control and Prevention uitlegt, omvatten ze het volgende:

• Autisme.
• Pervasieve ontwikkelingsstoornis niet anderszins gespecificeerd.
• Syndroom van Asperger.

Al deze aandoeningen hebben ook invloed op de interesses en motivatie van de patiënt. Volgens een publicatie in (Engelse link) USA Todayheeft ongeveer 1 op de 35 kinderen een autismespectrumstoornis. De stoornis is echter onderverdeeld in verschillende niveaus, afhankelijk van de ernst.

• Niveau 1 classificeert mensen met milde symptomen. Hieronder valt ook hoogfunctionerend autisme, zoals we later zullen uitleggen.
• Niveau 2 verwijst naar de gevallen die meer ondersteuning en behandeling nodig hebben.
• Niveau 3 tenslotte is gereserveerd voor de meest ernstige gevallen. Patiënten kunnen voortdurend hulp nodig hebben.

Hoogfunctionerend autisme

Hoogfunctionerend autisme beschouwt men niet als een aparte entiteit binnen de autismespectrumstoornis. Noch de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-V), noch de International Classification of Diseases (ICD-10) beschouwen het als een subcategorie. Toch beschouwen sommige wetenschappers het als anders.

Dat wil zeggen, het heeft dezelfde kenmerken als andere beelden van het spectrum, maar de symptomen zijn milder. Zoals we in de vorige paragraaf al aangaven, zouden we het onder niveau 1 kunnen scharen. Bovendien is het IQ (Engelse link) van deze mensen meestal vergelijkbaar met dat van de rest van de bevolking, of iets hoger.

Er zijn mensen die het verwarren met het syndroom van Asperger; in het laatste geval zijn er echter meer problemen met betrekking tot non-verbale vaardigheden, visueel geheugen en perceptie van emoties. Daarentegen hebben kinderen met hoogfunctionerend autisme een betere motorische coördinatie.

Bij dit type autisme is er een aanzienlijke vertraging in de spraakverwerving. Daarnaast is er een tekort aan woordenschat, de neiging om te brabbelen en zinnen of uitdrukkingen te herhalen, en moeite om bepaalde inhoud te begrijpen.

De symptomen van hoogfunctionerend autisme

Ondanks dat het een milde vorm van autisme is, vertoont het dezelfde typische symptomen van deze stoornis. Patiënten hebben bijvoorbeeld vaak moeite om oogcontact te maken met andere mensen.

Aan de andere kant, zoals beschreven in een artikel gepubliceerd in het (Engelse link) Indiana Institute on Disability and Community, zijn de communicatievaardigheden meestal aangetast. Zo hebben ze moeite met het oppikken van retorische vormen van spraak – zoals ironie of sarcasme – en met het begrijpen van gebaren.

Andere relevante symptomen zijn onder andere:

• Moeilijkheden met het vormen van vriendschappen of romantische relaties. Over het algemeen zijn ze wantrouwig tegenover vreemden.
• Ze hebben moeite om lange zinnen te begrijpen of adequaat te reageren in gesprekken. Toch hebben ze meestal meer communicatieve vaardigheden dan de rest van de autisten.
• Wat betreft school- of werkprestaties is de impact erg variabel. Sommige mensen met dit type autisme blinken uit in activiteiten die hun aandacht trekken. Ze kunnen zich echter ook niet concentreren.
• Ze zijn vatbaar voor depressie, angst (Engelse link) en stress. Dit komt omdat er een groot gebrek aan empathie voor hen is en ze zich onbegrepen voelen. Ze hebben vaak explosief gedrag en een zeer prikkelbaar karakter.

Hoe wordt de mate van autisme gediagnosticeerd?

De diagnose (Engelse link) van een autismespectrumstoornis kan complex zijn. Hoogfunctionerend autisme wordt vaak over het hoofd gezien of verward met een andere stoornis. In sommige gevallen wordt het zelfs pas op volwassen leeftijd bevestigd.

Het grootste probleem is dat deze kinderen vaak gediagnosticeerd en behandeld worden voor andere aandoeningen. Ze kunnen bijvoorbeeld worden behandeld alsof ze lijden aan een obsessieve-compulsieve stoornis of een aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit.

In elk geval is het gebruikelijk dat de meeste spectrumstoornissen gemakkelijk worden geïdentificeerd in de eerste levensjaren. Kinderen met autisme hebben meestal problemen met verbale ontwikkeling, communicatievaardigheden en sociale interacties.

Daarom verschijnen tekenen die op dit probleem kunnen wijzen rond de leeftijd van 18 maanden. Er wordt bijvoorbeeld abnormaal gedrag waargenomen tijdens het spelen. Het zijn baby’s die ook een beperkte expressie of afwezigheid van gehechtheid aan andere mensen hebben.

De diagnose wordt dus meestal gesteld door observatie. Sommige specifieke tests (zoals de M-CHAT test, die door ouders wordt beantwoord) of andere hulpmiddelen kunnen ook worden gebruikt.

Welke behandelingen zijn er beschikbaar?

Er zijn talloze behandelingen beschikbaar voor autismespectrumstoornissen. De behandeling moet volledig geïndividualiseerd zijn, afhankelijk van de meest kenmerkende problemen van elke patiënt.

Bovendien moet deze worden uitgevoerd door een multidisciplinair team. Het belangrijkste is dat er goede psychologische ondersteuning is, zowel voor de betrokken persoon als voor de familie.

• Meestal worden therapieën uitgevoerd die gericht zijn op het verbeteren van de spraak. Hoewel dit aspect meestal niet zo aangetast is, kan het dienen om het vermogen om een gesprek te voeren te verbeteren.
• Ergotherapie (Engelse link) is een andere fundamentele pijler van de behandeling. Het is gericht op het verbeteren van de motorische coördinatie en psychomotorische vaardigheden.
• Fysiotherapiesessies worden aanbevolen om beweging en evenwicht te verbeteren.
• Medicatie kan nodig zijn. Vooral als iemand bepaalde symptomen niet onder controle kan houden door therapie of training. Veel gebruikte medicijnen zijn antipsychotica, antidepressiva en anxiolytica.

Mensen met hoogfunctionerend autisme kunnen ook gevoelig zijn voor prikkels. Ze kunnen bijvoorbeeld gevoelig zijn voor fel licht, harde geluiden of zelfs voor bepaalde tactiele sensaties. Daarom wordt een ander deel van de behandeling gericht op het trainen om dergelijke sensaties onder controle te houden of te weerstaan.

Hoogfunctionerend autisme wordt niet beschouwd als een aparte stoornis

Samenvattend kunnen we stellen dat men hoogfunctionerend autisme momenteel niet beschrijft als een op zichzelf staande entiteit. Dit is een term die men gebruikt om te verwijzen naar milde gevallen van autisme.

De symptomatologie is echter vergelijkbaar, zij het beperkt. Het grootste probleem ligt in de neiging om deze stoornis te verwarren met andere aandoeningen. Dit leidt ertoe dat een groot aantal van deze patiënten een verkeerde behandeling krijgt.

Daarnaast is het belangrijk om te proberen te begrijpen dat deze mensen te maken hebben met talloze moeilijkheden in hun dagelijks leven. Daarom moeten we begripvol zijn en voorkomen dat we bepaald gedrag marginaliseren.