Compassiemoeheid: de uitputting van het zorgen voor anderen

Compassiemoeheid komt het meest voor bij mensen die in de gezondheidszorg werken, maar ook verzorgers, mantelzorgers en anderen kunnen er last van hebben. Waarom is het belangrijk om er aandacht aan te besteden? Wat kun je doen om het te overwinnen? Ontdek het hier!

Geschreven en geverifieerd door de filosoof Isbelia Esther Farías López.

Laatste update: 09 augustus, 2022

Veel auteurs hebben onderzoek gedaan naar compassiemoeheid, omdat het aantal gevallen ervan toeneemt. Deze vorm van vermoeidheid, die heel ernstig kan zijn, is moeilijk te diagnosticeren omdat ze niet zo bekend is als vermoeidheid door stress, angst en andere gevaarlijke emoties.

Als we medelijden voelen voor een ander, willen we al onze middelen inzetten om hem of haar te helpen om het probleem op te lossen en een eind te maken aan het lijden. Dit kan ons echter duur komen te staan – in sommige gevallen zeer duur.

Wat is compassiemoeheid ?

Deze term begon in gebruik te raken in de jaren 1990, nadat de psycholoog Charles Figley een reeks symptomen waarnam die veel voorkwamen bij beroepsbeoefenaars in de gezondheidszorg, zoals de historische overzichten over dit begrip aangeven (Spaanse link).

Charles Figley definieerde compassie als volgt: “Een diepe empathie voor een lijdende persoon, gepaard aan een sterk verlangen om dat lijden te verlichten.” Medelijden of empathie is inderdaad een reactie die ontstaat als we het lijden van anderen waarnemen, waardoor we gemotiveerd zijn om iets aan hun ongemak te doen.

Misschien ben je geen beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg, maar wel een mantelzorger voor bejaarden of iemand die ziek is. Of misschien heb je contact met iemand die een traumatische gebeurtenis heeft meegemaakt en beïnvloedt dit contact je.

Tegenwoordig weten we dat zelfs verzorgers van huisdieren last kunnen hebben van compassiemoeheid. Dit kan uiteindelijk zelfs tot een depressie leiden als ze onbehandeld blijft.

Studies over dit onderwerp (Spaanse link) geven aan dat als de context en de emoties sterk zijn, er lichamelijke, geestelijke en emotionele vermoeidheid optreedt waarbij stress, spanning en conflicten overheersen.

Waarom treedt compassiemoeheid op?

Zoals we al zeiden, treedt compassiemoeheid op als we veelvuldig contact hebben met mensen die een trauma hebben meegemaakt of met emotionele pijn leven. Het ontstaat eerder en sneller als we geen goede zelfzorg beoefenen.

Als er geen evenwicht is tussen de hulp die we geven aan anderen die lijden, en de plicht die we hebben om onze geestelijke en emotionele gezondheid te bewaren, dan kan ons mededogen ons meeslepen in een lijden dat lijkt op dat van de persoon voor wie we zorgen.

Compassiemoeheid wordt ook wel eensvergeleken met een burn-out. Het staat echter niet onder die naam – of  onder emotionele uitputting – in de handboeken voor geestelijke gezondheidszorg vermeld.

Wat zijn de symptomen?

Deze aandoening werkt op dezelfde manier als een posttraumatische stressstoornis. Iemand die hieraan lijdt kan de volgende verschijnselen vertonen:

• Herbeleving. De verzorger heeft het gevoel dat hij de traumatische gebeurtenis herbeleeft, ook al was hij niet de hoofdpersoon van de gebeurtenis.
• Vermijding. Fysieke afzondering van andere mensen.
• Hyperarousal. Constante spanning en alertheid.

De persoon die aan deze vorm van vermoeidheid lijdt kan alles net zo ervaren als de getraumatiseerde persoon, en tot het uiterste gaan om plaatsen die met de traumatische gebeurtenissen te maken hebben te willen vermijden. Daarom moeten we maatregelen nemen om dit te voorkomen.

Hoe kunnen we compassiemoeheid voorkomen?

Hoewel sommige onderzoeken zoals het onderzoek dat we hierboven ook hebben genoemd (Spaanse link) waarschuwen dat compassiemoeheid niet te voorkomen is. Het is echter wel te verlichten.

Er zijn namelijk enkele mechanismen die we kunnen instellen om een burn-out te voorkomen. Enkele suggesties om te voorkomen dat je in deze situatie belandt zijn onder andere:

• Werk aan je eigen sterke kanten om niet emotioneel te lijden.
• Stel gezonde grenzen.
• Eet goed.
• Beoefen regelmatig vrijetijdsactiviteiten.
• Neem je toevlucht tot ademhalingstechnieken.
• Beoefen mindfulness.
• Doe aan lichaamsbeweging of maak wandelingen.
• Geniet van de natuur.
• Doe aan meditatie of yoga.
• Neem voldoende rust.
• Vermijd te vervallen in de overtuiging dat je alles kunt oplossen, ook de problemen van mensen die een trauma hebben meegemaakt.
• Vermijd bij het verlaten van je werk het herhalen van wat er gebeurd is in gesprekken met familieleden, want dit kan ook andere familieleden negatief beïnvloeden.
• Zoek steun bij je netwerk van vrienden.
• Zoek steun bij collega’s of andere hulpverleners.

Conclusie

Je moet in gedachten houden dat, ook al is wat die ander heeft meegemaakt erg pijnlijk, we hen niet alle middelen kunnen geven die ze nodig hebben om zich beter te voelen. Elke persoon moet het proces in zijn eigen tempo doormaken.

Als je voor een ander zorgt, vermijd dan de rol van ‘redder’ te spelen. Je bent een mens en je kunt alleen doen wat binnen je bereik ligt. Je eigen emotionele welzijn komt op de eerste plaats en is nodig om steun te kunnen blijven geven aan hen die moeilijke gebeurtenissen hebben meegemaakt.