Wat zijn therapeutische rituelen in de psychologie?

Therapeutische rituelen kunnen in de psychologie worden voorgeschreven tussen de sessies door. Ze zijn een manier om de patiënt bepaalde handelingen te laten verrichten om zijn of haar emoties te verwerken.

In de psychologie zijn er veel technieken en hulpmiddelen die professionals gebruiken om het welzijn van patiënten te verbeteren, binnen het kader van de therapie. Eén manier is door middel van therapeutische rituelen, die zeer nuttig kunnen zijn om een overgang van tijd te markeren en ons te helpen emoties te verwerken.

Het belang van rituelen is dat ze, naast het feit dat we ze periodiek kunnen uitvoeren, een andere betekenis geven aan het dagelijks leven en ons uitnodigen tot reflectie. Laten we eens kijken wat ze allemaal inhouden.

Wat is een ritueel?

Hoewel er verschillende definities zijn van wat een ritueel is, worden ze in het algemeen gekenmerkt door het volgende:

• Ze zijn een specifieke handeling of een opeenvolging van meerdere handelingen. Dat wil zeggen, ze komen niet alleen voor op het gebied van denken, maar worden uitgedrukt in een handeling of actie.
• Ze hebben iets specifieks of speciaals over zich. Dit houdt in dat de taal of de voorwerpen die je gebruikt een andere betekenis krijgen, anders dan hun alledaagse betekenis.
• Daarom hebben ze een sterk symbolische inhoud. 
• Ze vereisen een voorafgaande voorbereiding.
• Hoewel ze hun eigen persoonlijke kenmerken of nuances kunnen krijgen, is er een bepaalde manier om het ritueel uit te voeren. Het wordt herhaaldelijk uitgevoerd.

Een ritueel kan ook dienen om een mijlpaal te markeren, om de overgang van het ene stadium naar het andere te markeren. Tot slot zijn ze een manier om veranderingen in beide richtingen te materialiseren: van binnen naar buiten en van buiten naar binnen.

De verandering is aan het gebeuren. We drukken het uit en communiceren het door middel van het ritueel. Op dit punt is het belangrijk dat wanneer men ze als onderdeel van therapie gebruikt, de patiënt weet dat hij deelneemt en dat hij er deel van uitmaakt.

Waarvoor worden therapeutische rituelen gebruikt in de psychologie?

Therapeutische rituelen worden in de psychologie gebruikt als een hulpmiddel of techniek met een doel. Dit doel zal afhangen van de doelstellingen die eerder met de patiënt zijn opgesteld.

Een van de doelen van het gebruiken van een ritueel heeft te maken met de mogelijkheid dat de persoon dit ritueel ervaart als een overgang. Dat wil zeggen, als een tussenruimte, als een stap.

Ze markeren ook het begin en het einde van iets. Bijvoorbeeld een diploma-uitreiking. Over het algemeen gaat het om de uitreiking van een diploma dat de betrokkene heeft behaald. Daarnaast om het organiseren van een (klein) feest om aan te geven dat men overgaat van de ene fase naar de andere.

Rituelen worden ook gebruikt als een manier om verder te gaan. Je kunt ze bijvoorbeeld zien als onderdeel van de rouwverwerking na een scheiding of een overlijden. De therapeut kan de patiënt vragen zich te ontdoen van objecten of voorwerpen die toebehoorden aan de geliefde of die de beëindigde relatie symboliseren.

Vaak schrijven therapeuten voor om rituelen tussen de sessies door uit te voeren om een bepaald doel te bereiken en een bepaalde vaardigheid te oefenen.

In gezinstherapie bijvoorbeeld (Spaanse link) zijn rituelen bijzonder interessant omdat zij veel informatie bevatten over wat er in het gezin gebeurt. Ze geven de betekenis aan van wat er gedaan wordt en waarom. Dat geldt ook voor de mate van participatie van de leden, en de hiërarchieën.

Wat zijn de voordelen van therapeutische rituelen?

Op het gebied van psychologische therapie is het vaak niet genoeg om alleen maar uit te drukken of te verwoorden wat er met ons gebeurt. Het kan nodig zijn over te gaan tot actie, tot ervaringen en tot leven brengen van onze emoties.

Om dit te doen, is het nuttig om een ritueel uit te voeren. Rituelen hebben een betekenis en een reden van bestaan. Soms voeren we ze uit op de automatische piloot.

Hun symbolische belang komt echter voort uit het feit dat we geloven dat we, door ze uit te voeren, we ergens van genieten of iets bereiken. Van de voordelen willen we de volgende noemen:

• Wanneer men ze op individueel niveau uitvoert, brengen ze plezier en voldoening. Veel mensen volgen bijvoorbeeld bepaalde gedragspatronen tot op de letter als een manier zoeken om gemoedsrust te vinden.
• Als mensen de rituelen delen bevorderen ze een gevoel van saamhorigheid en verbondenheid. Denk bijvoorbeeld aan het ritueel van het samen optuigen van de kerstboom, of het samen aftellen naar het nieuwe jaar op 31 december.
• Therapeutische rituelen maken het ook mogelijk emoties en gevoelens te uiten. Ze kunnen dienen als een bevrijdende catharsis.
• Therapeutische rituelen helpen om onze emoties of moeilijke situaties te verwerken. Dit is bijvoorbeeld het geval bij begrafenissen en rouwverwerking.

Ons leven zit vol rituelen

Als we nadenken over hoe rituelen in ons leven aanwezig zijn, zullen we beseffen dat er veel meer zijn dan we denken. De meest voorkomende en bekendste zijn bijvoorbeeld de volgende:

• Een speciale maaltijd bereiden of uit eten gaan om een belangrijke gebeurtenis te vieren.
• Het kopen van nieuwe kleding voor een speciale gelegenheid.
• Een verandering van haarkleur of een nieuw kapsel wanneer we op zoek zijn naar een nieuw begin.
• Verjaardagsfeestjes.
• Viering van een trouwdag.

Rituelen roepen betekenis op buiten de handelingen zelf

Rituelen hebben hun modus operandi, dat wil zeggen, er is iets dat herhaald wordt en dat het volledige betekenis geeft. Misschien is het niet de handeling zelf, maar de datum waarop het plaatsvindt. Rituelen hoeven niet stereotiep te zijn, maar waar het echt om gaat is dat ze betekenisvol zijn voor de persoon.

Tot slot kan het ritueel op het eerste gezicht voor een buitenstaander een eenvoudige reeks handelingen lijken. De potentie ervan ligt echter in de betekenis die men geeft aan de actie of acties die het inhoudt. Vandaar het belang ervan als een therapeutisch hulpmiddel.