Wat zijn ontstekingsbevorderende voedingsmiddelen en wat zijn de risico's?
Voeding heeft een grote invloed op de gezondheid. Er zijn echter enkele soorten, zoals ontstekingsbevorderende voedingsmiddelen, die aan het verhogen van het risico op bepaalde chronische ziekten bijdragen.
Er zijn 2 soorten ontstekingen. Acute ontsteking, die optreedt als reactie op een verwonding als afweermechanisme en chronische ontsteking, die optreedt wanneer het lichaam bepaalde schadelijke stoffen probeert te elimineren. Overtollig buikvet kan ook tot chronische ontstekingen leiden.
Een ontstekingsbevorderend dieet kan het lichaam vatbaar maken voor ziekten zoals diabetes, hartaandoeningen en bepaalde darmaandoeningen. Vanuit dit perspectief legt Dr. David Seaman uit (Engelse link) dat specifieke voedingsmiddelen (zoals suikers en zaadoliën) ontstekingen bevorderen.
Hoe kan voeding ontstekingen veroorzaken?
Een ontsteking is een soort natuurlijke afweer en een beschermend signaal van het lichaam. Wanneer het echter aanhoudt of wanneer voedingsfactoren het in stand houden, werkt het tegen ons.
Er zijn bepaalde markers in het bloed, zoals C-reactief proteïne, interleukine-6 en tumornecrosefactor-alfa die op chronische ontsteking wijzen. Zoals een aantal deskundigen uitleggen (Engelse link) beïnvloedt voeding deze markers. Het westerse dieet wordt bijvoorbeeld met hoge niveaus van ontsteking geassocieerd.
- Het tijdschrift Obesity Reviews vertelt ons dat ultrabewerkte en calorierijke voedingsmiddelen en weinig groenten en fruit met hogere niveaus van ontsteking geassocieerd zijn (Engelse link).
- Een klinische proef toonde daarentegen aan dat het mediterrane dieet, dat rijk is aan fruit, peulvruchten, olijfolie, vette vis, groenten en volkoren granen, met lagere ontstekingsmarkers in verband is gebracht (Engelse link).
Het belang van het eetpatroon bij het verbeteren van de gezondheid verscheen in een publicatie van het tijdschrift Advances in Nutrition (Engelse link). Een hulpmiddel dat bekend staat als de dieet inflammatoire-index (DII) werd gebruikt om het pro- of anti-inflammatoire potentieel te bepalen.
Deze index houdt rekening met bestanddelen, voedingsstoffen en voedingsmiddelen met pro- of inflammatoire eigenschappen. De ontstekingsbevorderende voedingspatronen worden geassocieerd met een verhoogd risico op chronische ziekten.
Welke voedingsmiddelen worden als ontstekingsbevorderend beschouwd?
Veel voedingsmiddelen die we regelmatig consumeren, kunnen ontstekingen in het lichaam beïnvloeden. Hieronder bespreken we de voedingsmiddelen met ontstekingsbevorderende eigenschappen.
Transvetten
Transvetten behoren tot de minst gezonde vetten die er zijn. Ze worden door de toevoeging van waterstof aan onverzadigde vetten gevormd om ze bij opslag stabieler te maken. Een groot deel daarvan kennen we als gedeeltelijk gehydrogeneerde oliën.
- In dit verband verduidelijkte een groep experts (Engelse link) dat gehydrogeneerde sojaolie meer ontstekingen veroorzaakt dan palm- en zonnebloemolie. Transvetten worden ook tijdens het productieproces van margarine gevormd.
- Een studie vermeldt (Engelse link) de ontstekingseffecten en het risico op chronische ziekten van deze vetten. Experts bevestigen dat ze ontstekingsmarkers, zoals C-reactief eiwit, verhogen.
- Onderzoek toonde aan (Engelse link) dat transvetten de functie van endotheelcellen die de slagaders bekleden, kunnen beïnvloeden, wat een risicofactor voor bijvoorbeeld hartaandoeningen is.
Het is ook bewezen (Engelse link) dat de consumptie van deze vetten ontstekingsmarkers bij gezonde mannen met een hoog cholesterolgehalte verhoogt. Andere voedingsmiddelen met veel transvetten zijn onder andere:
- Gefrituurd fastfood
- Popcorn
- Chips
- Plantaardig bakvet
- Gebak en ultrabewerkte voedingsmiddelen
- Taarten en koekjes
Tafelsuiker en glucosestroop
Het westerse dieet gebruikt tafelsuiker en fructose-glucosestroop als belangrijkste zoetstof. Het verschil tussen de twee is dat suiker gelijke delen glucose en fructose bevat, maar glucosestroop bestaat voor meer dan de helft uit fructose.
Zoals uit een onderzoek blijkt (Engelse link), is suiker een ontstelingsbevorderend voedingsmiddel. In dit opzicht hebben onderzoeken aangetoond dat muizen die een dieet met veel sucrose consumeerden borstkanker ontwikkelden (Engelse link).
Een gerandomiseerde klinische studie bij groepen mensen die reguliere frisdranken en light frisdranken, melk of water consumeerden, toonde aan dat degenen die reguliere frisdranken gebruikten, verhoogde urinezuurspiegels hadden. Dat leidt tot ontstekingen en insulineresistentie (Engelse link).
The Journal of Nutrition heeft informatie gepubliceerd (Engelse link) om aan te tonen dat het consumeren van veel fructose verband houdt met diverse negatieve ontwikkelingen van de gezondheid zoals:
- obesitas
- insulineresistentie
- diabetes
- leververvetting
- chronische
- nierziekten
- kanker
Een recensie vermeldt (Engelse link) dat fructose ook als een risicofactor voor hartaandoeningen wordt beschouwd. Daarnaast verhoogt het verschillende ontstekingsmarkers bij zowel muizen als mensen (Engelse link). We moeten ook bedenken dat suiker ook wordt gebruikt als toegevoegd ingrediënt in snoep, chocolaatjes, cakes, donuts en ontbijtgranen.
Geraffineerde koolhydraten
Onderzoek meldt dat geraffineerde koolhydraten ontstekingen kunnen veroorzaken (Engelse link) waardoor de groei van darmbacteriën wordt gestimuleerd die het risico op obesitas en inflammatoire darmaandoeningen verhogen.
Dit type koolhydraten heeft een zeer hoge glycemische index. Met andere woorden, het verhoogt de bloedsuikerspiegel zeer snel. Bij oudere volwassenen hebben onderzoeken aangetoond (Engelse link) dat het eten van voedsel met een hoge glycemische index de kans op overlijden aan een ontstekingsziekte met bijna 3 keer kan verhogen.
Een ander onderzoek bij jonge mannen ondersteunt deze bevinding (Engelse link). Wanneer mensen in het onderzoek 50 gram wit brood aten, hadden ze een hogere bloedsuikerspiegel en meer ontstekingsmarkers. Bronnen van geraffineerde koolhydraten zijn onder andere:
- Snoep
- Brood
- Gebak
- Taart
- Suikerhoudende frisdranken
- Koekjes
- Pasta
- Geraffineerde bloem
- Uktrabewerkte voedingsmiddelen met suiker
Plantaardige oliën
Een aantal onderzoeken hebben gesuggereerd dat oliën met omega 6-vetzuren ontstekingsbevorderend zijn en dit type vet is kenmerkend voor het westerse dieet (Engelse link). Bepaalde zaadoliën, zoals sojaolie, kunnen ontstekingen activeren.
Dit is een van de redenen om de consumptie van omega-3-vetten aan te bevelen, zoals die in vette vis voorkomen. Omega 3-vetzuren hebben een aanzienlijke ontstekingsremmende kracht.
In dit opzicht toonde een onderzoek bij ratten (Engelse link) die 20 keer meer omega 6-vetzuren aten dan omega 3-vetzuren aan dat ze veel hogere niveaus van ontstekingsmarkers hadden dan degenen die gelijke of 5 keer hogere verhoudingen van omega 6 tot omega 3 aten. Bij mensen is er echter nog onvoldoende bewijs voor het effect.
Ultrabewerkt vlees
Deskundigen hebben al lang het verband bevestigd tussen de consumptie van vleeswaren (spek, worst, ham, gedroogd en gerookt vlees) en een verhoogd risico op chronische ziekten zoals diabetes, maag- en darmkanker (Engelse link).
De aanwezigheid van geavanceerde glycatie-eindproducten (AGE’s) in deze producten kan volgens een aantal onderzoeken ontstekingen veroorzaken (Engelse link). Er is met name een sterke relatie tussen darmkanker en de consumptie van vleeswaren als ontstekingsreactie.
Overmatige alcoholinname
Een klinische studie toonde aan (Engelse link) dat de ontstekingsmarker C-reactief eiwit toeneemt bij mensen die veel alcohol drinken. Er kunnen bovendien problemen met bepaalde bacteriële gifstoffen ontstaan die de dikke darm produceert en die in het bloed terechtkomen.
Het tijdschrift The Lancet onthulde dat overmatig alcoholgebruik tot een lekkende darm kan leiden (Engelse link). Dit is een aandoening die wijdverspreide ontstekingen in het lichaam veroorzaakt en verschillende organen beschadigt. Experts raden in dit verband maximaal 2 alcoholische drankjes per dag aan voor mannen en 1 voor vrouwen.
De risico’s van een dieet dat rijk is aan ontstekingsbevorderende voedingsmiddelen
Consequent consumeren van een ontstekingsbevorderend dieet kan tot chronische ontstekingen leiden die met onder andere coronaire hartziekten, depressie en obesitas verband houden. We zullen dit hieronder toelichten.
Verhoogt het risico op hart- en vaatziekten
Langetermijnstudies hebben aangetoond dat mensen die ontstekingsbevorderende voedingsmiddelen consumeren een 38% hoger risico hebben op het ontwikkelen van chronische hart- en vaatziekten (Engelse link).
Een andere studie vond ook het schadelijke effect van ontstekingsbevorderende voedingsmiddelen op het cholesterolgehalte, in tegenstelling tot het anti-inflammatoire dieet (Engelse link).
Het kan te maken hebben met depressie
Hoewel de relatie nog niet duidelijk is, hebben onderzoeken aangetoond (Engelse link) dat depressieve mensen die meer suikers, transvetten en geraffineerde koolhydraten consumeerden verhoogde ontstekingsmarkers in het bloed hadden. De resultaten associëren het ontstekingsbevorderende dieet ook met een slechtere symptoomstatus.
Het verhoogt het risico op sterfte door chronische ziekten
Een groep experts heeft aangegeven dat chronische ontsteking wereldwijd een oorzakelijke factor in invaliditeit en sterfte is (Engelse link). Volgens het tijdschrift Nutrients bevorderen ontstekingsbevorderende voedingsmiddelen zoals ultrabewerkte voedingsmiddelen en transvetten chronische ontstekingen (Engelse link).
Tips voor gezonde voeding
Om ontstekingsproblemen te voorkomen, moet je je op het verbeteren van je dieet concentreren, in plaats van op slechts één voedingsmiddel of voedingsstof te letten. Velen van hen hebben bovendien invloed op elkaar.
Het is altijd raadzaam om de verscheidenheid aan plantaardig voedsel (fruit, groenten, peulvruchten, volkoren granen en olijfolie) te vergroten. Deze bevatten vezels en fytochemicaliën, zoals polyfenolen, met antioxidante effecten. Kruiden, specerijen, thee en koffie zijn ook uitstekende bronnen van polyfenolen.
Je kunt ze dus regelmatig gebruiken. Vette vis is ook een bron van omega 3-vetzuren. Om gezond te blijven en de levensverwachting bij chronische ziekten te verhogen, moet je stoppen met het eten van ontstekingsbevorderende voedingsmiddelen en op een gezonder dieet overschakelen.
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- Marx W, Veronese N, Kelly JT, Smith L, Hockey M, Collins S, Trakman GL, Hoare E, Teasdale SB, Wade A, Lane M, Aslam H, Davis JA, O’Neil A, Shivappa N, Hebert JR, Blekkenhorst LC, Berk M, Segasby T, Jacka F. The Dietary Inflammatory Index and Human Health: An Umbrella Review of Meta-Analyses of Observational Studies. Adv Nutr. 2021 Apr 19:nmab037.
- Seaman DR. The diet-induced proinflammatory state: a cause of chronic pain and other degenerative diseases? J Manipulative Physiol Ther. 2002 Mar-Apr;25(3):168-79.
- Lopez-Garcia E, Schulze MB, Fung TT, Meigs JB, Rifai N, Manson JE, Hu FB. Major dietary patterns are related to plasma concentrations of markers of inflammation and endothelial dysfunction. Am J Clin Nutr. 2004 Oct;80(4):1029-35.
- Lane MM, Davis JA, Beattie S, Gómez-Donoso C, Loughman A, O’Neil A, Jacka F, Berk M, Page R, Marx W, Rocks T. Ultraprocessed food and chronic noncommunicable diseases: A systematic review and meta-analysis of 43 observational studies. Obes Rev. 2021 Mar;22(3):e13146.
- Chrysohoou C, Panagiotakos DB, Pitsavos C, Das UN, Stefanadis C. Adherence to the Mediterranean diet attenuates inflammation and coagulation process in healthy adults: The ATTICA Study. J Am Coll Cardiol. 2004 Jul 7;44(1):152-8.
- Marx W, Veronese N, Kelly JT, Smith L, Hockey M, Collins S, Trakman GL, Hoare E, Teasdale SB, Wade A, Lane M, Aslam H, Davis JA, O’Neil A, Shivappa N, Hebert JR, Blekkenhorst LC, Berk M, Segasby T, Jacka F. The Dietary Inflammatory Index and Human Health: An Umbrella Review of Meta-Analyses of Observational Studies. Adv Nutr. 2021 Apr 19:nmab037.
- Nestel P. Trans fatty acids: are its cardiovascular risks fully appreciated? Clin Ther. 2014 Mar 1;36(3):315-21.
- Lopez-Garcia E, Schulze MB, Meigs JB, Manson JE, Rifai N, Stampfer MJ, Willett WC, Hu FB. Consumption of trans fatty acids is related to plasma biomarkers of inflammation and endothelial dysfunction. J Nutr. 2005 Mar;135(3):562-6.
- Han SN, Leka LS, Lichtenstein AH, Ausman LM, Schaefer EJ, Meydani SN. Effect of hydrogenated and saturated, relative to polyunsaturated, fat on immune and inflammatory responses of adults with moderate hypercholesterolemia. J Lipid Res. 2002 Mar;43(3):445-52.
- Bendsen NT, Stender S, Szecsi PB, Pedersen SB, Basu S, Hellgren LI, Newman JW, Larsen TM, Haugaard SB, Astrup A. Effect of industrially produced trans fat on markers of systemic inflammation: evidence from a randomized trial in women. J Lipid Res. 2011 Oct;52(10):1821-8.
- Baer DJ, Judd JT, Clevidence BA, Tracy RP. Dietary fatty acids affect plasma markers of inflammation in healthy men fed controlled diets: a randomized crossover study. Am J Clin Nutr. 2004 Jun;79(6):969-73.
- Jiang Y, Pan Y, Rhea PR, Tan L, Gagea M, Cohen L, Fischer SM, Yang P. A Sucrose-Enriched Diet Promotes Tumorigenesis in Mammary Gland in Part through the 12-Lipoxygenase Pathway. Cancer Res. 2016 Jan 1;76(1):24-9.
- Stanhope KL, Havel PJ. Fructose consumption: considerations for future research on its effects on adipose distribution, lipid metabolism, and insulin sensitivity in humans. J Nutr. 2009 Jun;139(6):1236S-1241S.
- Glushakova O, Kosugi T, Roncal C, Mu W, Heinig M, Cirillo P, Sánchez-Lozada LG, Johnson RJ, Nakagawa T. Fructose induces the inflammatory molecule ICAM-1 in endothelial cells. J Am Soc Nephrol. 2008 Sep;19(9):1712-20.
- Ma X, Lin L, Yue J, Pradhan G, Qin G, Minze LJ, Wu H, Sheikh-Hamad D, Smith CW, Sun Y. Ghrelin receptor regulates HFCS-induced adipose inflammation and insulin resistance. Nutr Diabetes. 2013 Dec 23;3(12):e99.
- Spreadbury I. Comparison with ancestral diets suggests dense acellular carbohydrates promote an inflammatory microbiota, and may be the primary dietary cause of leptin resistance and obesity. Diabetes Metab Syndr Obes. 2012;5:175-89.
- Buyken AE, Flood V, Empson M, Rochtchina E, Barclay AW, Brand-Miller J, Mitchell P. Carbohydrate nutrition and inflammatory disease mortality in older adults. Am J Clin Nutr. 2010 Sep;92(3):634-43.
- Dickinson S, Hancock DP, Petocz P, Ceriello A, Brand-Miller J. High-glycemic index carbohydrate increases nuclear factor-kappaB activation in mononuclear cells of young, lean healthy subjects. Am J Clin Nutr. 2008 May;87(5):1188-93.
- Patterson E, Wall R, Fitzgerald GF, Ross RP, Stanton C. Health implications of high dietary omega-6 polyunsaturated Fatty acids. J Nutr Metab. 2012;2012:539426.
- Yang LG, Song ZX, Yin H, Wang YY, Shu GF, Lu HX, Wang SK, Sun GJ. Low n-6/n-3 PUFA Ratio Improves Lipid Metabolism, Inflammation, Oxidative Stress and Endothelial Function in Rats Using Plant Oils as n-3 Fatty Acid Source. Lipids. 2016 Jan;51(1):49-59.
- Micha R, Wallace SK, Mozaffarian D. Red and processed meat consumption and risk of incident coronary heart disease, stroke, and diabetes mellitus: a systematic review and meta-analysis. Circulation. 2010;121(21):2271-2283.
- Oliveira A, Rodríguez-Artalejo F, Lopes C. Alcohol intake and systemic markers of inflammation–shape of the association according to sex and body mass index. Alcohol Alcohol. 2010 Mar-Apr;45(2):119-25.
- Bjarnason I, Peters TJ, Wise RJ. The leaky gut of alcoholism: possible route of entry for toxic compounds. Lancet. 1984 Jan 28;1(8370):179-82.
- Li J, Lee DH, Hu J, Tabung FK, Li Y, Bhupathiraju SN, Rimm EB, Rexrode KM, Manson JE, Willett WC, Giovannucci EL, Hu FB. Dietary Inflammatory Potential and Risk of Cardiovascular Disease Among Men and Women in the U.S. J Am Coll Cardiol. 2020 Nov 10;76(19):2181-2193.
- Anand SS, Hawkes C, de Souza RJ, et al. Food Consumption and its Impact on Cardiovascular Disease: Importance of Solutions Focused on the Globalized Food System: A Report From the Workshop Convened by the World Heart Federation. J Am Coll Cardiol. 2015;66(14):1590-1614.
- Furman D, Campisi J, Verdin E, Carrera-Bastos P, Targ S, Franceschi C, Ferrucci L, Gilroy DW, Fasano A, Miller GW, Miller AH, Mantovani A, Weyand CM, Barzilai N, Goronzy JJ, Rando TA, Effros RB, Lucia A, Kleinstreuer N, Slavich GM. Chronic inflammation in the etiology of disease across the life span. Nat Med. 2019 Dec;25(12):1822-1832.
- Shivappa N, Godos J, Hébert JR, Wirth MD, Piuri G, Speciani AF, Grosso G. Dietary Inflammatory Index and Cardiovascular Risk and Mortality-A Meta-Analysis. Nutrients. 2018 Feb 12;10(2):200.
