Wat zijn elektrolyten eigenlijk precies?

Elektrolyten zijn ionen in het menselijk lichaam die een elektrische lading bevatten. Het zijn fundamentele elementen voor de normale werking van het organisme, en ze kunnen verloren gaan en vervangen worden.

Sporters zijn waarschijnlijk de groep mensen die het meest vertrouwd zijn met elektrolyten. Het heeft ook te maken met hydratatie en er is veel publiciteit over deze stoffen. Dus wat zijn elektrolyten eigenlijk?

Elektrolyten zijn kleine, meestal anorganische ionen die in het bloed en ook in andere lichaamsvloeistoffen worden aangetroffen, evenals in cellen. Het mooie is dat ze elektrische ladingen kunnen dragen. Dat betekent dat de elektrolyt kan oplossen in water en elektriciteit kan geleiden.

Electrolyten zijn erg belangrijk voor het organisme. Zoals we zullen zien, kan een onbalans in elektrolyten dodelijk zijn. Deze stoffen zijn gekoppeld aan de waterstroom in het lichaam. Ze zijn ook gekoppeld aan de pH van het bloed – de zuurgraad – en aan de activiteit van de spieren.

De belangrijkste elektrolyten van het menselijk lichaam zijn natrium, chloor, calcium, fosfor, magnesium en kalium. Voor elk van deze zijn er bloedconcentratiewaarden vastgesteld die we als normaal kunnen beschouwen, bijvoorbeeld:

• Bij kalium variëren de normale waarden tussen 3,5-5,3 mEq/L.
• Natrium heeft normale waarden tussen 136-145 mEq/L.
• Voor chloor ligt het tussen 97-107 mEq/L.

Oorzaken van een verstoorde elektrolytenbalans

De normale elektrolytenbalans in het lichaam fluctueert tussen de hierboven genoemde waarden. Deze balans kan echter ook worden verstoord door diverse factoren.

Hormonale veranderingen, ziekten van de organen zoals de nieren of lever en zelfs het gebruik van medicijnen kunnen deze beïnvloeden. Enkele van de meestvoorkomende oorzaken van een verstoorde elektrolytenbalans zijn:

• Uitdroging. Wanneer het lichaam een periode van uitdroging doormaakt verliest het vocht. Bovendien verliest het ook elektrolyten. Tijdens koortsstuipen of gastro-enteritis met braken en diarree is het mogelijk om veel elektrolyten te verliezen.
• Malabsorptiesyndroom. Er zijn pathologieën die het proces van opname van voedingsstoffen door de darm veranderen. Wanneer dat gebeurt, komen de elektrolyten die worden ingenomen mogelijk niet of slechts deels opgenomen in het lichaam.
• Endocriene ziekten. Diabetes mellitus en hypothyreoïdie zijn voorbeelden van hormonale problemen die het evenwicht van de inwendige omgeving van het lichaam verstoren.
• Chemotherapie. Kankerpatiënten die een chemotherapiebehandeling ondergaan zijn zeer vatbaar voor een verstoorde elektrolytenbalans. Artsen en verpleegkundigen die kankerpatiënten behandelen moeten er altijd voor zorgen dat de elektrolyten die door de behandeling verloren gaan worden vervangen.
• Medicatie. Naast chemotherapie zijn er andere veelgebruikte medicijnen die het verlies van minerale stoffen veroorzaken. Bijvoorbeeld diuretica en sommige corticosteroïden.
• Nierziekten. De nieren moet de stoffen die het lichaam verlaten reguleren. Als dat niet (goed) lukt, kan het lichaam te veel natrium, kalium, calcium, fosfor en magnesium verliezen.

De meestvoorkomende onevenwichtigheden van elektrolyten

Sommige verstoringen van de elektrolytenbalans komen vaker voor dan andere. Sommige zijn tijdelijk en kunnen zichzelf automatisch corrigeren, terwijl andere een interventie van buitenaf nodig hebben om terug te keren naar de normale situatie.

Veel van deze onevenwichtigheden zijn niet dringend of ernstig. Sommige zijn echter ingewikkeld. De gevolgen hiervan op lange termijn kunnen in bepaalde gevallen zeer ernstig zijn.

Calcium

Met calcium kan er bijvoorbeeld hypocalciëmie (te weinig calcium in het bloed) of hypercalciëmie (te veel calcium in het bloed) optreden. Voor vrouwen kan hypocalciëmie het risico op osteoporose vergroten wanneer de menopauze begint. Aan het andere kant kan hypercalciëmie leiden tot nierstenen. In zeer ernstige gevallen kan het tot de dood leiden.

Natrium

Natrium verandert het functioneren van neuronen, zowel in overmaat als bij een tekort. Hyponatriëmie, wat een te laag natriumgehalte is, en hypernatriëmie, hoge natriumwaarden in het bloed, veroorzaken diverse klachten zoals prikkelbaarheid en verwarring. In extreme gevallen kan dit leiden tot aanvallen.

Kalium

Kalium is misschien wel de elektrolyt die de vaakste noodsituaties veroorzaakt. Myocardiocyten, de hartspiercellen, hebben specifieke kaliumwaarden nodig om het ritme van de hartslag goed te laten verlopen. Het gebrek aan kalium in het bloed is bovendien een trigger voor aritmie, wat zijn eigen risico’s heeft.

Als het gaat om een teveel aan kalium in het bloed, moet je, hoewel het niet urgent is, een specialist raadplegen om eventuele nierproblemen op te sporen. De eerste manifestatie van nierfalen kan hyperkaliëmie zijn, wat een verhoging van het kaliumgehalte in het bloed inhoudt.

Bronnen van elektrolyten

Het is belangrijk om te weten waar we elektrolyten vandaan halen in onze voeding. Niet alleen om eventuele verliezen te compenseren, maar ook om een uitgebalanceerd dieet te kunnen samenstellen op basis van deze dagelijkse behoeften.

Behalve in isotone sportdranken die speciaal ontwikkeld zijn voor een goede hydratatie, bevatten bijna alle voedingsmiddelen een bepaalde hoeveelheid elektrolyten. Zo kun je elektrolyten vinden in de diverse voedingsmiddelen. We geven een paar voorbeelden:

• Calcium. Naast in melk(producten) zit in veel vis calcium, vooral sardines. Het komt ook voor in spinazie en amandelen.
• Fosfor. Er zit fosfor in amandelen, maar ook in andere noten zoals walnoten. Mager vlees en eieren zijn betrouwbare bronnen van deze elektrolyt, evenals zuivelproducten zoals kaas en yoghurt.
• Natrium. Deze elektrolyt zit bijna overal in, maar in groentes vooral in snijbiet, bleekselderij en raapstelen.
• Magnesium: Groene bladgroenten, vis en noten zijn rijk aan deze elektrolyt. Er zit ook magnesium in pure chocolade.
• Kalium. Ten slotte kun je kalium in goede hoeveelheden vinden in groene bladgroenten en in veel fruitsoorten zoals bananen en citrusvruchten.