Wat je over varicocele moet weten

Varicocele is de belangrijkste oorzaak van mannelijke onvruchtbaarheid, met een prevalentie van bijna 40%. In de meeste gevallen veroorzaakt deze ziekte echter geen symptomen, noch leidt het tot moeilijkheden of complicaties. In het volgende artikel vertellen we je wat je over varicocele moet weten.

Varicocele is een ziekte die zowel bij mannen als bij vrouwen voorkomt, maar de percentages zijn veel hoger onder de mannelijke bevolking. Het betreft de zwelling van het spermavat, dat de testikels afvoert, of de eierstokader in het geval van vrouwen. In de volgende paragrafen vertellen we je wat je over varicocele moet weten.

Deze pathologie is de belangrijkste oorzaak van onvruchtbaarheid bij mannen. Volgens een publicatie van het Mexican College of Urology’s Bulletin (Engelse link) is ongeveer 40% van de mannelijke onvruchtbaarheid het gevolg van een varicocele.

Volgens medische websites van deskundigen, zoals de MSD Manual (Engelse link), komt deze ziekte veel voor. Beschikbare gegevens geven zelfs aan dat het bij tussen de 15% en 20% van de mannen voorkomt. Er zijn echter geen geconsolideerde statistieken over de prevalentie bij vrouwen.

Over het algemeen vindt de diagnose van een varicocele tussen de 15 en 25 jaar plaats. Het komt zelden voor bij mannen ouder dan 45 jaar. Als dit het geval is, kan dit tot complicaties leiden, net als in gevallen waarin de aandoening onbehandeld blijft.

Wat je over varicocele moet weten: de oorzaken

Varicocele is een van de belangrijkste oorzaken van mannelijke onvruchtbaarheid, voornamelijk als gevolg van vasculaire problemen. Wat je over een varicocele moet weten is dat het een verwijding van de aderen van de zaadstreng is, die de zaadbal afvoeren.

Bij vrouwen gaat het om de verwijding van de eierstokader. Dit leidt tot spataderen in het bekkengebied en veroorzaakt bekkencongestiesyndroom, zoals een artikel gepubliceerd in Legal Medicin of Costa Rica aangeeft (Spaanse link).

Varicocele kan primair of secundair zijn. Primaire varicocele treedt op vanwege een anatomische tekortkoming die de reflux van bloed in het zaadkanaal belemmert.

Tegelijkertijd is secundaire varicocele het gevolg van andere factoren, zoals onder andere een retroperitoneale tumor, carcinoom van de niercellen, cirrose van de lever met portale hypertensie of retroperitoneale fibrose.

In de meeste gevallen zijn varicoceles extratesticulair. Slechts een klein percentage van de gevallen betreft intratesticulaire varicocele. Daarnaast komt het vaker voor dat de aandoening de linker testikel aantast. Het kan echter ook in de rechter zaadbal verschijnen, of in beide.

Wat je over eventuele complicaties van varicocele moet weten

De meeste gevallen van varicocele veroorzaken geen symptomen. Wanneer ze verschijnen, kunnen ze echter ongemakkelijk zijn en milde pijn veroorzaken, vooral bij het staan of bij fysieke inspanning.

Over het algemeen beginnen patiënten pas met de behandeling als de symptomen optreden. Dit kan een verscheidenheid aan therapeutische of chirurgische technieken omvatten, volgens informatie gepubliceerd door de Mayo Clinic (Engelse link). Dezelfde bron stelt ook dat de belangrijkste complicaties van onbehandelde varicocele de volgende zijn:

• Testiculaire atrofie: dit veroorzaakt een aanzienlijke afname van de grootte van de testikels. De normale werking van de geslachtsklieren (gonaden) wordt onderbroken en kan als gevolg daarvan tot vroegtijdige onvruchtbaarheid of erectiestoornissen leiden.
• Gedeeltelijke of totale onvruchtbaarheid: het is mogelijk dat varicocele een temperatuurstijging in de zaadbal veroorzaakt. Dit belemmert de normale productie van sperma en leidt tot totale onvruchtbaarheid of moeilijk zwanger worden.

Een andere complicatie van onbehandelde varicocele is chronische pijn. Deze pijn kan een aantal heupbewegingen beperken of zelfs belemmeren. Over het algemeen reageert de pijn goed op veelvoorkomende pijnstillers.

Complicaties bij behandeling

Normaal gesproken kunnen scrotumondersteuning en vasoconstrictieve geneesmiddelen met succes varicocele behandelen. Als zich echter een complicatie voordoet, dan is de volgende stap het uitvoeren van chirurgische ligatie. Ook kunnen artsen een procedure uitvoeren die de embolisatie van de zaadbal wordt genoemd.

In beide gevallen kunnen complicaties optreden. Hieronder beschrijven we de twee behandelingen die zijn bestudeerd door professionals in het Universitair Ziekenhuiscentrum van Coimbra Portugal (Spaanse link):

• Varicocelectomie of chirurgische ligatie is een ambulante ingreep die in de meeste gevallen geen complicaties met zich meebrengt. Het grootste risico is schade aan de slagader die bloed aan de zaadbal toedient, maar dit komt zelden voor. De procedure kan ook tot een infectie leiden, een blauwe plek of schade aan het omliggende weefsel.
• De embolisatie van de zaadbal is tegelijkertijd een procedure die minimaal invasief is en daarom veiliger dan een varicocelectomie. Het risico op complicaties is veel lager en de hersteltijd is veel sneller.

Beide procedures, embolisatie en varicocelectomi, hebben een slagingspercentage van 90%. Het verschil zit hem in het feit dat de eerste geen chirurgische incisie vereist, wat de risico’s aanzienlijk verlaagt.

Andere mogelijke risico’s

Zoals we eerder vermeldden, brengen deze procedures meestal geen grote complicaties met zich mee. Een studie gepubliceerd door Translational Andrology and Urology geeft echter aan (Engelse link) dat we de volgende mogelijke complicaties niet uit kunnen sluiten:

• Bij een klein percentage van de gevallen verbetert behandeling, hetzij varicocelectomie of embolisatie van de zaadbal, de vruchtbaarheid van een individu niet.
• Soms vermindert de procedure de pijn die de varicocele veroorzaakt niet, omdat de spataderverwijdingen in het scrotum aanhouden.
• In zeldzame gevallen kan de vorming van hydrocele of vloeistof in het scrotum optreden.
• In zeer weinige gevallen kunnen patiënten last hebben van een bloeding van variabele intensiteit, waarvoor mogelijk een nieuwe operatie nodig is.

Een arts bezoeken is essentieel

Kortom, het is van vitaal belang om te benadrukken dat als je aan een van de hierboven genoemde symptomen lijdt en denkt dat je een varicocele hebt, je het beste een specialist kunt raadplegen. Of je nu wel of geen behandeling nodig hebt, een specialist kan een juiste diagnose stellen en ook eventuele twijfels wegnemen.