Wat is psycho-educatie bij psychologische therapie?

Psycho-educatie wordt in veel gevallen aanbevolen. Het wordt zelfs gebruikt door verschillende professionals en niet alleen in de context van psychologische therapie. We leggen het je hier uit.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Maria Fatima Seppi Vinuales.

Laatste update: 23 maart, 2023

Achter een diagnose schuilt een uitdaging: de acceptatie van de ziekte door de patiënt, zodat hij/zij zorgzaam gedrag initieert en in stand houdt. Hoe kan dit bereikt worden als er angsten, persoonlijke overtuigingen, sociaal stigma en andere negatieve ervaringen zijn? Door psycho-educatie.

Psycho-educatie is een van de hulpmiddelen die men in de psychotherapie gebruikt om patiënten te helpen begrijpen hoe hun ziekte werkt en op een betrokken, duurzame en verantwoordelijke manier mee te werken aan hun zorg. Laten we het eens nader bekijken.

Waaruit bestaat psycho-educatie?

Psycho-educatie is een hulpmiddel dat in de therapie (Spaanse link)  wordt gebruikt met het doel de patiënt de echte protagonist te maken van zijn proces van verbetering en welzijn. Op deze manier wil het de patiënt mondiger maken en een grotere autonomie bevorderen, door informatie te geven over de lijdende toestand.

Door psycho-educatie kan de patiënt leren symptomen, cycli, veranderingen of verschillende waarschuwingen te herkennen, waardoor hij/zij gebeurtenissen kan voorkomen. Zo verwerft hij/zij vaardigheden om met negatieve situaties om te gaan.

Psycho-educatie wordt ook gebruikt met de familie of omgeving van de patiënt, met als doel dat zij deelnemers of facilitators van de processen worden. Immers, de familie of het ondersteunende netwerk kan een gezondheids- of risicofactor zijn bij herstel.

Op deze manier worden, naast het geven van informatie, verschillende middelen aangeleerd om de verschillende omstandigheden die een ziekte kan opleveren te begeleiden, in te dammen en erop voorbereid te zijn. Dat is het geval bij terugvallen.

Het belang van het proces

Het belang van psycho-educatie ligt in het feit dat het van de patiënt een actieve medewerker maakt in zijn of haar therapeutisch proces. Dat wil zeggen, het maakt de verantwoordelijkheid van de patiënt groter dan het kader van wat er in de praktijk gebeurt.

Anderzijds kan het ook nuttig zijn voor de patiënt om een nieuwe betekenis te krijgen met betrekking tot zijn of haar ziekte. Door informatie te hebben en voorbereid te zijn, kan hij zijn hulpbronnen inzetten en begrijpen wat er met hem gebeurt. Zo krijgt hij het gevoel dat hij iets doet. Dat hij het idee krijgt dat hij nuttig is en dat hij macht heeft over zijn toestand.

Dit geldt voor zijn omgeving, omdat het bijdraagt als middel om het stigma dat aan bepaalde ziekten kleeft te verminderen. Een aspect waaraan professionals werken is de persoon eraan te herinneren dat een ziekte niet betekent dat hij minder waard of zwak is. Dit pakt ook problemen aan die te maken hebben met het gevoel van eigenwaarde en verbetert de therapietrouw.

Als de familie deel gaat uitmaken van de behandeling, zijn ze ook betrouwbaardere informanten in geval van terugval. Deze informatie is uiterst nuttig voor teams in de gezondheidszorg.

De voordelen

Enkele van de voordelen die we vinden bij de toepassing van psycho-educatie in psychologische therapie zijn de volgende:

• De patiënt leert beter samenleven met zijn of haar ziekte en accepteert deze als onderdeel van zijn of haar leven, zodat hij of zij een actievere rol krijgt in zijn of haar herstel. Het verbetert ook hun houding en zorgt ervoor dat ze meer zelfvertrouwen krijgen.
• Het verbetert iemands kwaliteit van leven, omdat men uitgaat van richtlijnen voor zelfzorg.
• Het vergemakkelijkt de interactie tussen de patiënt en zijn familie. Als de naasten van de patiënt weten wat er gebeurt, kunnen ze helpen en begrijpen. Hun verwachtingen ten aanzien van het ziekteproces zijn adequater en reëler.
• Er is een betere aanpassing aan de ziekte, zowel van de kant van de patiënt als van zijn naaste omgeving.

“Word ik gek? Ga ik bijna dood? Is dit ernstig?” Dit zijn enkele van de vragen (vergezeld van een hele emotionele correlatie) die opkomen als we niet genoeg informatie hebben over wat er met ons gebeurt. In die zin stelt psycho-educatie ons in staat om angst, onzekerheid en vrees te verminderen.

In welke gevallen gebruikt men psycho-educatie?

Psychoeducatie wordt aanbevolen voor meerdere gevallen en wordt zelfs door verschillende professionals gebruikt. Niet alleen in het kader van psychologische therapie.

Het is vooral nuttig voor die gevallen waarin de stoornis of ziekte chronische kenmerken heeft. Bovenal past men dit meestal toe bij patiënten met depressie, angst en schizofrenie.

Psycho-educatie voor het leven

De strategie bevordert een alomvattende benadering van de ziekte, met nadruk op de biologische, cognitieve en sociale aspecten. Ze is gebaseerd op voorlichting aan de patiënt. Zo beschikt hij of zij over alle informatie over wat er met hem of haar gebeurt.

Psycho-educatie is ook een ontmoetingspunt tussen de patiënt en de professional. Dit omdat het niet gaat om het voorschrijven van voorschriften, maar om het vinden van gezamenlijke voorstellen en oplossingen. Het zijn de patiënten zelf die kunnen ontdekken wat voor hen werkt en wat niet.

Het is dus geen verticaal of eenrichtingsverkeer, maar een actief en participerend proces. In die zin is het belangrijk te begrijpen dat het de patiënt is die zelfzorgstrategieën moet toepassen. Ook moet hij of zij de vaardigheden vinden om zijn of haar ziekte nu en in de toekomst het hoofd te bieden.