Vroege symptomen van psychose die je moet weten

Psycho-educatie is essentieel om bepaalde vroege tekenen van een psychose op te sporen. We vertellen je hier alles wat je erover moet weten.

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Maria Fatima Seppi Vinuales.

Geschreven door Maria Fatima Seppi Vinuales

Laatste update: 13 februari, 2023

Het kennen van de vroege symptomen van een psychose is de eerste stap om te begrijpen hoe deze psychische stoornis ontstaat. Een psychotische breuk heeft meestal een diepgaande invloed op zowel de ervaringsdeskundige als de omstander.

Vaak is het moeilijk te begrijpen wat er gebeurt; het is alsof er “iets uit zijn plaats is geklikt,” zoals sommigen zeggen. In elk geval is een psychose een ziekte die de hersenen en het functioneren daarvan aantast. Vandaar dat het leidt tot situaties waarin gedrag onbegrijpelijk is. Het is daarom essentieel om het bewustzijn te vergroten om stigmatisering te voorkomen.

Wat is een psychose?

Met een psychose bedoelen we een geestesziekte (Engelse link) die zich op verschillende manieren voordoet. De gemeenschappelijke noemer is echter het verlies van realiteitszin. Men schat dat de eerste symptomen meestal optreden tussen de 20 en 30 jaar.

Tussen de 20 en 40% van de patiënten heeft echter de eerste klinische verschijnselen vóór de leeftijd van 20 jaar. Qua etiologie is psychose multifactorieel. Er zijn dus meerdere oorzaken (genetisch, biologisch, kwetsbaarheid voor stress, milieu, enz.

De genetische component speelt een belangrijke rol, hoewel die op zichzelf niet voldoende is. Het is de combinatie van alle factoren die in meer of mindere mate predisponeren voor het doormaken van een psychotische episode.

In algemene termen presenteert een psychotische episode zich als volgt:

• Een episode met prodromale symptomen. Deze zijn vaak dubbelzinnig of vaag. Daarom is het vaak moeilijk ze te ontdekken als men niet op de hoogte is van het onderwerp. In elk geval functioneren ze als een vroege waarschuwing.
• De acute fase. De symptomen zijn duidelijk; hallucinaties, wanen en ongeorganiseerd denken zijn waarschijnlijk aanwezig.
• De remissiefase. Dit verwijst naar het geleidelijk verdwijnen van de symptomen en het herstel.

Vroege symptomen van psychose

Het kennen van de vroege symptomen van psychose is bepalend voor patiënten en hun omgeving. Deze verschijnselen evolueren vaak in de loop der tijd, hoewel vele met behandeling kunnen worden aangepakt.

Om preciezer te zijn, de tekenen van de ziekte omvatten het volgende:

• Veranderingen in de stemming die in de loop der tijd aanhouden (dit is niet gewoon “een slechte dag hebben gehad”).
• Zenuwachtigheid en angst.
• Concentratieproblemen.
• Verwaarlozing van persoonlijke hygiëne.
• Slaapproblemen.
• Onsamenhangende spraak.
• Moeilijkheden bij het beginnen of voortzetten van een taak en een gebrek aan motivatie.
• Veranderingen in de gedachtegang (typische uitingen zijn desoriëntatie, moeite om te begrijpen wat er gebeurt, en onvermogen om onderscheid te maken tussen werkelijkheid en fantasie).
• Hallucinaties (dit verwijst naar het hebben van de perceptie dat iets bestaat, hoewel dat niet zo is. Soms verwijst de persoon bijvoorbeeld naar het horen van stemmen).
• Wanen (dit verwijst naar de overtuiging dat iets gebeurt en echt is. De persoon kan bijvoorbeeld geloven dat hij/zij wordt vervolgd of aangestaard).

De behandelingsaanpak van psychose

Voor de aanpak van psychose is het belangrijk een paar basiszaken in gedachten te houden. Daaronder vallen de volgende aanbevelingen:

• Het moet interdisciplinair benaderd worden. Dat wil zeggen dat de follow-up moet worden uitgevoerd door verschillende gezondheidswerkers; van psychiaters en psychologen tot verplegend personeel, therapeutische begeleiders en allen die nodig zijn.
• Het is belangrijk om de context en de relationele cirkel van de patiënt met symptomen van psychose te versterken.
• Handhaaf de continuïteit met hun farmacologische behandeling. Het is belangrijk dat ze zich strikt houden aan de voorgeschreven medicatie, omdat dit zowel verbetering bevordert als terugval voorkomt. In dezelfde lijn is het gebruik van stimulerende middelen, drugs en alcohol sterk af te raden.
• Werk aan sociale en emotionele vaardigheden. Op deze manier zal de persoon middelen kunnen ontwikkelen om emoties te uiten en conflicten onder ogen te zien.
• Stimuleer sociale steun en integratie. Het is noodzakelijk dat de persoon deel kan uitmaken van een gemeenschap, dat hij/zij zijn/haar studie kan voortzetten of continu een of andere activiteit kan uitvoeren. Routines die een zekere mate van voorspelbaarheid brengen in hun dagelijks leven werken heel goed bij deze diagnoses.

Werk aan psycho-educatie

Dit punt moet benadrukt worden, omdat niet alleen de patiënt, maar ook zijn of haar familie erbij betrokken is. In het geval van de meeste terugvallen werden situaties vastgesteld die verband hielden met stress en emotionele en affectieve ontregeling.

In die zin verscheen het gevoel ingestort en overweldigd te zijn, dat vervolgens werd afgeleid of “geketend” met een vermindering van het bewustzijn en gedrags- en affectieve ontremming.

Als we mensen leren hoe ze dergelijke tekenen kunnen opsporen, kan vroegtijdig worden ingegrepen. Bovendien zijn terugvallen weliswaar te verwachten, maar ze tasten ook het vertrouwen van de persoon en zijn familie aan wat betreft verbetering of herstel.

Voorlichting over de vroege symptomen van psychose is de sleutel

In eerste instantie stelt psycho-educatie over de vroege symptomen van psychose zowel degenen die deze aandoeningen hebben als hun familie en geliefden in staat om adequate middelen te verwerven om met deze psychische stoornis om te gaan.

Ook speelt dit een belangrijke rol bij therapietrouw en terugvalpreventie. Vaak worden deze ziekten gezien als een catalogus van symptomen. Maar, zoals het gezegde luidt,

“er is niet zoiets als een ziekte; alleen mensen die ziek zijn”. Dit betekent dat elke ziekte, afgezien van de “universele” symptomen, verschillende uitingsvormen heeft, afhankelijk van de patiënt.

Het is van essentieel belang dat we ons kunnen informeren over vroege waarschuwingssignalen en concrete richtlijnen kunnen geven om beschermende factoren te versterken en risicofactoren te verminderen. In die zin is het ook van het grootste belang de eigen tijdstippen van de ziekte te begrijpen om de persoon aan te moedigen en niet onder druk te zetten.

Uiteindelijk moet psycho-educatie zich richten op de zorg voor de zorgverleners. Dat wil zeggen, het gaat erom hen te informeren over de mogelijkheid om hulp te vragen, taken te verdelen, en ook middelen aan te reiken om te leren omgaan met moeilijke situaties.

Dit is zeer noodzakelijk omdat – zoals bij elke vorm van ziekte – het risico groot is dat zorgverleners uitputting of burn-out ervaren.