Ambivalente gehechtheid: wat is het en wat zijn de gevolgen?

Bij ambivalente gehechtheid is er een gevoel van onzekerheid en angst om in de steek gelaten te worden. Kinderen kunnen van streek raken als hun verzorgers er niet zijn, maar worden niet getroost door de terugkomst van hun verzorgers.

Heb je wel eens gehoord van ambivalente gehechtheid? Allereerst is het goed om te onthouden dat gehechtheid de affectieve en emotionele band is die tot stand komt tussen een zuigeling en zijn verzorger, of tussen twee mensen. Het wordt gekenmerkt door het zoeken naar nabijheid, steun en intieme interactie. Het ontwikkelt zich meestal al op jonge leeftijd.

Op basis van onderzoek (Bowlby, Ainsworth, Main) werd vastgesteld dat gehechtheid invloed heeft op het idee dat de persoon over zichzelf heeft. Het beïnvloedt ook het idee over de gehechtheidsfiguur en over de relatie zelf. Dit zijn de zogenaamde ‘actieve interne modellen’, die vervolgens de neiging hebben te worden overgedragen op andere relaties.

Wanneer de gehechtheidsrelatie goed gevestigd is, ontwikkelen zich gevoelens van vertrouwen en veiligheid. Dan leert een persoon over empathie, communicatie en eigenwaarde.

Dit gaat echter niet altijd de goed en kan bovendien zwakke fundamenten hebben. Als gevolg daarvan worden relaties instabiel of conflictueus. Laten we eens beter bekijken wat ambivalente gehechtheid is.

Ambivalente gehechtheidstheorie

Op basis van het onderzoek in de “strange situation” van Mary Ainsworth, ontdekten onderzoekers verschillende types van gehechtheid. Onder hen vinden we de volgende soorten:

• veilige gehechtheid.
• onveilig-vermijdende gehechtheid.
• onveilig ambivalente gehechtheid.

Wat betreft veilige gehechtheid, deze komt voor in situaties waarin kinderen contact zoeken met hun verzorger, hun ongemak en verdriet kunnen uiten, en tegelijkertijd hun exploratieve activiteit kunnen hervatten.

Ambivalente gehechtheid verwijst naar gevallen waarin het gedrag dubbelzinnig is. Er is interesse in het hervatten van contact, terwijl de persoon het tegelijkertijd vermijdt wanneer de gelegenheid zich voordoet. Er is een spanning tussen nabijheid en weerstand.

In het geval van het vermijdende gehechtheidspatroon lijkt het kind zich niet angstig te voelen en wijst hij of zij de verzorgingsfiguur af wanneer deze verschijnt.

Voorbeelden van ambivalente gehechtheid

Bepaalde gedragingen waarin we ambivalente gehechtheid kunnen ontdekken, zijn situaties waarin het kind zich onzeker voelt bij afwezigheid van zijn verzorger, maar wanneer de verzorger terugkeert, hem zowel benadert als afwijst.

Bij volwassenen uit zich dit in relaties waarin sprake is van ‘heen en weer’ of belangstelling maar ook afwijzing. Ook is er een vraag naar contact, aandacht en nabijheid, die, wanneer een van de leden die niet krijgt, de ander zich schuldig wil laten voelen.

Oorzaken van ambivalente gehechtheid

Om de oorzaken van deze vorm van gehechtheid te begrijpen, moeten we verder kijken dan het individuele en het relationele niveau. Dit komt omdat contextuele elementen ook een bijdrage leveren.

Deskundigen zeggen bijvoorbeeld dat de basis van ambivalente gehechtheid te maken heeft met de inconsistentie of onbeschikbaarheid van de reactie van de verzorger op de eisen van het kind.

Wanneer de verklaring alleen op dit aspect is toegespitst, lijkt zij verantwoordelijk en beschuldigend te zijn. Het is echter ook nodig om de voorwaarden en belemmeringen voor het tot stand brengen van een gezonde band te analyseren. We mogen de invloed van de verschillende systemen en de context niet uit het oog verliezen.

Wat zijn de kenmerken van ambivalente gehechtheid?

Bij ambivalente gehechtheid is het typische gedrag dat kinderen angstig en onzeker zijn in de aanwezigheid van vreemden. Ze kunnen zelfs huilen. Wanneer de ouders terugkeren, vinden ze echter geen troost. De angst gaat door en ze vertonen gedrag dat schommelt tussen toenadering, afstand nemen en afwijzing.

Het kind interpreteert de band als intermitterend en dit veroorzaakt onzekerheid. Ze begrijpen dat ze soms aandacht krijgen en soms niet. Het probleem is de onzekerheid van het niet weten wanneer. Inconsistentie zou het woord kunnen zijn dat dit type gehechtheid samenvat.

Wat zijn de gevolgen van ambivalente gehechtheid?

Het belangrijkste uitgangspunt van de gehechtheidstheorie is dat het de basis bepaalt van wat toekomstige relaties zullen zijn. Daarnaast heeft het een impact op persoonlijk vlak, alsook op zaken als eigenwaarde en veiligheid.

Verschillende auteurs benadrukken dat er een parallellisme is tussen de relationele ervaringen van volwassenen en de gehechtheidstheorie. Vanuit dit idee denken specialisten dan ook dat mensen die een ambivalente stijl hebben, volwassenen zijn die onzeker zijn, wantrouwig, bang om in de steek gelaten te worden, en die het moeilijk vinden om zich te binden aan relaties.

Sommige studies vermelden zelfs de aanwezigheid van hyperwaakzaam gedrag. Ze melden ook de aanwezigheid van angst, een sterke behoefte aan nabijheid, en angst voor afwijzing en scheiding.

Garrido (2006) (Spaanse link) vermeldt dat mensen met ambivalente gehechtheid hoge niveaus van negatief affect rapporteren, met ongemak en woede.

Is er een behandeling?

Aangezien gehechtheid verband houdt met het vermogen van ouders en verzorgers om de behoeften van kinderen te lezen, stelt onderzoek acties voor die verband houden met gevoeligheid, vooral tijdens de vroege kinderjaren.

Aan de andere kant moeten deskundigen werken met volwassenen met hechtingsmoeilijkheden (ambivalent, gedesorganiseerd of vermijdend). Dit geldt met name in gevallen van geestelijke gezondheidsproblemen. Specialisten bevelen dit aan voor een tweede fase.

Eerst moet worden ingegrepen in specifieke problemen, die gevoeliger zijn voor verandering. Vervolgens moet er ingegrepen worden bij diepere en verdergaande problemen, die meer tijd vergen om aan te pakken.

Ook wanneer de situatie al aanwezig is, bevelen specialisten psychologische therapie aan. In deze gevallen werken ze veel met individuele aspecten. Belangrijke aspecten zijn eigenwaarde, veiligheid, zelfvertrouwen, emotionele afhankelijkheid en ook aan relationele patronen.

Afhankelijk van de situatie en de omvang van het probleem de kan deze worden benaderd vanuit de traumatheorie, vooral in het geval van gewelddadige situaties.

Een veilige hechting is altijd een beschermende factor

Het is belangrijk in gedachten te houden dat de kwaliteit van de band van invloed is op de ontwikkeling van kinderen. Zoals bij elke band, zijn het de opbouw, de tijd, de opeenvolgende benaderingen en de contacten die de kennis en het begrip van wat de ander nodig heeft, bevorderen.

Een veilige gehechtheid zal altijd een beschermende factor zijn voor verschillende levensomstandigheden. We moeten echter ook bedenken dat dit niet volledig op zichzelf staat.

Het is dus altijd nodig om na te denken over welke omstandigheden van invloed zijn op de ontwikkeling of het in stand houden van een bepaalde vorm van gehechtheid. Uit de antwoorden kan blijken dat de economische en sociale omstandigheden vaak een grote invloed hebben.

Daarom impliceert het denken over gehechtheid ook het begeleiden van verzorgers. Dit is mogelijk door middel van het gebruik van diverse middelen. Daaronder zijn bijvoorbeeld:

• opvoedingsprogramma’s voor ouders.
• verzoeningsbeleid.
• gezinsondersteuning.
• werkgelegenheid.