Alles wat je moet weten over het nocebo-effect

Zowel met het placebo-effect als met het nocebo-effect moet rekening worden gehouden tijdens een klinische proef of bij het voorschrijven van een behandeling. Beide veranderen de perceptie van het lichaam over een behandeling, waardoor het uiteindelijke resultaat verandert. Lees meer in dit artikel!

Niet veel mensen zijn op de hoogte van het nocebo-effect. Dit is een concept dat wordt gebruikt in de geneeskunde, de psychologie en de farmacie. Het kan worden gedefinieerd als het tegenovergestelde van het beroemde placebo-effect.

Het nocebo-effect ontstaat wanneer een persoon gaat lijden onder de mogelijke bijwerkingen van een behandeling alleen omdat hij gelooft dat deze effecten kunnen optreden.

Tot dusver zijn er nog maar weinig studies die dit mechanisme verklaren. Het moet echter bij elke behandeling in overweging worden genomen. Het toont aan dat de negatieve verwachtingen van een behandeling bijwerkingen kunnen veroorzaken.

Daarom moeten deskundigen rekening houden met zowel het placebo- als het nocebo-effect bij het vaststellen van een behandeling, of zelfs bij het uitvoeren van klinische proeven. In dit artikel leggen we alles uit wat je erover moet weten.

Wat is het nocebo-effect?

Wanneer deskundigen een klinische studie uitvoeren om de doeltreffendheid van een geneesmiddel te testen, gebruiken ze meestal twee groepen mensen. De ene groep krijgt het echte geneesmiddel, de andere een placebo. Een placebo is vaak een pil die geen actieve stof bevat, wat betekent dat het geen farmacologische eigenschappen heeft, noch echte effecten.

Deskundigen doen dit om de echte effecten van het geneesmiddel te bepalen, zonder dat de deelnemers echt weten wat ze innemen. Er is sprake van een zogenaamd placebo-effect wanneer een patiënt alleen baat heeft bij een geneesmiddel omdat hij verwacht dat de behandeling zal aanslaan.

Het omgekeerde kan echter ook optreden. In sommige gevallen krijgen patiënten die een placebo krijgen, last van de mogelijke bijwerkingen van de behandeling, ook al nemen ze het actieve geneesmiddel niet. Dit is het nocebo-effect.

Er is dus sprake van een nocebo-effect wanneer iemand lijdt onder de negatieve effecten van een behandeling alleen vanwege de verwachtingen die hij ervan heeft. Deze effecten worden niet veroorzaakt door een werkzame stof, maar zijn psychogeen. Het betekent dat ze worden opgewekt door de hersenen.

Wat veroorzaakt dit effect?

Door het nocebo-effect krijgt de patiënt last van echte symptomen en verschijnselen. Zo kunnen bijvoorbeeld misselijkheid, slaapproblemen, jeuk en zelfs pijn optreden. Wat deskundigen niet weten is welke factoren er definitief toe leiden, noch wie de meest vatbare personen zijn.

• In een in het tijdschrift Science gepubliceerde studie (Engelse link) wordt erop gewezen dat de kosten van de behandeling verband houden met de ontwikkeling van het placebo- en nocebo-effect.
• Ook lijkt het erop dat de verspreiding van informatie over mogelijke reacties nauw verband houdt met beide.

Verschillen en overeenkomsten tussen het nocebo- en placebo-effect

Zoals we hierboven vermeldden, zijn er echter niet veel studies over het nocebo-effect, wat betekent dat bepaalde aspecten ervan onbekend zijn (Engelse link). Beide effecten treden bijvoorbeeld op in dezelfde hersengebieden. Ook lijken ze een genetische component te hebben.

Bovendien spelen de verwachtingen die een patiënt van het geneesmiddel heeft, een belangrijke rol. De waarheid is dat niet alleen een geneesmiddel deze effecten kan veroorzaken, maar ook andere soorten therapieën.

Noch het nocebo-effect, noch het placebo-effect houdt verband met de werking van een stof, omdat ze worden veroorzaakt door psychologische mechanismen. Wat hen onderscheidt, is dat het placebo-effect zeer gunstig is voor elke therapie, terwijl het nocebo-effect schadelijk is.

Deskundigen hebben vastgesteld dat een percentage mensen vanwege dit effect uit klinische proeven is gestapt. Daarom zouden deskundigen er meer onderzoek naar moeten doen.

Het nocebo-effect in de klinische setting

Het is duidelijk dat een arts bij elke behandeling rekening moet houden met het mogelijke nocebo-effect. Dit komt omdat bepaalde maatregelen, zoals het geven van goede informatie aan de patiënt, zijn perspectief en de ontwikkeling van dit effect volledig kunnen veranderen. Hierdoor kan de therapietrouw beïnvloeden.

Aan de andere kant is het de verantwoordelijkheid van de patiënt om uitsluitend te vertrouwen op officiële informatie over de geneesmiddelen die hij neemt. Zoeken op internet op andere websites dan autoriteiten draagt bij tot het ontstaan van psychogene bijwerkingen.