Weet jij wat in-vitrofertilisatie precies is?

Dankzij in-vitrofertilisatie worden jaarlijks een half miljoen kinderen geboren. Maar weet je hoe het wordt gedaan en wat de mogelijke risico's zijn?

Beoordeeld en goedgekeurd door de apotheker Sergio Alonso Castrillejo.

Geschreven door Equipo Editorial

Laatste update: 22 december, 2022

In-vitrofertilisatie bestaat uit het bevruchten van een eicel met sperma buiten de baarmoeder van een vrouw. Dit proces, uitgevoerd in een laboratorium, helpt stellen met vruchtbaarheidsproblemen bij het bereiken van hun doel: een zwangerschap.

Louise Brown, dochter van Leslie en John Brown, is de eerste mens die verwekt is met behulp van in-vitrofertilisatie (IVF). Dit gebeurde op 25 juli 1978 in het Oldham General Hospital in Manchester, Engeland.

Sindsdien zijn er wereldwijd meer dan 8 miljoen baby’s geboren dankzij deze techniek, volgens gegevens die zijn verzameld door de European Society of Human Reproduction and Embryology, gepresenteerd in 2018.

De naam in-vitrofertilisatie komt van de eerste tests in de jaren ’70, toen wetenschappers voor het eerst een eitje in een reageerbuis in het laboratorium bevruchten. Om dezelfde reden noemde men de eerste baby’s die dankzij IVF ter wereld kwamen ‘reageerbuisbaby’s’.

Wanneer gebruikt men in-vitrofertilisatie?

IVF wordt over het algemeen gebruikt wanneer andere, minder invasieve methoden om zwanger te worden niet werken. Denk hierbij aan methoden zoals hormoonbehandelingen of intra-uteriene kunstmatige inseminatie.

Het is mogelijk om in-vitrofertilisatie te doen met de eitjes en het sperma van het stel zelf. Als een van de twee vruchtbaarheidsproblemen heeft kan men kiezen voor het gebruik van materiaal van een donor.

De meestvoorkomende oorzaken van onvruchtbaarheid die kunnen worden omzeild door zwanger te worden met behulp van in-vitrofertilisatie zijn onder andere:

• Schade aan de eileiders. Dit bemoeilijkt de bevruchting van het eitje. Als er sprake is van een obstructie in de eileider, voorkomt dit dat het eitje naar de baarmoeder beweegt, waardoor het niet mogelijk is om zwanger te raken.
• Ovulatieproblemen. Er worden niet genoeg rijpe eitjes geproduceerd door het lichaam.
• Vleesbomen. Dit zijn goedaardige tumoren op de baarmoederwand die het moeilijk maken voor het bevruchte ei om zichzelf te implanteren.
• Endometriose. Dit is een aandoening waarbij het baarmoederweefsel ook buiten de baarmoeder groeit.
• Ovariële insufficiëntie. Hiervan is sprake wanneer de eierstokken niet genoeg eitjes bevatten.
• Genetische problemen. Wanneer de man of de vrouw een aangeboren ziekte heeft die ze kunnen doorgeven aan de kinderen.
• Problemen met het sperma. Het aantal zaadcellen is laag of het sperma is niet erg mobiel.
• Afgebonden eileiders (sterilisatie). Wanneer de vrouw haar eileiders heeft laten afbinden, kan in-vitrofertilisatie een manier zijn om toch zwanger te worden.
• Behandeling voor kanker. Als de vrouw een kankerbehandeling krijgt die de vruchtbaarheid beïnvloedt, kan ze de arts vooraf eitjes weghalen en bewaren voor een latere in-vitrofertilisatie.

Uit welke stappen bestaat in-vitrofertilisatie?

1. Voorbereiding

Voordat artsen met in-vitrofertilisatie beginnen, moeten ze verschillende analyses uitvoeren om te verifiëren dat zowel de eitjes van de vrouw als het sperma van de man voor dit proces gebruikt kunnen worden. Deze analyses omvatten onder andere:

• de detectie van ziekten
• het bepalen van de spermakwaliteit
• de ovariële situatie van de vrouw
• embryotransfer-tests
• baarmoederonderzoeken

Zodra de artsen groen licht geven, neemt de vrouw medicijnen om de rijping van de eitjes te stimuleren en daarna om de eicellen verder te laten volgroeien.

Na ongeveer twee weken tot een maand voorbereiding zullen artsen een vaginale echografie en bloedanalyse uitvoeren. Zo kan de arts controleren of het lichaam en de eitjes klaar zijn voor bevruchting.

Op dat moment geven de artsen de vrouw een injectie met een hormoon hCG dat een aantal veranderingen veroorzaakt. Vervolgens kunnen ze na precies 36 uur het volgende proces starten.

2. Het extraheren van de eieren

De specialist zal via een eicelpunctie de rijpe eitjes bij de vrouw oogsten. In Nederland gebeurt dit meestal onder lokale verdoving. Over het algemeen duurt het proces ongeveer 15 minuten.

De eicelpunctie wordt gedaan met behulp van een echografische sonde in de vagina. Op die manier kan de arts zien waar hij de eitjes moet opzuigen met behulp van een holle naald.

In sommige gevallen, wanneer een vaginaal echogram niet mogelijk is kunnen artsen deze ingreep doen door middel van een laparoscopie. Dit bestaat uit het maken van een kleine incisie bij de navel. Vervolgens brengen ze een glasvezelcamera en de naald bij de eierstok om de eitjes te oogsten.

3. Bevruchting

Het sperma wordt verkregen door masturbatie. In gecompliceerde gevallen kan het noodzakelijk zijn dit te verkrijgen door middel van testiculaire afzuiging. Dit is een ingreep waarbij de arts het sperma rechtstreeks uit de testikels haalt met een holle naald.

Zodra ze de eitjes van de vrouw en het sperma van de man beschikbaar zijn kan het proces van de in-vitrofertilisatie beginnen. Hiervoor plaatst een specialist de volwassen en rijpe eitjes samen met het sperma van de man in een petrischaaltje. Ze doen dit met behulp van materiaal dat vergelijkbaar is met wat in de eileiders aanwezig is.

In sommige gevallen kiest de arts voor een ander proces: een intracytoplasmatische injectie. Dit bestaat uit de injectie van een spermacel rechtstreeks in de eitjes.

Later worden de embryo’s die het resultaat zijn van deze kunstmatige bevruchting dagelijks geanalyseerd. Uiteindelijk zal de arts er een aantal selecteren om in de baarmoeder te plaatsen.

4. Het plaatsen van de embryo’s in de baarmoeder

Tussen twee en zes dagen na de bevruchting van de eicellen plaatst een specialist één of meerdere embryo’s in de baarmoeder van de vrouw om de zwangerschap te starten. Ze voeren deze procedure uit door een katheter via de schede van de vagina in de baarmoeder te plaatsen met behulp van een echo.

Als de bevruchting succesvol is, zal het embryo zich in de baarmoederwand nestelen. Het succes van de ingreep kan na 11 dagen worden bepaald. Na dat moment begint het normale proces van de zwangerschap, met een periodieke controle op de zwangerschap.

De niet gebruikte embryo’s die een goede kwaliteit hebben zal men cryogeen bewaren. Op die manier kunnen ze later gebruikt worden voor een nieuwe zwangerschap, zonder het proces van ovariële stimulatie te hoeven herhalen. De protocollen hiervoor zijn afhankelijk van de specifieke wetgeving van het land waar de in-vitrofertilisatie plaats vindt.

Mogelijke complicaties en risico’s van in-vitrofertilisatie

Het succes van in-vitrofertilisatie varieert sterk en is afhankelijk van vele omstandigheden. In ontwikkelde landen schat men in dat er een gemiddeld geboortecijfer van 41% tot 43% is voor vrouwen onder de 40 jaar voor elk proces van IVF. Bij vrouwen boven de 40 daalt het percentage tot 18%.

De American Pregnancy Association waarschuwt voor de volgende risico’s van in-vitrofertilisatie:

• Kans op een meerlingzwangerschap. Dit wordt veroorzaakt door het stimuleren van de vruchtbaarheid en implantatie van meerdere embryo’s. Dit brengt risico’s op vroeggeboorte en een laag gewicht bij de geboorte met zich mee.
• Iets hogere percentages van een spontane abortus dan bij een normale zwangerschap, vooral bij vrouwen ouder dan 40 jaar.
• Vaginale, nier- of urineweginfecties kunnen optreden als gevolg van fouten bij het gebruik van de naald. Dit is niet gebruikelijk, maar het kan gebeuren.
• Buitenbaarmoederlijke zwangerschap, dat is het innestelen van het bevruchte eicelletje buiten de baarmoeder.

Daarnaast zijn er enkele bijwerkingen die kunnen optreden. Denk hierbij aan milde klachten zoals een lichte bloeding tijdens de eerste dagen van de zwangerschap, duizeligheid, misselijkheid, diarree of obstipatie. Als je deze problemen ervaart, moet je je gynaecoloog raadplegen. Ze zijn echter over het algemeen niet ernstig.