Wat zijn de effecten van gluten op het lichaam?

De consumptie van gluten kan leiden tot complicaties bij sommige mensen die coeliakie hebben of overgevoelig voor gluten zijn. Het artikel van vandaag gaat over welke effecten gluten op het lichaam kunnen hebben bij deze mensen.

Geschreven en geverifieerd door de diëtist Florencia Villafañe.

Laatste update: 09 augustus, 2022

Sommige mensen hebben een glutenintolerantie. In dat geval geven gluten bepaalde effecten op het lichaam als iemand ermee in contact komt. De symptomen verschillen echter van persoon tot persoon. Daarom moet iedereen zich bewust zijn van welke mogelijke reacties van het lichaam er kunnen optreden.

Onderzoekers hebben verschillende aandoeningen geïdentificeerd die verband houden met de inname van deze stof en de meestvoorkomende vormen zijn coeliakie en glutengevoeligheid. Deze lichaamsreactie heeft te maken met het activeren van de cellen van het immuunsysteem.

Wat is gluten precies?

Gluten is een eiwit dat voorkomt in het endosperm van bepaalde granen zoals rogge, gerst en tarwe. Het is het reservevoedsel voor de kiem. Bij het in contact komen met water zorgen gluten ervoor dat deeg elastisch wordt en goed kan rijzen.

Tarwe maakt al ongeveer 10.000 jaar een groot deel uit van het westerse dieet. De voedingsindustrie heeft het echter genetisch gemodificeerd, zodat het steeds beter bestand is tegen ongedierte en weersomstandigheden.

Daardoor zijn de oogsten steeds goed is het verbruik geleidelijk gestegen. Doordat de viscositeit en elasticiteit van tarwe het een opmerkelijk ingrediënt maakten wordt het niet alleen voor het maken van brood gebruikt maar ook voor allerlei soorten industriëel junkfood.

Dat is de reden dat de bevolking van de westerse landen nu overmatige veel blootstelling aan gluten ervaart. Als gevolg daarvan ontstonden er gerelateerde ziekten. Onderzoek (Engelse link) wijst daarnaast ook uit dat genetische aanleg een belangrijke rol speelt bij de ontwikkeling van een glutenintolerantie.

Effecten van gluten op het lichaam

Wetenschappelijk bewijs (Spaanse link) toont aan dat mensen met een glutensensitiviteit vaak zowel gastro-intestinale symptomen als algemene klachten vertonen. De schade aan de darmvlokken leidt op zijn beurt tot verdere gevolgen.

De meestvoorkomende klinische manifestaties van een overgevoeligheid voor gluten zijn onder andere:

• diarree en obstipatie
• buikpijn
• overmatige gasvorming in de darmen
• een vol gevoel na de maaltijd
• hoofdpijn
• vermoeidheid
• depressie
• spierpijn
• dermatitis
• bloedarmoede
• prikkelbaarheid

Andere mogelijke effecten van gluten op het lichaam

Volgens een studie gepubliceerd in de Journal of Internal Medicine (Spaanse link) is het gebruikelijk dat kinderen zonder de diagnose coeliakie, naast de bovengenoemde symptomen, diverse problemen ontwikkelen waaronder:

• problemen om aan te komen.
• anorexia.
• vitaminetekorten.
• tandglazuurafwijkingen.

In hetzelfde artikel is ook te lezen dat de manifestaties bij adolescenten en volwassenen de neiging hebben om atypisch te zijn. Over het algemeen zijn de symptomen niet-specifiek en lijken ze zelfs geen verband te houden met problemen met het spijsverteringsstelsel.

Volgens de richtlijnen van de World Gastroenterology Organization (Spaanse artikel) kan de regelmatige inname van voedingsmiddelen met gluten tot andere problemen leiden zoals:

• endocriene aandoeningen
• primaire onvruchtbaarheid
• herhaalde spontane abortussen
• vertraagde puberteit
• vroege menopauze
• botproblemen zoals osteopenie, osteoporose en osteomalacie

Daarnaast lijkt het erop dat mensen met langdurige onbehandelde coeliakie een verhoogd risico lopen op complicaties zoals darmkanker (Engelse link), kwaadaardige lymfomen, orofaryngeale tumoren en botbreuken.

Eliminatie van gluten uit de voeding

De wetenschap ondersteunt het feit dat de beste behandeling voor glutenintolerantie een levenslang glutenvrij dieet is (Spaanse link). Om deze effecten van gluten op het lichaam te vermijden moeten deze patiënten alle producten die gluten bevatten uit hun eetpatroon elimineren.

Ook moeten ze rekening houden met het feit dat veel soorten ultrabewerkte levensmiddelen gluten kunnen bevatten. Er kunnen bijvoorbeeld gluten zitten in bepaalde soorten ijs, sauzen, saladedressings, bier en zelfs in dranken en sommige medicijnen.

Gelukkig is het tegenwoordig verplicht om het op de verpakking te vermelden als een product niet tarwevrij of glutenvrij is. Sommige fabrikanten hebben een aantal jaar geleden herkenbare logo’s geïmplementeerd om glutenvrije producten te identificeren.

Toch moet je er rekening mee houden dat vlees, fruit, groenten of ander voedsel kan worden besmet door het simpele feit dat het in contact is gekomen met gluten. Je moet je hiervan bewust zijn bij alles wat je koopt.

Een gezond glutenvrij dieet

Het glutenvrije dieet is moeilijk om te volgen en om er een volwaardig eetpatroon mee op te stellen. Het wordt dan ook absoluut niet aangeraden voor mensen bij wie niet is vastgesteld dat zij een overgevoeligheid voor gluten hebben.

Daarnaast is de hulp van een gespecialiseerde diëtist onmisbaar om ervoor zorgen dat het eetpatroon in evenwicht en volwaardig is. Bij het zoeken naar alternatieven voor glutenbevattende granen zijn er enkele geweldige opties om te ontdekken. Denk hierbij aan producten zoals:

• rijst
• gierst
• maïs
• sorghum
• quinoa
• boekweit
• amarant

Raadpleeg altijd je arts of diëtist als je vragen hebt. Ze zouden je moeten kunnen helpen bij het opstellen van een geschikt dieet, na een evaluatie van jouw specifieke situatie.

Wat je moet onthouden over de effecten van gluten op het lichaam

Ten slotte is het belangrijk om te onthouden dat de effecten van gluten op het lichaam talrijk en gevarieerd zijn. Terwijl sommige mensen dit eiwit zonder problemen kunnen verteren, zijn anderen er allergisch of overgevoelig voor en worden ze ziek nadat ze het hebben ingenomen. Het beïnvloedt voornamelijk het spijsverteringsstelsel, maar er kunnen ook algemene klachten optreden.

Raadpleeg je arts als je denkt dat je bepaalde symptomen van een intolerantie bij jezelf of je kind opmerkt. Alleen dan kan er een juiste diagnose gesteld worden. Houd er rekening mee dat je je eetgewoontes flink zal moeten aanpassen als er sprake is van een glutensensitiviteit of coeliakie.