Wat is aangeleerde hulpeloosheid?

In onaangename situaties is het normaal en gezond om reacties te hebben waardoor de omstandigheden kunnen verbeteren. Een aantal mensen blijft echter passief en berusten in de overtuiging dat ze geen controle over de gebeurtenissen in het leven hebben.

Aangeleerde hulpeloosheid is een reactie van passiviteit en onderwerping aan situaties die meestal onaangenaam zijn. Mensen die aan deze aandoening lijden zijn niet van plan de prikkels die hen ongemak of ontberingen veroorzaken, uit te roeien.

Meestal treedt de aandoening op na een traumatische ervaring waarbij de genomen acties het lijden niet hebben kunnen voorkomen. Het individu denkt nu dus dat er niets nuttigs is dat hij kan doen om pijnlijke situaties te stoppen.

Definitie van aangeleerde hulpeloosheid

Volgens de American Psychological Association (Engelse link) is aangeleerde hulpeloosheid een fenomeen dat bij herhaalde blootstelling aan stressoren ontstaat. Deze stressfactoren zijn onbeheersbaar en zorgen ervoor dat mensen de beschikbare opties die ze hebben niet gebruiken om de gebeurtenissen te beheersen.

Hierdoor leren ze dat ze geen controle hebben over wat er gebeurt, dat wil zeggen over de omgevingsprocessen. Op middellange termijn vernietigt dit leren hun motivatie om veranderingen aan te brengen. Met andere woorden, het is een psychologische aandoening die tot het onvermogen leidt om op situaties te reageren die lijden veroorzaken.

Dit gebeurt als gevolg van het uitvoeren van mislukte acties in het licht van onaangename gebeurtenissen in het verleden. Mensen leren daardoor lijden te tolereren en ze geloven dat ze niets kunnen doen om onaangename prikkels te vermijden.

Oorzaken van aangeleerde hulpeloosheid

Alle oorzaken van aangeleerde hulpeloosheid houden met een vooringenomenheid verband die mensen ertoe brengt te geloven dat ze geen controle over de gebeurtenissen in het leven hebben.

Dit draagt bij aan een gebrek aan analyse van de mogelijke gevolgen van bepaalde situaties. Ze geloven dat hun lot al is bepaald en dat ze niets kunnen doen om het te veranderen. De volgende zijn de meest voorkomende oorzaken van deze aandoening.

Traumatische ervaringen in de kindertijd

Een van de factoren die de ontwikkeling van deze psychologische toestand bepalen, zijn de ervaringen die deze mensen tijdens hun eerste levensjaren door hebben moeten maken.

Als iemand tijdens deze fase onaangename ervaringen heeft gehad (Spaanse link) en geen enkele vorm van hulp, troost of positieve reactie heeft ontvangen, dan zullen ze in het licht van vergelijkbare omstandigheden waarschijnlijk een onderdanige houding ontwikkelen.

Het leren van onderdanige en passieve rollen

Het onderwijs dat kinderen tijdens hun kinderjaren krijgen, is een andere factor die de ontwikkeling van deze aandoening beïnvloedt. Als er bepaalde situaties zijn die sociale rollen van passiviteit en afhankelijkheid aanmoedigen, dan neemt de kans op het ontwikkelen van hulpeloosheid in de toekomst toe.

Aan de andere kant spelen de berichten die tijdens de kindertijd worden ontvangen ook een hele belangrijke rol bij het ontwikkelen van een gebrek aan daadkracht.

Als kinderen bijvoorbeeld in de buurt van mensen opgroeien die hen constant vertellen dat ze niet in staat zijn om dingen te doen of dat ze dingen niet weten, dan kunnen ze tot volwassenen evolueren die denken dat ze machteloos zijn.

Overmatig gecontroleerde huishoudens

Een aantal huishoudens oefent een overdreven controle uit. Kinderen die in een omgeving leven waar hun ouders of verzorgers alles controleren wat er om hen heen gebeurt en hen de ervaring ontnemen om van de gevolgen van hun daden te leren, zijn dus kwetsbaarder voor deze aandoening.

Schuldgevoel

Aan de andere kant zijn er interne factoren, zoals verantwoordelijkheid of een schuldgevoel, die de ontwikkeling van aangeleerde hulpeloosheid beïnvloeden. Dat wil zeggen, iemand voelt zich schuldig over een onaangename gebeurtenis en begint te geloven dat hij niet in staat is om een situatie die zich in de toekomst zou kunnen voordoen te veranderen of te stoppen.

Op deze manier vervallen ze in berusting en rechtvaardiging van attitudes, wat een negatief effect op hun zelfrespect en waardigheid heeft. Dit kan te maken hebben met het soort onderwijs dat ze hebben genoten (Spaanse link), dat schuldgevoelens kan cultiveren.

Gevolgen van aangeleerde hulpeloosheid

Aangeleerde hulpeloosheid heeft een aantal negatieve effecten. De aangeleerde hulpeloosheid heeft op onder andere de volgende dimensies een negatief effect:

• Motivatie: De perceptie van gebrek aan controle leidt tot een afname van de motivatie. Pogingen om op nieuwe situaties te reageren nemen daarom af.
• Cognitie: Het is moeilijk om nieuwe responspatronen te leren die positieve resultaten opleveren. Deze mensen kunnen problemen bovendien als iets heel normaal ervaren.
• Emotioneel: het komt vaak voor dat negatieve emotionele toestanden optreden, zoals depressie, angst en frustratie. Er is ook een duidelijk gebrek aan zelfrespect. Deze toestand duurt totdat iemand de omstandigheden kan beheersen.
• Fysiek: Eetstoornissen (Spaanse link) en veranderingen in het immuunsysteem behoren tot de fysieke gevolgen.

De behandeling van aangeleerde hulpeloosheid

De beste manier om dit fenomeen te behandelen, is door middel van therapeutische interventie. Deze benadering is bedoeld om iemand te leren om op een bepaalde situatie te reageren. Volgens Vázquez Valverde en Polaino Lorente (Spaanse link) bestaat de therapeutische benadering uit het volgende:

• De negatieve attributies die het onderwerp van de situaties maakt veranderen: door het uitvoeren van eenvoudige taken. Taken die positieve resultaten opleveren nadat iemand een handeling heeft uitgevoerd. Hij of zij kan ook leren dat mislukkingen niet hun eigen schuld zijn.
• Opwekken van positieve gevoelens: om het gevoel van eigenwaarde te versterken. Op deze manier voelen ze zich beter in staat om in hun omgeving in te grijpen.

Tegelijkertijd kan therapeutische interventie uit het aanpakken van de traumatische gebeurtenissen uit het verleden bestaan. Het doel is dat iemand deze ervaringen overwint door ze een andere betekenis te geven. Op deze manier zal iemand in toekomstige situaties dus meer functionele en positieve reacties ontwikkelen.

Een verworven probleem

Zoals de naam al aangeeft, is deze toestand aangeleerd, verworven. Met andere woorden, het is niet iets waarmee iemand wordt geboren en over het algemeen is het in de kindertijd ontstaan. Deze aandoening brengt bovendien een reeks negatieve effecten met zich mee die het welzijn van iemand schaden, soms in ernstige mate. Het moet daarom behandeld worden.

De beste behandeling is psychologische therapie, die patiënten helpen te ontdekken dat ze veel controle over hun leven hebben. Zodra ze dit bewustzijn hebben verworven, zullen ze positieve veranderingen op alle niveaus ervaren: emotioneel, fysiek en cognitief.