Von Economo-neuronen: cellen voor socialisatie

Von Economo-neuronen zijn een fascinerend vakgebied en we staan pas aan het begin om het te begrijpen. Deze neuronen zijn alleen aanwezig bij de meest sociale species. Blijkbaar zijn bepaalde cognitieve en emotionele functies hiervan afhankelijk.

De wetenschap besteedt veel aandacht aan von Economo-neuronen. Hoewel ze ze in 1925 ontdekten, duurde het tot deze eeuw voordat ze dit onderwerp grondig gingen bestuderen. Eigenlijk weten ze nog steeds weinig over deze neuronen, ook al zijn ze zeker belangrijk in het menselijk brein.

We weten dat de von Economo-neuronen schaars zijn. Het menselijk brein heeft ongeveer 100 miljard neuronen en slechts tussen de 200.000 en 400.000 van deze soort. We weten ook dat ze drie keer groter zijn dan normale neuronen en dat ze ook sneller zijn.

De meest recente onderzoeken (Engelse link) wijzen erop dat de von Economo-neuronen een soort ‘hersengeleider’ zijn. Dit betekent dat ze niet inwerken op een specifiek orgaan of functie en alleen de werking van de hersenen bepalen. Ze produceren bijvoorbeeld geen gedachten, maar ze maken ze wel mogelijk.

Wat zijn von Economo-neuronen?

Het zijn specifieke neuronen en bevinden zich meestal in goed gedefinieerde delen van de hersenen: de insula en de cortex cingularis anterior. Ze staan ook bekend als spindelneuronen en zijn alleen aanwezig bij:

• mensen
• bultruggen
• orka’s
• tuimelaars
• grijze dolfijnen
• Aziatische en Afrikaanse olifanten
• potvissen
• beluga’s
• vinvissen

Constantin von Economo beschreef deze neuronen voor het eerst. Daar komt de naam dus vandaan. Hij noemde ze voor het eerst in zijn werk Atlas of Cytoarchitectonis of the Adult Human Cerebral Cortex. Hij beschreef ook encefalitis lethargica.

De wetenschapper wees erop dat deze neuronen verschillen van de andere: ze zijn langwerpig, spindelvormig, dat wil zeggen cilindrisch en smaller aan de uiteinden. Hij gaf ook hun locatie aan. Pas in het jaar 2000 ging er iemand mee verder daar waar hij was gestopt.

Kenmerken van von Economo-neuronen

Onderzoekers waren in staat om deze neuronen in detail te bestuderen dankzij computermapping van de hersenen. Von Economo heeft ze misschien ontdekt, maar ze zijn al ongeveer 15 miljoen jaar aanwezig in mensachtigen. Er zijn meer van deze neurone in de hersenen van mensen en mensapen.

Ze verschijnen tijdens de draagtijd rond de 35e week en vermenigvuldigen zich tot het 4e jaar. Ze vermenigvuldigen zich sneller tijdens de eerste acht maanden van het menselijk leven.

Er is bij de geboorte een vergelijkbaar aantal van deze cellen in beide hersenhelften. Daarna lijken ze zich te concentreren op de rechterhersenhelft. Dit type neuronen heeft receptoren voor dopamine, vasopressine en serotonine, stoffen die nauw verband houden met menselijk gedrag.

Functies

Tot dusver is het mogelijk geweest om vast te stellen dat von Economo-neuronen betrokken zijn bij:

• zelf- of identiteitsvorming
• sociale connectie
• concentratie
• monitoring van andere delen van de hersenen

Ze voeren ook andere complexe en fundamentele functies uit. Dit bestaat uit het vergelijken van signalen die uit de hersenen zelf komen met de signalen die door de zintuigen worden waargenomen. Dat wil zeggen, ze geven ons wat we kennen als een ‘gevoel van realiteit’.

Deze neuronen communiceren snel met grote delen van de hersenen vanwege hun grootte. Wetenschappers zijn van mening dat tekortkomingen in het functioneren van deze neuronen verband houden met problemen als autisme en dyslexie. Ze geloven ook dat deze cellen de opkomst kunnen verklaren van die entiteit die we de ‘geest’ noemen.

Von Economo-neuronen en het brein

Er zijn aanwijzingen dat von Economo-neuronen zowel gezonde sociale verbindingen als zelfbewustzijnsprocessen beïnvloeden. Een onderzoek uitgevoerd door neuroloog W. Seeley van de Universiteit van Californië ontdekte dat mensen met frontale-temporale dementie schade hadden aan deze neuronen (Engelse link).

Degenen die door deze ziekte worden getroffen, verliezen elk vermogen tot empathie en zijn grillig, ongevoelig en verliezen hun verantwoordelijkheidsgevoel, zelfs voor zichzelf. Seeley deed verschillende autopsies op mensen met deze ziekte en vond gemiddeld schade in ongeveer 70% van hun von Economo-neuronen.

Andere neurofysiologen zoals Naomi Eisenberger en Cole Steve wezen erop dat sociale connectie een sterke invloed heeft op de gezondheid. Degenen die regelmatig met anderen omgaan, hebben dus minder ziekten en hebben de neiging langer te leven.

De aanwezigheid van deze neuronen in zeer sociale dieren versterkt de gedachte dat deze neuronen de gezelligheid en de daarmee samenhangende processen bepalen. Interessant genoeg remt het gebruik van psychedelica de activiteit van de gebieden waar deze neuronen aanwezig zijn.