Metformine: de effecten en hoe met het gebruik ervan te stoppen
Metformine is een betrouwbaar geneesmiddel voor de behandeling van de symptomen van type 2 diabetes. Maar het kan bij sommige mensen ook aanzienlijke bijwerkingen veroorzaken, zodat het niet altijd de meest aanbevolen behandeling is.
Bovendien raadde de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) in 2020 aan om metformine-tabletten met verlengde afgifte van bepaalde fabrikanten uit de handel te nemen (Engelse link). Dit omdat ze in die geneesmiddelen een onaanvaardbaar gehalte van een mogelijke kankerverwekkende stof hebben aangetroffen.
Naar schatting wordt metformine wereldwijd aan meer dan 120 miljoen diabetespatiënten voorgeschreven. Het kan echter negatieve effecten op het spijsverteringsstelsel hebben, en veel mensen zouden er liever voor kiezen om het niet meer te nemen.
Wat is metformine?
Metformine is wereldwijd het meest gebruikte geneesmiddel voor de behandeling van type 2 diabetes. Het helpt om de bloedsuikerspiegel onder controle te houden. Het wordt oraal bij de maaltijd ingenomen.
Dit geneesmiddel wordt ook voorgeschreven aan mensen met prediabetes en in sommige gevallen van polycysteuze eierstokken. Het wordt alleen, maar ook in combinatie met andere werkzame stoffen gebruikt. Het behoort tot een familie van geneesmiddelen die bekend staat als biguaniden.
Metformine veroorzaakt geen gewichtstoename en wordt beschouwd als het meest betaalbare middel op de markt voor de behandeling van diabetes. Deskundigen zijn het erover eens dat het in sommige gevallen mogelijk is om het medicijn niet meer te hoeven nemen door een gezonde levensstijl aan te nemen. Dit moet echter altijd door een arts worden goedgekeurd.
Hoe werkt het?
Metformine is geen geneesmiddel om type 2 diabetes te genezen, maar een medicijn om de symptomen ervan te behandelen. De basiswerking is dat het de bloedsuiker effectief verlaagt. Dit wordt bereikt via 3 mechanismen:
- Het vermindert de glucoseproductie in de lever.
- Het vermindert de opname van glucose door de darm. Hierdoor vertraagt het de aankomst van suiker in de bloedbaan.
- Het verhoogt de gevoeligheid en ontvangst van de lichaamscellen voor insuline. Daardoor kan glucose beter als energiebron gebruikt worden.
Bovendien helpt metformine bij andere aspecten die met type 2 diabetes te maken hebben. Denk daarbij aan de volgende aspecten:
- Het vermindert de eetlust. Dit bevordert matig gewichtsverlies.
- Het verhoogt het goede cholesterol of HDL in het bloed.
- Het verlaagt slecht cholesterol of LDL in het bloed.
- Draagt bij tot verlaging van het gehalte aan triglyceriden in het bloed.
Nog een nuttig artikel over dit onderwerp:
Zes symptomen van een te hoge bloedsuiker en wat je dan moet doen
Risico’s en bijwerkingen van metformine
Veel mensen die dit middel nemen hebben spijsverteringsproblemen. Een studie (Engelse link) gepubliceerd in het tijdschrift Diabetes, Obesity and Metabolism in 2017 merkt op dat de meest voorkomende gastro-intestinale symptomen diarree en winderigheid zijn. Andere veel voorkomende problemen zijn onder andere:
- Misselijkheid en overgeven.
- Buikkrampen.
- Verlies van eetlust.
- Metaalachtige smaak in de mond.
Over het algemeen is metformine niet aan te bevelen voor mensen die de een van de volgende medische problemen in hun voorgeschiedenis hebben:
- Leverziekten.
- Ernstige nierproblemen.
- Stoornis in het middelenmisbruik.
Vitamine B12 tekort
Er zijn enkele gevallen ontdekt waarin metformine de absorptie van vitamine B12 vermindert. Dit probleem is echter alleen opgetreden na langdurig gebruik van het middel. In elk geval moet de arts de waarden van deze vitamine controleren als iemand het geneesmiddel inneemt.
Hypoglykemie
Hypoglykemie is een toestand waarbij iemand een lage bloedsuikerspiegel heeft. Het is een zeldzame bijwerking van metformine, maar het kan voorkomen. Meestal treedt dit op als het gecombineerd wordt met andere werkzame stoffen die de bloedsuiker verlagen of insuline.
Lees hier meer:
Wat zijn de symptomen van hypoglykemie?
Lactaatacidose
Dit is een aandoening die levensbedreigend kan zijn. Het gaat om de ophoping van melkzuur in het bloed. Het is een zeldzame bijwerking van metformine, die naar schatting bij slechts 1 op de 100.000 patiënten optreedt. Meestal treedt het op bij mensen die behalve diabetes ook nierfalen hebben.
Hoe kun je stoppen met het innemen van metformine?
Metformine is een belangrijk onderdeel van de behandeling van type 2 diabetes, maar in sommige gevallen is het mogelijk de dosering te verminderen of met het innemen ervan te stoppen. Hiervoor moet eerst met de behandelende arts overlegd worden, want die beschikt over de juiste criteria. Zonder medisch toezicht kan het erg riskant zijn om met metformine te stoppen.
Het is in sommige gevallen mogelijk met het nemen van metformine te stoppen en zelfs type 2 diabetes te overwinnen met forse veranderingen in levensstijl, zoals we hieronder zullen zien. Daarnaast moet aan bepaalde criteria voldaan zijn voordat je kunt beginnen met het afbouwen of stoppen met het geneesmiddel:
- De nuchtere bloedsuikerspiegel of de bloedsuikerspiegel vóór de maaltijd moet tussen 80 en 130 milligram per deciliter liggen.
- De geglycosyleerde hemoglobine moet minder dan 7% zijn.
- Na het eten moet de glucosespiegel gelijk zijn aan of lager zijn dan 180 milligram per deciliter.
Als iemand niet aan deze criteria voldoet, dan kan stoppen met metformine riskant zijn. Het is dan ook aan te bevelen dat de behandelend arts het hele proces overziet en aangeeft wat de (on)mogelijkheden zijn.
Veranderingen in levensstijl
Een in 2017 gepubliceerde studie (Engelse link) merkte op dat het mogelijk is om diabetes type 2 onder controle te houden door kennis, attitudes en voedingsgewoonten. We hebben het hier over een gezonde levensstijl, gebaseerd op een goed voedingsplan.
Een ander onderzoek (Engelse link) uit 2018 merkte op dat de helft van de deelnemers aan een programma remissie van type 2 diabetes bereikte na een jaar een gezonde levensstijl te hebben aangehouden. De beste manier om van metformine af te komen, als je aan de criteria voldoet, is dus het aannemen van goede gewoonten.
Over het algemeen gesproken zijn de veranderingen die aangebracht moeten worden in de levensstijl onder andere:
- Regelmatig bewegen.
- De inname van koolhydraten verminderen.
- Een gezond gewicht behouden.
- Niet roken en geen alcohol drinken.
Andere beschikbare opties en alternatieven voor metformine
Soms is het mogelijk metformine te vervangen door andere medicijnen. Dit kan geïndiceerd zijn voor gevallen waarin er sprake is van zeer hinderlijke bijwerkingen, maar waarin de patiënt niet in staat is helemaal te stoppen met het innemen van bloedsuikerverlagende medicijnen. Mogelijke vervangers die artsen voor kunnen schrijven zijn bijvoorbeeld:
- Prandin ® of repaglinide.
- Canagliflozin of Invokana ®.
- Dapagliflozin of Farxiga ®.
- Empagliflozin ® of Jardiance ®.
- Actos ® of pioglitazon ®.
Er zijn ook enkele geneeskrachtige planten die gebruikt kunnen worden om de symptomen van diabetes te verminderen. Hiertoe behoren onder andere bittere meloen, fenegriek, appelazijn, aloëvera en Azadirachta indica oftewel neem. Voor het gebruik van elk van deze mogelijkheden moet je dit eerst goed met je arts bespreken.
Het spreekt vanzelf dat je, om te stoppen met het innemen van metformine, professionele goedkeuring moet hebben. Anders kunnen de symptomen van diabetes niet alleen toenemen, maar kun je ook zowel op korte als lange termijn diverse complicaties krijgen.
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- McGovern Et. Al., A. (2017, 14 noviembre). Comparison of medication adherence and persistence in type 2 diabetes: A systematic review and meta-analysis. Diabetes, Obesity and Metabolism. https://dom-pubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/dom.13160.
- Sami, W., Ansari, T., Butt, N. S., & Hamid, M. (2017). Effect of diet on type 2 diabetes mellitus: A review. International journal of health sciences, 11(2), 65–71.
- Lean Et. Al., M. (2018, 18 febrero). Primary care-led weight management for remission of type 2 diabetes (DiRECT): an open-label, cluster-randomised trial. The Lancet. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(17)33102-1/fulltext.
- SANABRIA, H. D., & LAVALLE COBO, A. (2021). Metformina: ¿Debería ser la primera opción terapéutica en el paciente con diabetes de alto riesgo? Revista argentina de cardiología, 89(1), 59-66.
