Kunnen kunstmatige zoetstoffen overgewicht bestrijden?

Traditioneel gezien worden kunstmatige zoetstoffen als een goede optie bij het beheersen van obesitas beschouwd. Is dit echter echt het geval? Ontdek het antwoord in dit artikel.

Geschreven en geverifieerd door De verpleegkundige Daniel Baldó Vela.

Laatste update: 24 augustus, 2022

Het woord ‘zoetstof’ verwijst naar elke stof die een zoete smaak kan geven. In dit artikel zullen we ons richten op caloriearme kunstmatige zoetstoffen en gaan we een veelgestelde vraag beantwoorden: kunnen deze kunstmatige zoetstoffen helpen om overgewicht te bestrijden?

De behoefte aan zoet

Door de geschiedenis heen hebben mensen altijd een voorkeur gehad voor zoet voedsel. Al in de 18e eeuw ontdekten ze dat te veel suiker schadelijk is. Rond dezelfde tijd verschoven de stereotypen van vrouwelijke schoonheid naar een slanker figuur.

Beide omstandigheden leidden in de 19e eeuw tot de creatie van de eerste caloriearme zoetstof. Consumenten waren opgelucht. Dit leek tenslotte de oplossing te zijn waarmee ze zoete gerechten konden eten zonder hun gezondheid te schaden. Is dit echter waar?

Zoetstoffen zijn veilig voor menselijke consumptie

Zoetstoffen zijn uitvoerig onderzocht en bewezen veilig en geschikt voor menselijke consumptie te zijn. Het is echter essentieel om de maximale consumptieniveaus te respecteren die overheidsinstanties hebben vastgesteld.

Daarnaast hebben wetenschappers de voordelen van kunstmatige zoetstoffen bewezen met betrekking tot de preventie, behandeling en controle van overgewicht. Concreet bestudeerden professionals onder andere hun werking op:

• de insulineproductie
• de eetlust
• het verzadigingsgevoel
• het voedsel-beloningssysteem in de hersenen
• de armflora
• de adipocyten

Al deze factoren spelen een rol bij de ontwikkeling van obesitas. Op voorwaarde dat je de maximaal aanbevolen dosis respecteert, zijn zoetstoffen veilig voor mensen om te consumeren.

Zijn ze nuttig in de strijd tegen overgewicht?

Over het algemeen wordt het gebruik van kunstmatige zoetstoffen om overgewicht te bestrijden niet door wetenschappelijk bewijs ondersteunt. Hieronder volgen enkele redenen waarom ze mogelijk niet effectief zijn.

Het werkingsmechanisme van zoetstoffen op de insulineafgifte

Insuline is een hormoon dat de alvleesklier afgeeft. Het helpt glucose uit het bloed de cellen in zodat het als brandstof gebruikt kan worden. Het overschot aan glucose wordt met behulp van insuline in de glycogeenvoorraad en het lichaamsvet opgeslagen.

Tot nu toe geloofden wetenschappers dat calorievrije zoetstoffen hun afgifte niet konden stimuleren. Hoewel dit waar is, zijn er bepaalde verborgen nuances. Zoetstoffen kunnen de insulineproductie niet direct stimuleren. Ze kunnen dit mogelijk wel indirect doen.

Bepaalde wetenschappers denken nu dat sommige zoetstoffen het vermogen hebben om het ledigen van de maag te versnellen en de absorptie in de darm te verhogen. Aangezien het caloriearme zoetstoffen zijn, zou dit geen probleem moeten zijn.

Als je ze echter aan voedingsmiddelen toevoegt die calorieën bevatten, zoals vruchtensappen, koekjes en zuivelproducten, dan zou dit tot overmatige hoeveelheden glucose in het bloed kunnen leiden. Het gebruik van deze zoetstoffen kan dan toch tot een insulinepiek leiden.

Deze hoge glucosespiegels geven een signaal aan de alvleesklier om insuline te produceren. Dit kan uiteindelijk leiden tot wat ze ‘insulineresistentie’ noemen. Op zijn beurt leidt dit dan vaak tot een verhoogd risico op aandoeningen zoals:

• diabetes mellitus
• overgewicht
• obesitas

Kunstmatige zoetstoffen en energiebalans

Het concept energiebalans verwijst naar de relatie tussen de calorieën die je tot je neemt en die je verbruikt. Een positieve energiebalans betekent dat je meer calorieën tot je neemt dan dat je verbrandt.

Sommige kunstmatige zoetstoffen bevatten geen calorieën. Ze maken mensen echter nog steeds vatbaar voor een positieve energiebalans. Dit komt onder andere door de volgende redenen:

• Ze zorgen voor minder verzadiging en kunnen je eetlust stimuleren.
• Hun zoete smaak kan contraproductief zijn. Herhaalde blootstelling aan zoete smaken kan de afhankelijkheid van en het verlangen naar zoete producten verhogen. Als we er rekening mee houden dat deze zoetheid niet haalbaar is met natuurlijke producten dan is het duidelijk dat mensen die ze consumeren, de voorkeur geven aan ultrabewerkte producten. Deze bevatten over het algemeen veel lege calorieën.
• Het idee dat ze niet dikmakend zijn, leidt er in bepaalde gevallen toe dat mensen er meer van consumeren. Het resultaat kan dan een verhoogde inname zijn.
• Ze verminderen mogelijk het thermische effect van voedsel. Dit concept verwijst naar het aantal verbruikte calorieën. Dit gebeurt tijdens de vertering, opname en verwijdering van ingenomen voedsel. De vermindering ervan betekent dan een daling van het energieverbruik. Daardoor is het risico op een positieve energiebalans groter.
• Ze kunnen de voedsel-beloningssystemen in de hersenen niet activeren. Dit is de reden waarom de mensen die ze consumeren soms door blijven eten in een niet-aflatend streven naar het gevoel van plezier en genot.

Het effect van kunstmatige zoetstoffen op de darmflora

Darmflora verwijst naar de bacteriën die zich in een mutualistische relatie in je spijsverteringskanaal bevinden. Het is bij mensen na de leeftijd van twee jaar volledig volgroeid. Het kan echter gedurende het hele leven door verschillende factoren veranderen. Het voedingspatroon is daar een van.

Zwaarlijvige mensen hebben een karakteristieke microbiota die op zijn beurt obesitas lijkt te bevorderen. Nu denken wetenschappers dat kunstmatige zoetstoffen invloed kunnen hebben op gezonde darmbacteriën.

Caloriearme kunstmatige zoetstoffen zijn daarnaast mogelijk in staat een darmmicrobiota te genereren die typisch is voor zwaarlijvige individuen. Meer onderzoek naar de microbiota is hiervoor echter noodzakelijk.

Het werkingsmechanisme van kunstmatige zoetstoffen op vetcellen

Tot slot wordt er onderzocht welke rol kunstmatige zoetstoffen hebben op de grootte en het aantal adipocyten (vetcellen). Men denkt dat dit afhangt van de kenmerken van de kunstmatige zoetstof en het lichaam van de consument.

Dit is echter bijzonder lastig om te onderzoeken, omdat men niet weet welke factoren hierbij een rol spelen. Dat is dus de reden waarom wetenschappelijk bewijs hier geen conclusies kan trekken.

Echter, rekening houdend met alles wat we op hebben genoemd, zijn kunstmatige zoetstoffen mogelijk niet voor iedereen een goede bondgenoot tegen overgewicht en obesitas.