Klimaatverandering treft kwetsbare bevolkingsgroepen het hardst
Kwetsbare bevolkingsgroepen zijn vaak het slachtoffer van allerlei onrechtvaardigheden en dat geldt ook voor de gevolgen van klimaatverandering.
Klimaatverandering verwijst naar een proces van variatie in atmosferische en milieuomstandigheden in het algemeen, dat zich vertaalt in diverse gevolgen met betrekking tot lucht-, water- en bodemkwaliteit.
In de huidige context versnellen diverse factoren dit proces, waaronder de toename van broeikasgassen als gevolg van het aanhoudende gebruik van fossiele brandstoffen. Dit vormt echter een bedreiging voor de diversiteit van de levensvormen op onze planeet.
Wat is klimaatverandering?
Het klimaat is een systeem dat door bepaalde factoren wordt beïnvloed. Een aantal van deze factoren kunnen worden gewijzigd, andere niet echter niet. Enkele van deze factoren zijn onder andere:
- breedtegraad
- vochtigheid
- winden
- hoogte boven de zeespiegel
- oceaanstromingen
De natuur reguleert het klimaat zodat het binnen bepaalde parameters blijft. Wanneer de omstandigheden echter in de loop van de tijd aanhoudend veranderen, spreken we van klimaatverandering of variabiliteit.
Klimaatverandering is dus een variatie in het gemiddelde klimaat van een regio op middellange of lange termijn. Het kan het gevolg zijn van natuurlijke processen (zoals zonne- of vulkanische activiteit) en antropogene factoren, dat wil zeggen, vervuilende menselijke handelingen.
In de loop van de geschiedenis hebben er op onze planeet altijd klimaatveranderingen plaatsgevonden, maar deze verliepen traag en geleidelijk. Vandaag de dag zijn specialisten echter verontrust omdat het heel snel gaat, en noch de ecosystemen, noch de mens zijn erop voorbereid de veranderingen het hoofd te bieden.
Een van de oorzaken hiervan is de uitstoot van broeikasgassen (Spaanse link). Vervoer waarbij fossiele brandstoffen worden gebruikt en landbouw- en industriële activiteiten stoten deze gassen uit.
Gevolgen van klimaatverandering voor de gezondheid
We kunnen de klimaatverandering nu al waarnemen. De opwarming van de aarde en het smelten van de poolkappen hebben gevolgen voor de zeespiegel en de oceaanstromingen. Er zijn ook veranderingen in de neerslag (extreme regenval evenals ernstige droogte).
De gevolgen van de klimaatverandering (Engelse link) voor de gezondheid van de mens zijn zeer divers. Het gaat onder andere om het volgende:
- Uit studies (Spaanse link) blijkt dat tijdens hittegolven de sterfte aan hart- en vaatziekten, aandoeningen van de luchtwegen en cerebrovasculaire aandoeningen toeneemt.
- Volgens het rapport van het Informatienetwerk voor Voedselzekerheid hebben rampen ten gevolge van de klimaatverandering gevolgen voor de voedselproductie, waardoor honger wordt aangewakkerd en zowel ondervoeding als ziekten in verband met ondervoeding toenemen.
- Wat door muggen overgebrachte ziekten betreft, concludeert onderzoek dat de proliferatie van muggen uit het geslacht Aedes wordt beïnvloed door milieuomstandigheden.
- Er is een toename van besmettelijke diarree en andere ziekten die verband houden met de consumptie van besmet water of met de vermindering van bronnen van deze vitale vloeistof voor hygiëne.
- Studies wijzen op een toename van astma als gevolg van milieuvervuiling.
De meest kwetsbare bevolkingsgroepen voor klimaatverandering
Klimaatverandering heeft gevolgen voor de economie en voor de productieprocessen. Het beïnvloedt onder andere de volgende aspecten van ons leven:
- elektriciteitsvoorziening
- communicatiemogelijkheden
- huizen
- industrieën
- instellingen
Het beperkt ook de toegang van mensen tot goederen en diensten. Dit kan iedereen schaden, maar niet in gelijke mate. We moeten erkennen dat er kwetsbare bevolkingsgroepen zijn. Zij zijn kwetsbaarder voor klimaatverandering en ondervinden vaak als eersten de gevolgen ervan.
Volgens het door de Verenigde Naties gepubliceerde document Climate Change and Social Inequality zijn er drie aspecten waarin deze kwetsbaarheid tot uiting komt, opgevat als neiging, aanleg of risico om negatief beïnvloed te worden door de effecten van klimaatverandering:
- grotere blootstelling.
- grotere gevoeligheid om schade te lijden.
- minder vermogen tot herstel.
Etnische minderheden
Etnische minderheden leven meestal in de periferie van grote steden of in buitenwijken, zelfs in ontwikkelde landen. Enkele voorbeelden hiervan zijn migrantengemeenschappen en mensen die door conflicten ontheemd zijn geraakt.
Deze groepen zijn al het slachtoffer van ongelijke toegang tot gezondheidsdiensten. En de klimaatverandering kan deze ongelijkheden versterken of benadrukken.
Zo bleek uit een in 2015 gepubliceerd onderzoek (Engelse link) dat het sterftecijfer van kinderen uit Afro-Amerikaanse gezinnen hoger was tijdens hittegolven in de staat Californië (Verenigde Staten).
Mensen in armoede
Of ze nu tot etnische minderheden behoren of niet, de meeste mensen in armoede wonen in laaggelegen kustgebieden of op berghellingen. Deze grond is minder duur, maar tegelijkertijd ook onveilig, onstabiel en voortdurend blootgesteld aan overstromingen of aardverschuivingen.
Plattelandsbevolking
De meerderheid van de plattelandsbevolking is voor haar levensonderhoud afhankelijk van zelfvoorzieningslandbouw. Deze landbouw is onzekerder en kwetsbaarder voor klimaatverandering.
Bovendien bewonen deze gezinnen in arme plattelandsgebieden meestal de minst productieve grond, die het meest te lijden heeft van overstromingen of droogte. Ze zijn onbeschermd en beschikken niet over irrigatiesystemen.
Inheemse bevolking
Hoewel hun levensstijl weinig invloed heeft op het milieu, worden inheemse groepen ook getroffen door de klimaatverandering. Zij leven meestal in de jungle of in afgelegen gebieden, zonder communicatiemogelijkheden. Zij worden vaak geïsoleerd door weersverschijnselen.
De noodzaak om de klimaatverandering te beteugelen
De klimaatverandering een halt toeroepen is meer dan noodzakelijk. Het is onvermijdelijk en kan niet worden uitgesteld. We mogen niet vergeten dat er niet alleen kwetsbare bevolkingsgroepen zijn, maar ook kwetsbare ecosystemen en zelfs hele landen. De planeet is kwetsbaar.
Klimaatverandering heeft gevolgen voor mensen, het productieapparaat en ecosystemen. Het menselijk leven, de flora en de fauna hebben een relatie met het klimaat, aangezien zij ervan afhankelijk zijn.
Om vooruitgang te boeken bij het beperken van de gevolgen van de klimaatverandering, moeten we eerst rekening houden met de kwetsbare bevolkingsgroepen en de ecosystemen. Dit zijn de belangrijkste factoren:
- Vermindering van de gevoeligheid. Sommige groepen en systemen zijn gevoeliger voor de gevolgen van klimaatverandering. Door ze gezond te houden, worden ze minder kwetsbaar.
- Verbetering van het aanpassingsvermogen. Dit helpt ook om de kwetsbaarheid te verminderen, door mechanismen te verschaffen om weerstand te bieden tegen eventuele verstoringen.
- Vergroten van de veerkracht. Dit is het vermogen van een organisme of systeem om na een verstoring terug te keren naar de uitgangstoestand. In dit geval bedoelen we de capaciteit van een populatie of ecosysteem om te herstellen na een catastrofale gebeurtenis.
Hoe kunnen we de klimaatverandering en de gevolgen ervan tegengaan?
De belangrijkste veroorzakers van klimaatverandering zijn broeikasgassen. De vergelijking is eenvoudig: hoe hoger de uitstoot, hoe groter de opwarming, en omgekeerd.
In dit geval kunnen we ook niet zeggen dat we geen actie kunnen ondernemen. Laten we beginnen met onze auto’s zo weinig mogelijk te gebruiken. We kunnen afspreken met buren of collega’s te reizen, de metro nemen of zelfs gaan lopen of fietsen.
Het is ook belangrijk om ontbossing te voorkomen, aangezien de vegetatielaag kooldioxide absorbeert en zuurstof produceert, en zo helpt om de temperatuur op peil te houden en de bodem te sparen.
Bijna alle menselijke activiteiten hebben een invloed op de opwarming van de aarde. Hoewel ze die niet kunnen voorkomen, is het wel mogelijk de impact te verminderen. De landbouw bijvoorbeeld is een deel van het probleem, omdat hij broeikasgassen uitstoot (bijvoorbeeld door machines).
We kunnen echter ook een deel van de oplossing zijn als we goede methoden toepassen in het kader van een duurzame visie. In het geval van de grond kunnen we dit bijvoorbeeld bereiken door de teelten te diversifiëren of het gebruik van pesticiden te vermijden.
Daarnaast zijn er zoveel andere kleine, dagelijkse, maar beslissende acties die we kunnen ondernemen. Denk aan zaken zoals:
- recyclen.
- stoffen tassen gebruiken in plaats van plastic.
- lichten en apparatuur uitschakelen die we niet gebruiken.
- geen water verspillen.
Het ligt in jouw handen
De meest kwetsbare bevolkingsgroepen ondervinden als eersten de gevolgen van de klimaatverandering, maar we mogen niet denken dat we daar zelf niet onder hoeven te lijden. De planeet is één en wij zijn degenen die erop leven. Alles wat haar beïnvloedt, zal ons vroeg of laat schaden.
We zullen de opwarming van de aarde en de verschillende gevolgen van de klimaatverandering nog enige tijd blijven voelen, zelfs als we de uitstoot van broeikasgassen stoppen. Ze zullen nog lange tijd in de atmosfeer aanwezig blijven.
Dit betekent niet dat we niets kunnen of mogen doen. Als we er allemaal aan werken om onze voetafdruk te verkleinen, laten we de beste erfenis achter voor de toekomst… want die zal er zijn.
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- Arnell N, Gosling S. The impacts of climate change on river flow regimes at the global scale. J. Hydrol. 2013; 486: 351-364.
- CEPAL. Istmo centroamericano: efectos del cambio climático sobre la agricultura. Mexico D.F.: CEPAL, 2009.
- Denton F. Climate change vulnerability, impacts, and adaptation: why does gender matter? Gend. Dev. 2002; 10(2):10–20.
- Food and Agriculture Organization of the United Nations. The state of food security and nutrition in the world. Safeguarding against economic slowdowns and downturns Roma: FAO, 2019.
- Gregory PJ, Ingram JSI, Brklacich M. Climate change and food security. Philos. Trans. R. Soc. Biol. Sci. 2005; 360: 2139- 2148.
- Haines A, Kovats RS, Campbell-Lendrum D, Corvalan C. Climate change and human health: impacts, vulnerability and public health. Public Health. 2006; 120: 585- 596
- Harvey CA, Chacón M, Donatti CI, Garen E, Hannah L, et al. Climate-smart landscapes: opportunities and challenges for integrating adaptation and mitigation in tropical agriculture. Conserv. Lett. 2014; 7(2): 77–90.
- Imbach P, Molina L, Locatelli B, Roupsard O, Mahé G, et al. Modeling potential equilibrium states of vegetation and terrestrial water cycle of mesoamerica under climate change scenarios. J. Hydrometeorol. 2012; 13(2): 665 – 80.
- Kelly P, Adger W. Theory and practice in assessing vulnerability to climate change and facilitating adaptation. Clim. Chang. 2000; 47: 325 – 352.
- Morton JF.. The impact of climate change on smallholder and subsistence agriculture. Proc. Natl. Acad. Sci. 2007; 104(50): 19680–85.
- Smit B, Wandel J. Adaptation, adaptive capacity and vulnerability. Glob. Environ. Chang. 2006; 16(3): 282–92.
- Viguera B, Martínez-Rodríguez M, Donatti C, Harvey C y Alpízar F. El clima, el cambio climático, la vulnerabilidad y acciones contra el cambio climático. Costa Rica, Proyecto Cascada, 2017.
