Het divertikel van Zenker: wat is het en hoe wordt het behandeld?

Het diverticulum van Zenker is een zeldzame aandoening, maar kan erg lastig zijn. Meer te weten komen.

Beoordeeld en goedgekeurd door de arts Mariel Mendoza.

Geschreven door Mariel Mendoza

Laatste update: 04 oktober, 2023

Het divertikel van Zenker is ook bekend als “faryngoesofageaal divertikel.” Het is het meestvoorkomende slokdarmdivertikel en de naam komt van de Duitse patholoog Zenker, die in 1874 een overzicht van 22 gevallen publiceerde.

De prevalentie van Zenker’s divertikel is zeer laag, maximaal 0,11% wereldwijd, en het komt vaker voor op oudere leeftijd en bij mannen. Het is meestal asymptomatisch. Als het echter symptomatisch is, moet een arts dit operatief oplossen.

Hoe ontstaat een divertikel van Zenker?

Men beschouwt een divertikel van Zenker als een propulsief divertikel. Het ontstaat door uitstulping van het faryngeale slijmvlies en de submucosa door een relatief zwak gebied van de achterste faryngeale wand, de zogenaamde Killian’s driehoek.

Deze spierzwakte bevindt zich in het bovenste derde, waar de achterste verbinding van de keelholte met de slokdarm plaatsvindt. Hoewel de oorzaak onbekend is, houdt het verband met de interne druk die optreedt tijdens het slikken in combinatie met de aanwezigheid van kwetsbare gebieden in de keelholte.

Symptomen

Aanvankelijk is het divertikel van Zenker asymptomatisch of heeft met milde symptomen zoals een chronische keelpijn. Naarmate het groeit, begint het divertikel zich te vullen met voedsel en dit genereert symptomen: het meestvoorkomende symptoom is moeite met slikken (dysfagie).

• Het gaat gepaard met niet-zure regurgitatie, kwijlen, brandend maagzuur en een slechte adem (halitose).
• Er kan ook sprake zijn van dysfonie of heesheid door betrokkenheid van de zenuw die de stembanden bedient.
• Daarnaast kan nekpijn, pijn op de borst, braken, chronische hoest, verstikkend gevoel, de aanwezigheid van nekmassa en gewichtsverlies optreden.

Divertikels van Zenker kunnen compicaties veroorzaken. Bronchiale aspiratiepneumonie is de meest voorkomende complicatie. Minder vaak voorkomende complicaties zijn onder andere:

• bloedingen
• perforatie van de luchtweg of het mediastinum
• ulceratie
• infectie van de divertikelzak of slokdarmcompressie

Het divertikel van Zenker, de meest voorkomende soort

Men beschouwt het divertikel van Zenker als een vals divertikel. De reden hiervoor is dat het alleen in de mucosa en submucosa vormt. Het is de meestvoorkomende soort en vertegenwoordigt 52-82% van alle diverticula.

De naam komt van de Duitse patholoog Friedrich Albert Von Zenker. Samen met Von Ziemssen beschreven zij het in 1878 zeer gedetailleerd, hoewel het al eerder was beschreven door Dr. Abraham Ludlow in 1769.

Het komt vaker voor op oudere leeftijd, tussen het zevende en achtste levensdecennium, en bij mannen. De prevalentie varieert van 0,01 tot 0,11% en is meestal asymptomatisch.

Diagnose van een divertikel van Zenker

Voor de diagnose van Zenker’s divertikel is een oesofagogram nodig. Het oesofagogram, of “barium-röntgenfoto,” bestaat uit een fluoroscopisch onderzoek van de slokdarm met contrastvloeistof.

Andere methoden zoals manometrie en pH-onderzoek kan de arts gebruiken om vast te stellen of het divertikel een abnormale slikspierrespons heeft of de aanwezigheid van gastro-oesofageale reflux. Ingangsoesofagoscopie wordt niet aanbevolen vanwege het risico van perforatie.

De diagnose wordt bevestigd door bariumradiografie (Spaanse link). Daarop is het slikproces te zien en de aanwezigheid van het divertikel dat zich verplaatst naar een van de zijden van de hals, meestal naar de linkerzijde.

De definitieve behandeling is chirurgisch

Als het divertikel van Zenker asymptomatisch is, hoeft men geen behandeling in te zetten. Als het divertikel van Zenker echter groeit, zich met voedsel vult en klachten begint te veroorzaken, is een chirurgische behandeling nodig.

Zowel een open als een endoscopische operatie kan worden uitgevoerd. Bij beide wordt het divertikel verwijderd of doorgesneden, evenals de cricopharyngeale spier. Dit wordt cricopharyngeale diverticulectomie en myotomie genoemd.

Het moet altijd worden vermoed bij slikproblemen

De diagnose divertikel van Zenker moet worden vermoed door de symptomen, en bevestigd door een barium-oesofagogram. Het moet de eerste verdachte aandoening zijn die men moet uitsluiten bij oudere patiënten met slikproblemen.