Genderperspectief in de gezondheidszorg

Door een genderperspectief in de gezondheidszorg op te nemen, kunnen professionals hun beslissingen aanpassen aan de persoon met wie ze te maken hebben door te begrijpen dat biologie niet de enige factor is die ziekten beïnvloedt.

Het hanteren van een genderperspectief in de gezondheidszorg betekent begrijpen dat er niet alleen biologische verschillen tussen mannen en vrouwen zijn, maar ook verschillen die uit sociale en culturele factoren voortkomen. Deze invloedrijke factoren worden bij diagnose en zorg vaak buiten beschouwing gelaten, wat genderongelijkheid kan veroorzaken.

Enkele opmerkelijke gegevens uit het gezondheids- en genderrapport (Spaanse link) van het Spaanse ministerie van Volksgezondheid uit 2006 kunnen ons helpen om het belang van het genderperspectief in de gezondheidszorg te begrijpen. De onderzoekers hebben een populatie tussen de 45 en 65 jaar bestudeerd en ze hebben het volgende opgemerkt:

• Vrouwen lijden meer aan chronische ziekten dan mannen.
• Mannen lijden aan ernstigere ziekten met een hoger sterftecijfer.
• Vrouwen leven gemiddeld 6,6 jaar langer dan mannen.
• Bij mannen komen somatische symptomen zonder biologische oorzaak minder vaak voor, evenals depressies en angst.
• Vrouwen gebruiken meer psychofarmaca dan mannen en ze zijn goed voor 75% van alle gebruikers van slaap- of kalmeringsmiddelen.

Wat is het genderperspectief?

Om te begrijpen waar het genderperspectief over gaat, is het belangrijk om eerst te begrijpen waar het woord gender naar verwijst. Het gaat niet alleen om geslacht. Het geslacht verwijst alleen naar de biologische, anatomische en fysiologische verschillen tussen mannen en vrouwen.

Gender verwijst naar een systeem van sociale, symbolische en psychische relaties dat vrouwen en alles wat als vrouwelijk wordt beschouwd in relatie tot mannen als ongunstig waardeert.

Het is een dynamisch concept, voortdurend in ontwikkeling en gevoelig voor de historische context. De term erkent dat sociaal en cultureel geconstrueerde verschillen verder gaan dan de biologie. Dit is de oorsprong van genderongelijkheid bij de toegang tot gezondheidszorg.

De samenleving gebruikt gender om elementen van gangbare methoden, normen, waarden en gedragingen te organiseren en vorm te geven. Het hanteren van een op gender gebaseerde benadering begint door te erkennen dat dergelijke verschillen bestaan en er belangstelling voor te hebben.

Waarom is het belangrijk om een genderperspectief te hebben?

Door een genderperspectief te hanteren, kunnen professionals hun beslissingen aan degene aanpassen met wie ze te maken hebben door te begrijpen dat biologie niet de enige factor is die de gezondheid beïnvloedt.

Door er geen rekening mee te houden, bestaat het risico dat er in de gezondheidszorg sprake is van gendervooroordelen. Als gevolg daarvan krijgt iemand wellicht niet de behandeling die hij of zij nodig heeft. De effectiviteit van interventies hangt dus van deze integrale aanpak af. Enkele van de meest voorkomende vooroordelen zijn onder andere:

• Androcentrisme: mensen worden aan het mannelijke gelijkgesteld, wat betekent dat de verschillende ervaringen van vrouwen vaak onzichtbaar zijn en die van mannen als universeel worden beschouwd.
• Genderongevoeligheid: gevallen waarin professionals geen rekening houden met de invloed van geslacht en gender, ondanks dat de context significant is vanwege de verschillende effecten die deze factoren op de gezondheid hebben.
• Dubbele standaard: gevallen waarin rekening met geslacht wordt gehouden, maar met een dubbele standaard of op basis van andere criteria. De bekendste is dat vrouwen meestal als hysterisch worden beschouwd, terwijl mannen met vergelijkbaar gedrag als gepassioneerd worden omschreven.

Waarom een genderperspectief in de gezondheidszorg hanteren?

Het genderperspectief wil verder gaan dan een analyse gericht op geslacht om de verschillende gezondheidservaringen van mannen, vrouwen en andere identiteiten te erkennen. Dit op basis van hun gender en andere factoren zoals sociale klasse, etniciteit en leeftijd.

Het gebruik van een genderperspectief in de gezondheidszorg maakt het mogelijk om te begrijpen hoe genderstereotypen (Engelse link) en rollen onder meer de kwaliteit van leven van individuen beïnvloeden. Dit verklaart bijvoorbeeld waarom vrouwen langer leven, maar een lagere kwaliteit van leven hebben.

De verschillende kenmerken van een ziekte bij mannen en vrouwen begrijpen

Vanwege hun biologische kenmerken kunnen vrouwen borstkanker of eierstokpathologieën hebben. Op hun beurt hebben diverse aandoening een verschillend morbiditeitspercentage bij mannen en vrouwen vanwege verschillende biologische eigenschappen.

Het is belangrijk om er rekening mee te houden dat mannen en vrouwen op verschillende manieren vatbaar zijn voor dezelfde factoren. Vrouwen zijn kwetsbaarder voor chemische omgevingsfactoren, vanwege verschillen in de opname en het metabolisme van hun lichaam.

Hoewel beide geslachten aan dezelfde omstandigheden kunnen worden blootgesteld, zijn vrouwen vanuit een biologisch standpunt gezien kwetsbaarder dan dat mannen zijn.

De invloed van genderrollen en identiteiten herkennen

De idealen en druk die de samenleving op ons legt om ons opgenomen te voelen, beïnvloeden onze kwaliteit van leven. Bij eetstoornissen bij vrouwen bijvoorbeeld, heeft het proberen te voldoen aan een perfect lichaamsideaal grote gevolgen voor hun gezondheid.

In het geval van mannen kunnen genderrollen risicovol gedrag verklaren, zoals rijden met hogere snelheden of een hoog alcoholgebruik. Toegang tot en controle over hulpbronnen en verschillende socialisaties hebben een impact op zorggewoonten.

Gezondheid is geen levensdoel, het is een dagelijkse hulpbron

Dit centrale idee van de Wereldgezondheidsorganisatie (Spaanse link) houdt in dat gezondheid niet moet worden gezien als een ver verwijderd doel dat op lange termijn moet worden bereikt, maar als een recht, een hulpbron waarover we dagelijks moeten beschikken.

Zorgpersoneel is de belangrijkste sleutel om dit te bereiken. Het is daarom nodig om op nieuwe manieren over te stappen om wetenschap te onderzoeken en toe te passen, en om de oude manieren aan te passen om mensen bij te staan die naar de huisartspraktijk komen.

De samenleving moet veranderingen doorvoeren en universele rechten en toegang tot hoogwaardige gezondheidszorg voor iedereen garanderen. Onderwijs in gelijkheid speelt ook een zeer belangrijke rol, samen met de mainstreaming van het genderperspectief in wetten en overheidsbeleid.