De cytokine-storm en het coronavirus

Een cytokine-storm is een proces dat zelden voorkomt bij patiënten met COVID-19. We zullen er in dit artikel echter iets meer over vertellen.

In dit artikel bekijken we het zeldzame fenomeen dat bekend staat als de ‘cytokine-storm’ en waarom ons lichaam soms tegen ons vecht. De coronavirus-crisis lijkt de laatste tijd in sommige landen enigszins te zijn verbeterd.

Hierdoor beginnen veel regeringen met de implementatie van een geleidelijk de-escalatieplan, of  zoals velen het noemen, een exitstrategie. Met minder doden per dag en meer herstelde mensen dan nieuwe infecties, lijkt het erop dat veel gezondheidsinstellingen weer wat lucht hebben gekregen.

Er zijn echter nog steeds veel complexe aspecten met betrekking tot de ziekte en een aantal ingewikkelde terminologie. Een daarvan is de cytokine-storm. Voordat we echter aan de uitleg van dit delicate proces beginnen, moeten we een paar dingen verduidelijken.

Feiten over COVID-19

In maart schatten experts het wereldwijde sterftecijfer van het coronavirus op 3,7% van alle geïnfecteerden. In Spanje, om één land als voorbeeld te nemen, hebben ze onlangs berekend dat het totale percentage 49,21 doden per 100.000 inwoners is of ze nu gezond of ziek waren.

De kans op een dodelijke afloop van de infectie is afhankelijk van de leeftijd.

• Tot de leeftijd van 40 jaar sterft minder dan 0,2% van de mensen die eraan lijden.
• De meest kwetsbare groep, 80-plussers, kennen een sterftecijfer van 15%.

We moeten deze gegevens verduidelijken, aangezien de cytokine-storm optreedt bij een zeer laag percentage van degenen die ziek zijn. Zorg ervoor dat je deze informatie als louter informatief beschouwt en raak er niet over in paniek omdat het slechts zeer zelden voorkomt.

Wanneer het immuunsysteem ons beschadigt

Ziekten zoals COVID-19 of influenza kunnen in de ernstigste gevallen als gevolg van een overactivering van het immuunsysteem dodelijk zijn. Dit proces staat bekend als de cytokine-storm.

Cytokinen zijn kleine eiwitten die door verschillende cellen in het lichaam worden afgegeven. Het zijn deze eiwitten die de reactie van ons lichaam op ziekteverwekkers coördineren door ontsteking.

Cytokinen leiden immuuncellen, zoals T-lymfocyten of macrofagen, naar de plaats van infectie. Dit is een retroactief proces, aangezien de afgifte van cytokinen de productie van meer cytokinen door immuuncellen bevordert.

Dit beveiligingssysteem is zo effectief dat het lichaam meer cytokinen kan produceren dan het nodig heeft. Wanneer het COVID-19-virus bijvoorbeeld de longen binnendringt, dan sturen de cytokinen de antilichamen naar deze locatie. Daar zullen ze de ziekteverwekker bestrijden door een lokale ontsteking te veroorzaken.

Een ongecontroleerde afgifte van cytokinen of een te sterke feedbacklus kan tot een hyperontsteking van longweefsel leiden. Dit kan de patiënt ernstig beschadigen of zelfs het leven in gevaar brengen.

Cytokine-stormen komen vaker voor bij oudere mensen en worden niet alleen door het coronavirus veroorzaakt. Ze kunnen ook door andere virale infecties worden veroorzaakt zoals:

• de griep.
• SARS.
• MERS.
• ziekten van een andere oorsprong, zoals multiple sclerose of pancreatitis.

Wat te doen bij een cytokine-storm?

Hier gaan we een specifieker veld vol terminologie binnen dat nogal verwarrend kan zijn, dus zet je schrap. Om het simpel te houden, zouden we deze vraag kunnen beantwoorden door te zeggen dat het misschien het beste is om in deze gevallen de effectiviteit van het immuunsysteem te verminderen.

Het klinkt gek, nietwaar? Het is echter bewezen dat het helpt. Steroïden zijn hormonen die artsen gewoonlijk voor dit type proces gebruiken, omdat bekend is dat ze de intensiteit van de immuunrespons verminderen. Toch lijkt hun effectiviteit bij patiënten met COVID-19 niet te zijn bewezen.

De echte uitdaging is om een balans te vinden waarin het immuunsysteem functioneel genoeg is om het virus te bestrijden, maar niet zo overdreven functioneel dat het het leven van de patiënt in gevaar brengt.

Er is echter goed nieuws over dit onderwerp. In een in China uitgevoerd onderzoek (Engelse link) werd een antilichaam gebruikt dat tot op zekere hoogte de immuunrespons remt. Artsen hebben het gebruikt voor patiënten met artritis of kanker die aan cytokine-stormen lijden.

Artsen hebben het antilichaam tocilizumab – Actemra (Engelse link), toegediend aan 21 ernstig zieke patiënten met COVID-19. Binnen een paar dagen was er een aanzienlijke vermindering van koorts en andere symptomen. Van deze 21 behandelde patiënten wisten er 19 te overleven en werden na twee weken ontslagen.

Veel landen, zoals Italië, testen dit antilichaam en soortgelijke dingen. Zoals we kunnen zien, zijn de steekproefgroepen echter nog steeds te klein om een volledige werkzaamheid te garanderen.

Conclusie: is de cytokine-storm een probleem?

In dit artikel hebben we het gehad over het ergst mogelijke scenario. Het is een uitzonderlijke situatie waarin het immuunsysteem het zichzelf moeilijk maakt en uiteindelijk de patiënt in gevaar brengt.

Dit betekent niet dat het oplopen van de ziekte de geïnfecteerde persoon een reëel risico op overlijden oplevert, aangezien de cytokine-storm alleen in uitzonderlijke gevallen ontstaat.

Toch moet het belang worden benadrukt van het blijven handhaven van afstandsmaatregelen en verantwoordelijkheid van de burger zelf. Dit soort situaties is zeldzaam, maar we moeten er rekening mee houden, vooral om ouderen en kwetsbaren tijdens de pandemie te beschermen.