Controverses over kokosolie: wat je moet weten

Kokosolie is een omstreden voedingsmiddel vanwege de vetsoort. Zie wat de deskundigen zeggen over of het gezond is of niet in dit artikel.

Geschreven en geverifieerd door de diëtist Maria Patricia Pinero Corredor.

Laatste update: 09 augustus, 2022

Kokosolie is een van de producten waarvan de voor- of nadelen in de loop van zijn geschiedenis als handelsproduct zijn uitvergroot. Er zijn dan ook diverse controverses over kokosolie, waar we vandaag dieper op in willen gaan.

Deze olie is een mengsel van triglyceriden, met een overwicht van bepaalde vetzuren met voedings- en geneeskrachtige eigenschappen. Tot nu toe bestaan er twee soorten kokosolie: geraffineerde en koudgeperste, die middellange-keten vetzuren bevatten. De eigenschappen zijn omstreden, misschien vanwege het indirecte effect op bepaalde ziekten.

In de gastronomie kan kokosolie gebruikt worden om te koken, te bakken en om gerechten op smaak te brengen. Het heeft merkbare eigenschappen zoals een lichte kleur, en een aangenaam aroma en smaak. Bovendien bederft het niet gemakkelijk door het hoge gehalte aan verzadigde vetten.

Welke elementen bevat kokosolie?

Kokosolie wordt verkregen uit de tropische vrucht van de kokospalm of Cocos nucifera, ook wel ‘s werelds grootste noot genoemd. Uit deze noot kan koudgeperste olie verkregen worden met verse kokosnoten als grondstof of geraffineerde olie die uit gedroogde kokosnoot gewonnen wordt.

De manier waarop de olie verkregen wordt verandert de aanwezigheid van bepaalde bestanddelen (Engelse link), zoals polyfenolen, vitamine E, en fytosterolen. Het lipidenprofiel is echter in beide soorten olie hetzelfde.

In 2019 publiceerde een groep deskundigen (Engelse link) de samenstelling van kokosolie: 90% van alle vetzuren is verzadigd, 5,38% enkelvoudig onverzadigd en 1,5% meervoudig onverzadigd. Als je voor 100 procent rekening houdt met kokosvet, betekent dit dat het de volgende elementen bevat:

• 8,05 gram caprylzuur
• 5,42 gram caprinezuur
• 19,7 gram myristinezuur
• 7,83 gram palmitinezuur
• 45,5 gram laurine vetzuur

Over het geheel genomen valt kokosolie op tussen andere plantaardige oliën door het hoge gehalte aan middellange-keten vetzuren, of MCFA’s – medium chain fatty acids, zoals caprine-, capryl-, en laurinezuur. Deze samen zijn goed voor 60 gram van de 90 gram verzadigd vet.

In feite bevatten MCFA volgens Sayago en andere auteurs (Spaanse link) tussen de 8 en 12 koolstofatomen, waardoor ze een chemische structuur hebben die gemakkelijker te verteren en op te nemen is.

Waarom zijn er zoveel controverses over kokosolie?

Er komen steeds meer wensen en eisen van consumenten die gezond willen eten. Daarom is er steeds meer vraag naar onderzoekers die bepaalde controversiële onderwerpen ophelderen.

Een van de omstreden voedingsmiddelen vanwege zijn samenstelling is kokosolie. Dat wordt zowel als een superfood en als een product in de categorie van gif gezien. Voor beide kanten van de medaille geldt dat wat de wetenschap heeft opgeleverd resultaten zijn die gebaseerd zijn op laboratoriumstudies of dierproeven.

Bovendien zijn directe studies naar het effect ervan op bepaalde ziekten bij de mens niet doorslaggevend. Wat uiteindelijk overheerst zijn veronderstellingen die geëxtrapoleerd worden naar de menselijke gezondheid.

Controverses over kokosolie

Is het echt een superfood?

Aan kokosolie schrijven sommige mensen enkele gezondheidsvoordelen toe omdat het een gunstige vetsoort bevat. Dit type vet is echter niet exclusief voor deze noot, en komt ook niet in grote hoeveelheden voor in normale consumptiehoeveelheden.

De verwarring ontstond toen een studie (Engelse link) een middellange-keten triglyceride concentraat of MCT gebruikte en niet direct kokosolie om het effect op gewichtsverlies en lichaamsvetverbranding te evalueren. De resultaten hiervan waren gunstig.

Een eetlepel kokosolie bevat echter slechts 7,07 gram middellange-keten vetzuren en een hoge calorische waarde die overeenkomt met 120 calorieën. We zouden dus 8 eetlepels moeten innemen om bijna 60 gram MCT binnen te krijgen, ten koste van 900 calorieën en 90 gram verzadigd vet.

• Palmpitolie bevat ook middellange-keten vetzuren in een vergelijkbare verhouding als kokosolie.
• Daarnaast is er een ander voedingsmiddel dat bekend staat om de aanwezigheid van MCT. Dat is koemelk.

Bovendien is het label superfood twijfelachtig. Zoals in een gezondheidsproject (Spaanse link) wordt gesteld, is dit concept nieuw en een product van marketing campagnes.

Superfoods worden gedefinieerd als natuurlijke voedingsmiddelen die, behalve de voor hun soort typische voedingsstoffen, nog andere eigenschappen bezitten die gunstig zijn voor de gezondheid. Het is echter niet duidelijk dat het consumeren ervan ons helpt ziekten te behandelen of te voorkomen.

De bio-actieve bestanddelen in kokosolie

Kokosolie is een bron van bio-actieve bestanddelen (Engelse link), waaronder fenolzuren, tocoferolen, tocotriënolen, en fytosterol. Fenolverbindingen vangen vrije radicalen af, voorkomen peroxidatie en nemen deel aan oxidatie-reductie reacties. De meest prominente soorten in kokosolie zijn hydroxybenzoëzuur, coumarinezuur en ferulinezuur.

Tocoferolen voorkomen, net als vitamine E, oxidatie van onverzadigde lipiden, terwijl tocotriënolen neuroprotectieve en antioxiderende eigenschappen hebben. Bovendien verminderen fytosterolen de opname van cholesterol in de dunne darm.

Ook andere zaadoliën en extra vierge olijfolie bevatten bio-actieve verbindingen met gezondheidsvoordelen. De aanwezigheid van deze verbindingen is dus ook niet uniek voor kokosolie.

Is kokosolie een vergif?

Sommige deskundigen beschouwen kokosolie als schadelijk voor de gezondheid. Dit perspectief is gebaseerd op een studie van de American Heart Association (Engelse link), die een artikel publiceerde waarin geconcludeerd werd dat kokosolie een rijke bron van verzadigde vetzuren is. Volgens deze onderzoekers verhoogt verzadigd vet het peil van LDL of slecht cholesterol. Dit verhoogt het risico op hart- en vaatziekten.

Er zijn echter geen directe studies over kokosolie die deze bewering ondersteunen. Aangenomen wordt dat voedingsmiddelen die bronnen van verzadigde vetten zijn, zoals kokosolie, dierlijk vet, boter en room, indirect het risico op een myocardinfarct kunnen verhogen.

• Wanneer kokosolie vergeleken werd met andere plantaardige oliën, werd een verhoging van het totale en LDL cholesterol door laurinezuur waargenomen (Spaanse link).
• Een ander deel van het onderzoek verzekert echter dat verzadigd vet geen verband houdt met cardiovasculaire risicofactoren (Engelse link).

Volgens deze onderzoeken zijn de kwaliteit van de voeding, het elimineren van enkelvoudige koolhydraten (suikers) en bepaalde ultrabewerkte voedingsmiddelen nuttiger als maatregelen om hart- en vaatziekten te voorkomen.

Ondanks de bevindingen blijft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bij haar aanbevelingen betreffende de consumptie van verzadigd vet. Onze consumptie van verzadigd vet moet minder dan 10% van onze totale energie-inname zijn, wat neerkomt op ongeveer 20 gram voor vrouwen en ongeveer 30 gram voor mannen per dag.

Wat je moet weten over de controverses rond kokosolie

Kokosolie bevat, net als elke andere olie, verzadigde en onverzadigde vetzuren. Misschien is het bijzonder dat het, net als palmpitolie en melkvet, middellange-keten vetzuren bevat. Deze worden gemakkelijk in de darm opgenomen en artsen brengen ze vaak in verband met gewichtsverlies.

Het bevat ook bio-actieve stoffen, net als andere vierge oliën zoals extra vierge olijfolie. De hoeveelheden van de gezondheidsvoordelen zijn echter onduidelijk.

Anderzijds is de aanwezigheid van verzadigd vet en laurinezuur in verband gebracht met een verhoogd cholesterolgehalte. Toch blijkt uit de laatste studies dat deze bestanddelen het risico op hart- en vaatziekten niet verhogen.

Het lijdt geen twijfel dat het ontbreken van sluitende studies over de gunstige of schadelijke effecten van kokosolie op bepaalde ziekten de realiteit van het gebruik ervan in onze voeding vertekend heeft. Dit in gedachten houdend, is ons advies om het met mate te consumeren. Let er ook op dat je het bij het koken niet aan hoge temperaturen blootstelt.