Clindamycine: gebruik van en advies over dit breedspectrum antibioticum

Clindamycine is een breedspectrumantibioticum uit de lincosamidegroep. Het heeft voornamelijk een bacteriostatische activiteit. Het is zeer effectief tegen grampositieve aërobe bacteriën en tegen veel anaërobe bacteriën.

Clindamycine is een halfsynthetisch antibioticum dat behoort tot een groep die lincosamiden heet. Het is een farmaceutisch geneesmiddel met een bacteriostatische werking.

Beroepsbeoefenaren gebruiken het om bepaalde soorten infecties te behandelen die door bacteriën veroorzaakt zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan infecties van de longen, de huid, het bloed, de vrouwelijke voortplantingsorganen en de inwendige organen.

Hoe werkt clindamycine?

Dit breed-spectrum antibioticum uit de lincosamidegroep heeft een hoofdzakelijk bacteriostatische werking. Het is effectief tegen zowel aerobe grampositieve bacteriën als ook tegen veel anaerobe bacterie-soorten.

Clindamycine bindt zich aan de 50S subeenheid van het ribosoom van de bacterie. Hierdoor remt het effectief de eerste stadia van de eiwitsynthese van de bacteriecel af.

Hoewel de werking vooral bacteriostatisch is, kan het in hoge concentraties ook een bactericide werking hebben. Dit hangt onder andere af van de gevoeligheid en de stam van de bacterie.

Bij orale inname nemen de patiënten ongeveer 90% van de doses via de darmwand op. Als patiënten het met voedsel innemen, vertraagt dat de opnamesnelheid, hoewel we niet precies weten met hoeveel.

Therapeutische indicaties van clindamycine

Specialisten gebruiken dit middel voor de behandeling van infecties veroorzaakt door gevoelige micro-organismen. Daaronder kunnen we onder andere de volgende aandoeningen vinden:

• Door Stafylococcus aureus veroorzaakte verworven longontsteking.
• Pulmonaal abces.
• Acute faryngotonsillitis veroorzaakt door groep A Streptokokken (S. pyogenes).
• Tandheelkundige infecties.
• Infecties van de huid en weke delen.
• Osteomyelitis.
• Bacteriële vaginose.
• Bekkenontstekingen.
• Door Pneumocystis jiroveci veroorzaakte longontsteking.
• Cerebrale toxoplasmose bij HIV-patiënten (Spaanse link).
• Acute sinusitis bij kinderen ouder dan 1 en jonger dan 18.

Gezien het feit dat sommige van deze infecties vaak ook door negatief-gram bacillen worden veroorzaakt, gebruiken specialisten clindamycine als aanvulling op andere antibiotica. Het kan ook gebruikt worden bij de behandeling van acne.

Niettemin kunnen artsen het gebruiken om infecties te behandelen met stammen die gevoelig zijn voor clindamycine of erytromycine. Sommige stammen kunnen gevoelig zijn voor een van de antibiotica en resistent tegen een ander.

Bijwerkingen

De belangrijkste bijwerking van clindamycine is door Clostridium difficile veroorzaakte diarree. Tot 10% van de patiënten die behandeld worden melden last te hebben van dit soort diarree, ongeacht de manier waarop ze het antibioticum innemen.

• Dit geldt ook voor het plaatselijk aanbrengen ervan.
• Het kan ook overgevoeligheid veroorzaken.
• Bij oraal gebruik zonder water kan het bovendien een slokdarmontsteking veroorzaken.

Patiënten kunnen echter nog andere nadelige bijwerkingen krijgen terwijl ze clindamycine innemen. Daaronder vinden we problemen op de volgende gebieden:

• Hematologisch. Deze problemen kunnen leiden tot gevallen van onder andere ernstige leukopenie, leukocytose, anemie en trombocytopenie.
• Cardiovasculair systeem. Bij sommige patiënten kan clindamycine ernstige aritmieën veroorzaken zoals ventriculaire fibrillatie, verlenging van het QT-interval en polymorfe ventriculaire aritmie.
• Centraal zenuwstelsel. Het is mogelijk dat problemen op dit gebied vervolgens leiden tot geïsoleerde neuromusculaire blokkades.
• Gastro-intestinaal. Behandeling met clindamycine kan diarree, misselijkheid, braken en buikpijn geven. Het kan ook pseudomembraneuze colitis opwekken, veroorzaakt door Clostridium difficile-infecties. Deze bijwerking is omkeerbaar als de behandeling wordt opgeschort. Het is belangrijk om ondersteuning in te stellen bij het toedienen van vancomycine of metronidazol.
• Lever. Dit antibioticum kan de aanmaak van de enzymen aspartaat aminotransferase en alanine aminotransferase verhogen, evenals de concentraties van bilirubine door directe leverbeschadiging.
• De nieren en de geslachtsorganen. Specialisten brengen clindamycine in verband met gevallen van zowel vaginale moniliasis als vulvovaginitis.
• De huid. Er zijn gevallen waarin specialisten huiduitslag hebben waargenomen, die zowel licht als matig van intensiteit kan zijn. Bij een topische behandeling kan zowel het jeuk in het gezicht, contactdermatitis, gezichtsoedeem als maculopapuleuze huiduitslag veroorzaken.

Andere bijwerkingen die kunnen ontstaan bij mensen die clindamycine innemen zijn o.a. Stevens-Johnsonsyndroom (Engelse link), en overgevoeligheid bij patiënten met HIV of lymfadenitis. Deze reacties zijn echter ongewoon en zeldzaam.

Contra-indicaties

• Professionals raden het gebruik van clindamycine af voor patiënten met eerdere allergische reacties op zowel dit middel als op lincomycine.
• Wat borstvoeding geven betreft, moet je weten dat het lichaam dit geneesmiddel via de moedermelk uitscheidt. Daarom, en vanwege de mogelijke ernstige effecten, raden de artsen het gebruik in zulke gevallen af. Indien er geen andere mogelijkheid zal de borstvoeding (tijdelijk) gestaakt moeten worden.
• Tijdens de zwangerschap moet je het gebruik ook vermijden, tenzij de arts het strikt noodzakelijk acht. Er zijn niet voldoende gegevens of onderzoek over de veiligheid in deze gevallen.

Is clindamycine veilig?

Veel klinische proeven en uitgebreide geneesmiddelenbewaking garanderen dat clindamycine een werkzaam geneesmiddel is voor de behandeling van diverse bacteriële infecties zoals maxillofaciale orale infecties.