Wereldtuberculosedag: maak een einde aan tuberculose

Wereldtuberculosedag wordt gehouden op 24 maart, ter nagedachtenis aan de dag waarop Robert Koch aankondigde dat hij de bacterie had ontdekt die de ziekte veroorzaakt. Het is een ziekte die nog steeds veel mensen in de wereld treft, vooral in ontwikkelingslanden.

Wereldtuberculosedag wordt elk jaar georganiseerd door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO – Engelse link). Het thema van dit jaar was: “Het is tijd om een einde te maken aan tuberculose.”

De reden achter de keuze van deze specifieke datum was om de dag te herdenken waarop Robert Koch de wereld vertelde dat hij het micro-organisme had geïdentificeerd dat de ziekte veroorzaakt. Mycobacterium tuberculosis is een bacterie in de vorm van een bacil. Het is ook informeel bekend als ‘Koch’s bacil’.

De ontdekking van deze ziekte vond plaats in het jaar 1882, maar pas 100 jaar later begon de viering van Wereldtuberculosedag. Dit evenement, gesponsord door de International Union Against Tuberculosis and Lung Disease (Engelse link) wordt sinds 24 maart 1982 gehouden.

De ziekte besmet jaarlijks ongeveer 10 miljoen mensen in de wereld, van wie meer dan 10% sterft. Daarom staat deze ziekte in de top 10 van meest voorkomende doodsoorzaken ter wereld. Onder mensen met hiv is het de belangrijkste doodsoorzaak.

Acht landen zijn de afgelopen jaren verantwoordelijk voor het grootste aantal nieuwe gevallen per jaar. Dit zijn onder andere India, de Filippijnen, Pakistan en Nigeria. Azië en Afrika zijn de twee continenten waar tuberculose het meest wordt aangetroffen.

Wat is tuberculose?

Wereldtuberculosedag heeft als doel het bewustzijn te vergroten van een ziekte waarvan velen zich niet bewust zijn, al komt het behoorlijk vaak voor. Het staat niet hoog op de agenda van de organisaties voor volksgezondheid, wat het op de achtergrond plaatst.

Zoals we echter in de statistieken kunnen zien is het een groot probleem voor de gezondheidszorg. De pulmonale complicaties worden chronisch en het vermogen om hiv-patiënten te infecteren vormt een grote belasting voor hun behandeling.

Tuberculose wordt gedefinieerd als de pathologie die wordt veroorzaakt door Mycobacterium tuberculosis en ontstaat wanneer deze bacil het organisme binnendringt en zich in de longen nestelt. Daar produceert het een reactie die knobbeltjes vormt in het longweefsel.

Overdracht vindt plaats door de lucht. De bacteriën verplaatsen zich namelijk door de lucht wanneer een besmette persoon hoest of niest en zelfs als ze spugen. Mensen die het meest worden getroffen zijn degenen die veel tijd met de zieke doorbrengen.

De bacil in kwestie kan lange tijd in een menselijk organisme aanwezig zijn zonder ziekteverschijnselen te veroorzaken. Het is zelfs mogelijk om de bacil een leven lang bij je te hebben zonder daadwerkelijk aan tuberculose te lijden. Maar als je immuunsysteem om een bepaalde reden verzwakt is, maakt dit activering mogelijk.

Hoewel tuberculose vooral longweefsel aantast, zijn er ook andere weefsels die tekenen kunnen vertonen, al komt dit beduidend minder vaak voor. Zo bestaan er onder andere:

• bottuberculose
• urinewegtuberculose
• spijsverteringskanaaltuberculose

De symptomen van tuberculose

Wanneer longtuberculose zich ontwikkelt beginnen de symptomen. Een geïnfecteerde persoon met een actieve ziekte is besmettelijk als hij geen enkele vorm van behandeling ondergaat, zoals we hieronder zullen zien. De klassieke symptomen van de pathologie zijn onder andere:

• Hoesten: aanhoudend en productief, met wat bloed erin – hemoptoë of bloedspuwing genoemd.
• Pijn op de borst: geassocieerd met de ademhalingsbewegingen.
• Gewichtsverlies: opvallend en progressief, tot meer dan 20 kilo.
• Nachtelijke koortsaanvallen: een van de kenmerken van een verhoogde lichaamstemperatuur is dat dit voornamelijk ‘s nachts en vroeg in de ochtend verschijnt.

Bij kinderen is het anders omdat de symptomen niet zo duidelijk zijn. Het is mogelijk om het begin te verwarren met andere, vaker voorkomende kinderziekten, zoals een bacteriële longontsteking of griep.

Wereldtuberculosedag: het probleem van bacteriële resistentie

Wereldtuberculosedag wil niet alleen het bewustzijn van de ziekte vergroten, maar ook bekendheid geven aan de problemen bij de behandeling ervan. De laatste decennia zijn er zorgwekkende ontwikkelingen gezien vanwege de resistentie die de bacterie vertoont.

Hoewel de behandeling van tuberculose traditioneel wordt uitgevoerd met antibiotica, heeft de bacil resistentiemechanismen ontwikkeld (Spaanse link). Deze mechanismen maakten de wijziging van het behandelplan noodzakelijk.

Daardoor werd het concept van multiresistente tuberculose ontwikkeld, gedefinieerd als de ziekte niet reageert op twee antibiotica uit de eerste lijn: rifampicine en isoniazide. Wanneer artsen deze situatie detecteren, is het noodzakelijk om over te schakelen op het gebruik van medicijnen die moeilijker te verkrijgen zijn en een langere gebruiksduur hebben, zelfs tot wel twee jaar gebruik.

Wat te doen op wereldtuberculosedag?

Door de frequentie van deze ziekte kun je er zeker van zijn dat je mensen tegenkomt die eraan lijden. Het is een van de meest voorkomende ziekten ter wereld en een belangrijke doodsoorzaak. Daarom moet het de aandacht krijgen die het verdient.

Op wereldtuberculosedag kunnen we dus beginnen met ons beter te informeren over de ziekte en wellicht uit te zoeken welke verenigingen in onze omgeving zich bezig houden met deze ziekte. Er zijn verschillende manieren te helpen en hulp te bieden.