Vicair geweld: wat is het en hoe kun je het bestrijden?

Vicair geweld is een van de vormen van gendergeweld waarbij kinderen worden gebruikt om vrouwen te schaden. Lees er hier meer over

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Maria Fatima Seppi Vinuales.

Geschreven door Maria Fatima Seppi Vinuales

Laatste update: 07 april, 2025

Er zijn verschillende manieren om iemand schade toe te brengen en te “straffen”. Binnen de categorie van gendergeweld is er een vorm van misbruik die bekend staat als vicair geweld, of plaatsvervangend geweld, dat meestal door een man – partner of ex-partner – wordt gedaan als hij niet kan krijgen wat hij wil.

Met andere woorden, de dader probeert het gedrag van zijn partner te veranderen en zoekt andere “fronten” om haar aan te vallen. In het bijzonder zijn het meestal de kinderen of geliefden van de vrouw die nevenschade lijden. Laten we eens nader bekijken waar het hier om gaat.

Wat is plaatsvervangend geweld?

Plaatsvervangend geweld is een vorm van druk uitoefenen op een ander door zijn of haar zwakke punten aan te vallen (Engelse link). Dit misbruik wordt niet op een “directe” manier uitgeoefend op de betrokkene, maar op mensen in zijn omgeving.

Dit is misschien wel een van de pijnlijkste vormen van misbruik en de laagste klap die iemand kan geven als hij een ander wil kwetsen. Men beschouwt het als een vorm van gendergeweld, omdat het een veel voorkomend motief is in die gevallen waarin een man een vrouw wil kwetsen en domineren.

Daartoe gebruikt hij meestal zijn zonen of dochters als instrumenten. Hoewel het gebruik van hen het meest voorkomt, kan het ook tegen hun ouders, broers en zussen, of een geliefde zijn.

Soms zijn er voorafgaande tekenen, variërend van bedreigingen met schade aan kinderen tot andere soortgelijke bedreigingen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als ze met beschadigde spullen terugkeren naar het huis van de moeder.

Hoe herken je het?

Vicair geweld is een vorm van gendergerelateerd geweld. Aandacht besteden aan de tekenen ervan is uiterst belangrijk om fatale gevolgen te voorkomen.

Enkele kenmerken die het mogelijk maken het te herkennen zijn de volgende:

• Het doel is de vrouw kwaad te doen. Als de vader bijvoorbeeld bij zijn kinderen is, heeft hij geen interesse in het delen van quality time met hen, maar richt hij zich op het bekritiseren en beledigen van de moeder.
• Dit is gebaseerd op patriarchaal geweld, omdat hij door zijn handelingen een boodschap wil geven om te laten zien wie de macht heeft en wat er gebeurt als zij niet voldoet of hem niet geeft wat hij wil.
• De zonen en dochters zijn gijzelaars of objecten – zij zijn het middel waarmee hij de vrouw kwaad zal doen. Hij gebruikt ze ook om informatie over hun moeder te krijgen, zoals waar ze is of wat ze doet.

De gevolgen voor kinderen

Zonder twijfel zijn de gevolgen voor kinderen ernstig. De extreme gevallen van geweld culmineren in doodslag, maar er zijn ook andere tussenliggende en niet minder ernstige gevolgen.

Daaronder vinden we de “hersenspoeling” over wat hun moeder is en hoe ze zich gedraagt, manipulatie, en de situatie (niet altijd expliciet) dat ze moeten kiezen tussen de ene en de andere ouder.

Zo ontstaat een instrumentalisering van deze kinderen, die van alle rechten worden beroofd, en worden ze betrokken in een giftige conflictueuze context die eigenlijk tussen volwassenen zou moeten worden opgelost.

Zo wordt het gevoel van veiligheid en bescherming dat zou moeten geven om bij de ouder te blijven, een marteling en een permanent ongemak. Als gevolg daarvan begint de lichamelijke en psychische gezondheid van de kinderen te lijden.

Advocaat Peral López stelt voor om plaatsvervangend geweld nog complexer te maken (Spaanse link), door het op te vatten als drievoudig geweld. In die zin is het niet alleen dat de kinderen gebruikt worden om kwaad te veroorzaken, maar dat ze zelf hoofdrolspelers en slachtoffers van het kwaad zijn. Ze ervaren het zelf intens en zijn ook getuigen van de mishandeling van hun moeder.

Vicair geweld: waarop moet je op letten en wat kun je doen?

Vicair geweld is een van de vele vormen van geweld die een vrouw in een vijandige en agressieve relatie ervaart. Het topje van de ijsberg, in dit geval fysieke mishandeling en zelfs zelfmoord, is slechts een van de zichtbare gezichten van dit complexe verschijnsel.

Een vrouw die slachtoffer is van gendergerelateerd geweld moet ondersteuning en begeleiding krijgen, op een systematische manier en via meerdere actoren en instellingen. Als haar kinderen de “werktuigen” van een mishandelende vader zijn geworden, hebben meerdere alarmsignalen en maatregelen die rechten hadden moeten garanderen, gefaald.

Dus, wat zijn de tekenen die onze aandacht moeten trekken? Bijvoorbeeld, wanneer een vader die nooit voor zijn kinderen heeft gezorgd plotseling aandringt op een bezoekregeling, is dat iets om voor op te passen.

Natuurlijk zal kun je er tegenin brengen dat dit een recht is, maar het is heel belangrijk om niet uit het oog te verliezen dat we het hebben over een unieke context en een geval waar hij nooit eerder belangstelling voor had getoond. In dit geval moeten de risico’s en het gevaar overwogen worden.

In die zin zijn de verlangens en de intuïtie van de kinderen een cruciaal teken waar we rekening mee moeten houden, wat ze voelen, in welke staat ze vertrekken en in welke staat ze terugkeren uit het ouderlijk huis. Kinderen hebben rechten, en het is uiterst belangrijk om te kiezen en hen hun mening te gunnen.

Tot slot

Verandering is de som van individuele wil en acties. Daarom begint onze strijd misschien met het niet lachen om grappen die vrouwen objectiveren of het niet normaliseren van de partners die eisen de berichten te lezen die we op onze mobieltjes ontvangen.

De sleutel is dat we ergens beginnen, want het zal de inspanningen van ons allemaal vergen om een einde te maken aan het geweld tegen vrouwen.