Selfies en psychologische stoornissen: hoe zijn ze met elkaar verbonden?

De permanente activiteit van het nemen van "selfies" begint in verband gebracht te worden met bepaalde psychische stoornissen. Het wordt zelfs voorgesteld als een gedragsverslaving. We analyseren het.

Er wordt steeds vaker gesproken over een verband tussen selfies en psychische stoornissen. Daarmee is een nieuw debat geopend over de manier waarop we ons tot technologie verhouden. Is het waar dat deze gewoonte ons kan beïnvloeden?

Sinds enkele jaren weten de meeste mensen waar we het over hebben als we het over een selfie hebben: het zelf maken van een foto die meestal voor sociale netwerken bestemd is. Daar mag het bij blijven, maar er zijn ook mensen wier hele leven om deze gewoonte draait.

Wat is het verband tussen selfies en psychische stoornissen?

Er is nog steeds geen consensus over welke categorie je aan de obsessie voor het nemen van selfies moet toekennen. Er zijn er die al spreken van selfies (Engelse link) als een term om de associatie tussen selfies en psychische stoornissen te benadrukken.

Afhankelijk van de ernst ervan (die bepaald kan worden aan de hand van de hoeveelheid tijd die de persoon besteedt aan het maken van foto’s), zou het als volgt ingedeeld kunnen worden (Engelse link):

• Borderline stoornis. Drie foto’s per dag maken, maar zonder ze naar sociale netwerken te uploaden.
• Acute disorder. Meerdere foto’s per dag nemen en ze op sociale netwerken posten.
• Chronische stoornis. Meer dan zes keer per dag foto’s nemen en ze naar sociale netwerken bijwerken.

Anderzijds zijn er deskundigen die liever spreken van een stoornis in de lichaamsbeleving (body dysmorphic disorder). Dit geldt vooral voor de gevallen waarin filters van apps worden toegepast en het lichaam geretoucheerd wordt vóór het plaatsen.

Tenslotte wordt zelfontsteking opgenomen binnen de 2.0 stoornissen in het psychologisch diagnostisch handboek. Dat wil zeggen, het hoort bij de stoornissen die hand in hand verschenen met de nieuwe technologie.

Waarom zou een selfieverslaving kunnen voorkomen?

Enkele van de gangbare hypothesen die gedeeld worden rond de stand van zaken rond selfies en hun verband met psychische stoornissen zijn de volgende:

• Het nemen van een of meerdere selfies is op zich geen schadelijke daad. Het probleem ontstaat als het een belemmering wordt voor het uitvoeren van een andere activiteit. Dat het de hoofdaandacht van onze dag wordt. Dat wil zeggen, als je met je vrienden zit te eten, maar het belangrijker vindt om het beeld vast te leggen dan om het moment met hen te delen, dan is er een groot nadeel.
• Veel mensen die koppig doen over selfies hebben een geschiedenis van lage eigenwaarde. Ze hebben behoefte aan, en zijn afhankelijkheid van externe bevestiging. Daarnaast zoeken ze goedkeuring.

De gevolgen van 24/7 selfies nemen

Niemand twijfelt aan de glimlach die je krijgt als je mobieltje een collage van foto’s maakt van wat een jaar geleden gebeurde. Dit herinnert je aan momenten die je met familie of vrienden deelde. Maar het gevaarlijke van een leven leiden voor de netwerken of selfies nemen van alles wat er gebeurt, is dat wanneer je de grenzen vervaagt, er gevolgen zijn op individueel en intermenselijk niveau.

Natuurlijk hebben we het niet alleen over het verband tussen selfies en psychische stoornissen, maar ook over meer tastbare en concrete gevolgen in het echte leven. Laten we er eens een paar bekijken.

Gevolgen op persoonlijk vlak

• Als foto’s gepubliceerd worden, is er een overbelichting van de persoon. Dit kan inbreuk maken op hun privacy. In het ergste geval zijn er mensen die van het openbare leven misbruik maken om anderen lastig te vallen. Ze kunnen dit bijvoorbeeld doen door cyberpesten. Er is ook sprake van de manier waarop het lichaam in deze gevallen een voorwerp van consumptie wordt.
• Er zijn mensen die leven in een staat van preoccupatie met de reacties en commentaren van andere mensen op hun foto’s. Ze hebben een afhankelijkheid van de mening van anderen. Hun onzekerheid zorgt ervoor dat ze gevangen zitten in het zoeken naar voortdurende bekrachtiging en goedkeuring. Dit wekt nog meer onzekerheid, angst en stress (Engelse link) op.
• Selfieverslavingen worden ook wel mogelijke gedragsverslavingen genoemd.
• Hoewel het hier om meer geïsoleerde gevallen gaat, mag niet over het hoofd gezien worden dat het nemen van een selfie bij sommige gelegenheden betekent dat je je leven in gevaar brengt. In die zin zijn er nieuwsberichten over valpartijen en klappen van kliffen, bergen of andere plaatsen als gevolg van deze onvoorzichtigheid. In de gretigheid om de mooiste foto te maken, stellen veel mensen zich bloot aan onnodige risico’s.

Gevolgen op intermenselijk niveau

• We missen het genieten van en contact maken met andere mensen. Dat komt omdat we te veel bezig zijn met de pose, de selfie, en de details van de foto.
• Als selfies inhouden dat we foto’s met anderen maken en ze dan delen, geven we soms aanleiding tot geschillen over het verzaken van het recht op privacy.

Selfies in de context van het primaat van esthetiek en imago

We kunnen er niet omheen dat dit een verschijnsel van de tijd is dat vergemakkelijkt wordt door nieuwe technologieën. We moeten deze technologieën echter niet demoniseren, maar er juist goed gebruik van leren te maken.

De orde van de dag heeft de neiging te neigen naar ons imago en naar wat “er mooi uitziet.” Het risico dat we echter lopen is dat we alles wat niet in deze canon past negeren of demoniseren. We zijn ons misschien niet bewust van de boodschappen die we zenden door selfies te posten, te liken, of er commentaar op te geven. Hiermee versterken we deze gewoonte wel degelijk.

Vaak stoort het echte leven zelf ons omdat niet alles met de kleur en het filter van de netwerken gezien wordt. Zo gaan we over tot het opbouwen van een beeld dat te geretoucheerd en fictief is. Dat niet overeenkomt met wat er gebeurt als de camera uitstaat.

Achter al deze pretenties van perfectie of esthetiek kunnen we een vruchtbare bodem zaaien voor wie al eetstoornissen heeft, voor wie zich depressief voelt, of voor wie geen zin in zijn leven kan vinden.