Parmenides van Elea: Filosofie, en beroemde citaten

Parmenides van Elea is een van de bekendste pre-Socratische filosofen. Zijn ideeën en beschouwingen over het Zijn hadden een grote invloed op het ontstaan van latere filosofische theorieën.

Parmenides van Elea was een filosoof uit het oude Griekenland. Men beschouwd hem als de vader van de westerse metafysica, en tevens als de stichter van de Eleatische school. Zijn belangrijkste beschouwingen en leringen zijn ontleend aan zijn enige geschreven werk, een gedicht getiteld On nature.

Deze grote denker verdedigde dat de beweging, verandering en verscheidenheid van de bestaande dingen pure schijn waren. Er was maar één eeuwige werkelijkheid: Zijn. Laten we zijn filosofie en belangrijkste bijdragen in detail bekijken.

Wie was Parmenides van Elea?

Parmenides was een Grieks filosoof. Hij werd rond 515 voor Christus geboren in de stad Elea. Dat was een Griekse kolonie in Magna Graecia (nu Zuid-Italië).

Over het leven van deze denker is heel weinig bekend, want de verslagen die we hebben zijn verslagen en verhalen van zijn discipelen en latere filosofen. Men zegt dat hij deel uitmaakte van een welgestelde familie. De familie zou bepaalde posities in de adel bekleedden.

Al op zeer jonge leeftijd werd hij dus in het politieke leven ondergedompeld. Men gelooft dat hij in Elea politieke functies bekleedde. Er wordt zelfs beweerd dat hij verantwoordelijk was voor het vaststellen van de eerste wetten van de stad.

• Gedurende zijn hele leven schreef Parmenides slechts één werk, een filosofisch gedicht getiteld On Nature (Engelse link).
• Sommige bronnen verklaren dat zijn opleiding tot filosoof begon bij Xenophanes en daarna verder ging bij Amminias, een Pythagoreeër aan wie hij de voorkeur gaf als leraar. A
• ndere verwijzingen stellen echter dat hij een leerling was van Anaximander, een van de invloedrijkste natuurfilosofen.

Filosofie en het werk van Parmenides

Uit de bewaard gebleven fragmenten van zijn gedicht heeft men de rationele benadering van Parmenides’ filosofie afgeleid. Van zijn beschouwingen en bijdragen springen de volgende in het oog.

Zijn als eeuwig en ondeelbaar

De centrale basis van Parmenides’ filosofie is het begrip Zijn, dat eeuwig, onveranderlijk en ondeelbaar is. Zijn argumenten voor deze conclusie zijn de volgende:

• Het zijn kan niet geschapen zijn, want als dat zo was, was het vóór zijn schepping een “niet-zijn”, dat wil zeggen, het bestond niet. En als iets niet bestaat, is het eenvoudig niet. Daarom heeft het zijn altijd bestaan, het is eeuwig.
• Het zijn verandert of transformeert zichzelf op geen enkele manier, want als het zichzelf in iets anders transformeert, dan is het niet meer, dan houdt het op te bestaan, dus wordt het een “niet-zijn” en dat is onmogelijk.
• Splitsing impliceert het bestaan van leegte, dat wil zeggen, van “niet-zijn”. Daarom is het noodzakelijk dat het zijn ondeelbaar is, een enkele eenheid. Om dit begrip uit te leggen neemt Parmenides zijn toevlucht tot het beeld van de bol, waarin alle ruimten uit hetzelfde bestaan en dezelfde afmetingen hebben. Zo wordt het Zijn opgevat als iets dat niet van elkaar gescheiden kan worden. Iets dat in al zijn gebieden gelijk is aan zichzelf.

Dit standpunt maakt hem tot de extreme tegenstander van de gedachte van Heraclitus, een andere grote pre-Socratische filosoof die verdedigde dat alle dingen in de wereld in voortdurende verandering waren.

Manieren om tot kennis te komen

Parmenides was een van de eerste denkers die nadacht over het verwerven van kennis. Voor hem zijn er dus twee manieren:

• De weg van de waarheid (alétheia), die door het verstand verworven wordt. Het heeft betrekking op wat werkelijk is. Ze leidt dus tot ware kennis.
• De weg van de mening (dóxa), die gebaseerd is op de illusies die door de zintuigen en de meningen van stervelingen worden opgewekt. Die leidt ons zo tot valse, bedrieglijke kennis en tot de aanvaarding van niet-zijn.

Voor Parmenides streeft de weg van de waarheid er voortdurend naar naar het Zijn te verwijzen, het een naam te geven en het alle nodige belang toe te kennen. Omdat de toegang daartoe via de rede verkregen wordt, stelt hij vast dat denken en werkelijkheid harmonieus naast elkaar moeten bestaan. Zonder enige tegenspraak of bezwaar.

Het primaat van de rede

Voor Parmenides werd de werkelijkheid niet gekend door de zintuigen, maar door de rede. Want als kennis van de zintuigen afhangt, krijg je alleen maar destabiliserende elementen die een echo zijn van een wereld die in voortdurende verandering is.

De werkelijkheid die als resultaat van de waarneming getoond wordt, bestaat dus niet. Het is een illusie. Met andere woorden gezegd, het is een verschijning van de werkelijkheid.

Deze gedachte bracht Plato er jaren later toe zijn filosofische vormenleer te scheppen, en Aristoteles zijn metafysica te ontwikkelen. Daarom beschouwen veel filosofen en filologen Parmenides als de grondlegger van de westerse metafysica.

Bovendien beweren sommigen dat Parmenides met Aristoteles wedijvert om de titel van de vader van de logica. De reden hiervoor is omdat hij deductieve argumenten hanteert en het logische principe van identiteit en non-contradictie formuleert.

Enkele beroemde citaten van Parmenides van Elea

Ten slotte brengen we je enkele van de beste citaten die Parmenides van Elea ons naliet:

• “Verandering is een illusie.”
• “Laat de rede alleen beslissen.”
• “Je kunt niet-zijn niet herkennen, je kunt er niet over spreken, want denken en niet-zijn zijn hetzelfde.”
• “Alles wat er is heeft altijd bestaan. Niets kan uit niets ontstaan. En iets dat bestaat, kan ook niet niets worden.”
• “We kunnen alleen praten en denken over wat bestaat. En wat bestaat is niet geschapen en is onvergankelijk omdat het heel, compleet en onveranderlijk is. Het was niet en mag niet anders zijn dan wat het nu is, alles tegelijk, één, en voortdurend.”