Een vagale respons tijdens de zwangerschap: wat is dat precies?

We vertellen je alles over deze aandoening waar iedereen aan kan lijden, maar waar zwangere vrouwen vaker last van hebben.

Beoordeeld en goedgekeurd door de verpleegkundige Leidy Mora Molina.

Geschreven door Edith Sánchez

Laatste update: 26 juni, 2023

Vagale respons symptomen komen vooral voor halverwege de zwangerschap. Hoewel ze als een ziektebeeld worden beschouwd, vereisen ze geen behandeling en hebben ze in de meeste gevallen geen grote gevolgen.

Iedereen kan op enig moment in zijn leven last krijgen van vagale responsverschijnselen. Naar schatting heeft tot 20% van de mensen ze ooit gehad. Het komt echter vaker voor bij zwangere vrouwen vanwege de fysiologische veranderingen die tijdens de zwangerschap optreden.

Bij vagale respons zijn er verschillende symptomen zoals blozen, bleekheid, een gevoel van zwakte, zweten en wazig zien. Soms kunnen deze symptomen zelfs leiden tot bewustzijnsverlies. Het gevaar zit in de val of bij het autorijden of in soortgelijke situaties.

Wat is de vagale respons bij zwangerschap?

Vagale respons staat ook bekend als “vagale syncope,” “vasovagale respons” (Engelse link) of “neurocardiogene syncope” (Engelse link). Ze bestaat uit een reeks eerste symptomen, of prodromen, die vaak uitmonden in flauwvallen.

Ze ontstaan door overmatige stimulatie van de nervus vagus. Dit leidt tot verwijding van de bloedvaten en een verlaging van hartslag en bloeddruk. Onder deze omstandigheden bereikt minder bloed de hersenen en treedt syncope, of flauwvallen, op.

Van vagale symptomen kan worden gezegd dat ze worden veroorzaakt door een plotselinge daling van de bloeddruk. Niet alle zwangere vrouwen hebben vagale symptomen, maar dit probleem komt niettemin veel voor. Bij sommige zwangere vrouwen worden ze zeer frequent en ernstig.

Waarom komen ze voor?

De wetenschap heeft nog geen specifieke oorzaak van vagale symptomen kunnen vaststellen. Wel wordt aangenomen dat ze vaker voorkomen bij mensen met een hoge perifere veneuze belasting. Dat wil zeggen, bij mensen die een of andere aandoening hebben die de terugvoer van bloed naar het hart en de hersenen belemmert of vertraagt.

Onder gebruikelijke omstandigheden treden vagale beelden op om redenen als de volgende:

• Plotselinge veranderingen in positie.
• Veranderingen in hoogte.
• Langdurig staan of zitten.
• Bij inspanning om te plassen, poepen of hoesten.
• Stress of angst.
• Uitdroging.
• Honger.
• Misselijkheid of overgeven.
• Allergieën voor bepaalde medicijnen.
• Alcohol- of drugsgebruik.

Vagale symptomen komen echter om twee redenen vaker voor bij zwangere vrouwen:

• Hormonale veranderingen.
• Veneuze stase in de onderste extremiteiten. Het bloed stroomt moeilijk terug in de benen.

Er is ook een anatomische reden waarom vagale syncope gemakkelijker voorkomt tijdens de zwangerschap. Als de zwangere vrouw lang zit, overstimuleert het gewicht van de buik de nervus vagus. Zoals we al eerder hebben uitgelegd, werkt dit de aandoening in de hand.

Symptomen

Gewoonlijk treden bij vagale aandoeningen bepaalde symptomen op voordat het bewustzijnsverlies of het flauwvallen optreedt. Het is heel belangrijk om deze eerste symptomen te kennen, want zo kan vroegtijdig worden ingegrepen om flauwvallen te voorkomen.

De gebruikelijke symptomen zijn als volgt:

• Een gevoel van warmte
• Koud, klam zweet
• Misselijkheid
• Licht in het hoofd
• Vernauwing van het gezichtsveld (tunnelvisie) of wazig zien
• Gerinkel in de oren
• Tachycardie
• Bleekheid
• Gevoel van zwakte
• Vermoeidheid

Flauwvallen gebeurt meestal na het ervaren van deze symptomen. Het bewustzijnsverlies is van korte duur en spontaan herstel, bijna altijd in minder dan een minuut.

Hoe ze te voorkomen

Er zijn enkele basismaatregelen die kunnen helpen om vagale symptomen te voorkomen. Ze zijn vooral nuttig voor zwangere vrouwen die er veel last van hebben. Het zijn eenvoudige gewoonten die de moeite waard zijn om in je dagelijkse routine op te nemen.

Wat je moet doen is het volgende:

• Blijf niet langzitten. Sta na een paar uur op en loop wat rond.
• Blijf niet lange tijdstaan. Als je je moe voelt, kun je het beste even gaan zitten of een paar stappen zetten.
• Vermijd plotselinge veranderingen van houding. Als je opstaat, gaat zitten, of uit bed stapt, is het raadzaam dat langzaam te doen, en plotselinge veranderingen van houding te vermijden.
• Houd ruimtes goed geventileerd. Dit is nog belangrijker bij warm weer.
• Eet om de drie uur iets. Een kleine portie van wat gezond voedsel voorkomt dat je erg lang vast.
• Vermijd benauwde omgevingen.
• Adem een paar minuten diep in als je stress ervaart.

Wat te doen bij symptomen ?

Het is heel belangrijk om te weten wat je moet doen als de eerste symptomen van vagale symptomen optreden. Het doel is om syncope of flauwvallen te voorkomen, omdat een val erg gevaarlijk kan zijn voor een zwangere vrouw.

De aanbevolen maatregelen zijn de volgende:

• Liggen. Dit moet voorzichtig gebeuren, waarbij snelle bewegingen worden vermeden. Het beste is om je benen een paar minuten op te tillen. Dit helpt het bloed weer te stijgen, waardoor de werking van hart en hersenen wordt genormaliseerd.
• Adem diep in. Je kunt het beste langzaam in- en uitademen, zonder haast. Anders kan hyperventilatie optreden.
• Blijf kalm. Het is belangrijk om kalm te blijven. Als de zwangere vrouw alleen is, is het raadzaam om hulp te vragen terwijl ze de episode te boven komt.

Raadpleeg je arts als je vagale syncope hebt gehad

Bij het weer bij bewustzijn komen na flauwvallen door vagale responsverschijnselen kun je het beste gaan liggen en pas 15 tot 30 minuten na de episode opstaan. Zwangere vrouwen die vaak last hebben van deze symptomen moeten zich onthouden van autorijden, want dat kan heel gevaarlijk zijn.

Hoewel er geen specifieke behandeling is voor vagale symptomen, is het het beste om het je arts onmiddellijk na de eerste episode te vertellen. Dit maakt een meer gedetailleerde follow-up van het geval mogelijk.