Wat zijn ziektekiemen en waar worden ze gevonden?

Veel mensen gebruiken de term 'ziektekiem' als het om ziekten gaat, vooral als ze ziekten aan kinderen uitleggen. Weet je echter welke micro-organismen deze term omvat en waar ze worden aangetroffen? Lees dit artikel om erachter te komen!

Heb je je ooit afgevraagd wat ziektekiemen zijn? Het woord ‘kiem’ heeft verschillende betekenissen, afhankelijk van de context waarin het wordt gebruikt. In de biologie wordt het gedefinieerd als het reproductieve deel van een plant die bijvoorbeeld ontkiemt om te groeien. Een kiem wordt daarom metaforisch als de initiator van iets gezien, zoals een beweging.

In dit artikel gaan we nader bekijken wat ziektekiemen zijn en waar ze worden aangetroffen. Blijf lezen als je meer over deze fascinerende microscopische wereld wilt weten!

Wat zijn ziektekiemen?

We definiëren deze term als elk micro-organisme dat in staat is een ziekte te veroorzaken of zijn gastheer te beschadigen of het nu van dierlijke of plantaardige oorsprong is. Over het algemeen zijn er vier hoofdtypen ziektekiemen die we hieronder zullen bespreken.

Bacteriën

Bacteriën zijn prokaryote (d.w.z. eencellige) organismen, die een paar micron groot zijn en in verschillende vormen voorkomen. Volgens het Earth Microbiome Project (Engelse link) schatten ze dat er meer dan een biljoen soorten bacteriën op de planeet zijn.

We overdrijven dus niet als we zeggen dat ze de essentiële basis van elk ecosysteem zijn. Afhankelijk van hun morfologie kunnen ze in verschillende typen worden onderverdeeld:

• Kokken zijn bolvormig en afhankelijk van het aantal individuen waaruit de structuur bestaat (diplokokken, tetracokken en streptokokken).
• Bacillen zijn staafvormig.
• Spiraalvormige vormen zijn vibrio’s, spirillen en spirocheten.

Bacteriën kunnen immobiel zijn of motorische vaardigheden hebben, hetzij door cilia of flagella die hen helpen te bewegen. Afhankelijk van hun detectiemethode, gebaseerd op de aard van de buitenwand van hun structuur, kunnen ze gramnegatief of grampositief zijn.

Deze micro-organismen kunnen vrijlevende of ziekteverwekkers zijn van levende wezens, inclusief van mensen. Volgens de strikte definitie van de term worden alleen bacteriën die ziekten veroorzaken als ziektekiemen beschouwd.

Virus

Virussen zijn zelfs kleiner dan bacteriën en eenvoudiger dan bacteriën. Deze ziektekiemen bestaan uit DNA- of RNA-ketens (enkele of meerdere) bedekt met een eiwitlaag die ze hun driedimensionale vorm geeft.

Wetenschappers hebben ongeveer 5.000 virussoorten beschreven en ze kunnen zich niet voortplanten zonder dat ze een gastheer hebben om binnen te vallen. Virussen kapen de cellen van de patiënt en hun machinerie en repliceren zichzelf erin om de ziekte onder de bevolking te blijven verspreiden.

Schimmels, protozoa en anderen

Om deze ruimte zo beknopt en informatief mogelijk te houden, zullen we dus de rest van de ziektekiemen of pathogenen hieronder samenvatten:

• Protozoa zijn eencellige micro-organismen zoals bacteriën, maar vanwege hun grotere omvang en morfologische complexiteit verschillen ze van hen. Ze leven in vochtige omgevingen en kunnen parasieten zijn of vrij leven. Een heel duidelijk voorbeeld is het protozoa dat malaria veroorzaakt.
• In tegenstelling tot de schimmels die in het vorige punt zijn genoemd, zijn ze een taxon van complexe meercellige organismen, waaronder schimmels, gisten en paddestoelproducenten. Een aantal schimmels kunnen zowel dieren als planten infecteren, in de aangetaste weefsels een mycelium vormen en zich daarmee voeden.
• Er zijn ook andere ziektekiemen die moeilijker te beschrijven zijn, zoals viroïden of prionen. Dit zijn RNA-moleculen die dieren of planten kunnen infecteren.

Waar zijn de meeste ziektekiemen te vinden?

De betere vraag zou zijn welk deel van de aarde daarvan vrij is. Micro-organismen domineren alle omgevingen en ze omringen ons te allen tijde (en worden zelfs in ons gevonden!).

Aangezien een ziektekiem in de strikte zin van het woord pathogeen is voor andere levende wezens, is het belangrijk om te praten over hun prevalentie op bepaalde openbare plaatsen:

• Zwembaden en waterparken. Hier komen ze allemaal samen. Protozoa en schimmels hebben vocht nodig en virussen hebben een hoge gastheerdichtheid nodig. Elke vochtige en drukke plek is een goede voedingsbodem voor kolonies ziektekiemen.
• Geld, boodschappenwagentjes, oppervlakken in openbare toiletten, enz. Veel virussen en bacteriën verblijven een bepaalde tijd op oppervlakken, dus hoe meer mensen in contact komen met een object, hoe groter de kans op een hoge kiembelasting.
• Het menselijk lichaam zelf. Hoewel het misschien verrassend lijkt, is een tot twee kilo van ons lichaamsgewicht afkomstig van bacteriën, die voornamelijk in ons darmkanaal aanwezig zijn. Ja, deze vallen niet onder de definitie van ziektekiem, aangezien ze niet pathogeen voor ons zijn. Toch vertoont de mens een hoge virale last als hij aan een ziekte lijdt, zoals griep of verkoudheid.

Zoals we hebben gezien, schiet de definitie van ziektekiemen (Engelse link) tekort als het gaat om het omvatten van de meerdere micro-organismen die ziekten bij levende wezens veroorzaken.

Ze hebben echter allemaal iets gemeen: het zijn microscopisch kleine wezens die van het bestaan van anderen profiteren om te overleven en verschillende ziektes bij hun gastheren veroorzaken.