Wat is procedureel geheugen en waarom is het belangrijk?
Lopen, fietsen, autorijden, je schoenen strikken, je tanden poetsen… er zijn veel handelingen die we elke dag onbewust doen en die we dankzij ons procedureel geheugen automatisch kunnen uitvoeren.
In feite stelt dit type geheugen ons in staat een eindeloos aantal dagelijkse gewoonten uit te voeren zonder er bewust bij stil te staan, wat de uitvoering ervan sterk vergemakkelijkt. Daarom is het zo belangrijk.
In feite is het zelfs het eerste type geheugen dat verschijnt bij zuigelingen en het laatste dat verdwijnt bij ouderen. Dus waar bestaat het uit en hoe wordt het gevormd? We beantwoorden deze vragen en nog veel meer in dit artikel dus lees snel verder!
Wat is procedureel geheugen?
Ook bekend als ‘instrumenteel geheugen’, is dit een soort geheugen dat alle informatie opslaat die te maken heeft met procedures of strategieën die ons in staat stellen met onze omgeving om te gaan (Engelse link). Het slaat dus de herinnering op aan hoe dingen gedaan worden en hoe voorwerpen gebruikt worden.
Het is ook een ander soort geheugen: het impliciet langetermijngeheugen, dat onbewust gevormd wordt en moeiteloos teruggehaald wordt. Als we bijvoorbeeld onze tanden poetsen of lopen, staan we niet stil bij de vaardigheden of stappen die ermee gemoeid zijn.
Mensen met een bewaard en goed ontwikkeld procedureel geheugen passen zich meestal zonder problemen aan nieuwe activiteiten aan. Aan de andere kant maakt het verlies van het procedureel geheugen het moeilijk om alledaagse activiteiten zoals aankleden of wassen uit te voeren.
Misschien vind je dit artikel interessant om te lezen:
De voordelen van Sudoku voor de hersenen volgens de wetenschap
Hoe wordt het procedureel geheugen gevormd?
Het procedureel geheugen begint zich te vormen vanaf de geboorte, als we leren lopen, praten of eten. In dit geval worden vaardigheden voortdurend herhaald tot ze automatisch worden uitgevoerd.
Op het niveau van de hersenen worden procedurele geheugens gevormd als er verbindingen worden gemaakt tussen synapsen. Dit zijn ruimtes aan het uiteinde van een neuron die signalen doorgeven. Hoe vaker een handeling wordt uitgevoerd, hoe vaker signalen over diezelfde synapsen worden gestuurd.
Na verloop van tijd worden deze synaptische paden sterker en worden de handelingen zelf onbewust en automatisch. Daarom is het voor ons vaak moeilijk aan te geven wanneer we ze leerden uitvoeren.
Wanneer ons gedrag door training verandert, kunnen we dus zeggen dat we procedurele kennis verworven hebben. Het is echter belangrijk te bedenken dat oefening en training op zich geen garantie is voor het verwerven van een vaardigheid.
De hersenstructuren die betrokken zijn bij het procedurele geheugen
Er zijn structuren in onze hersenen die het aanvankelijk leren van procedurele herinneringen, het vertraagd leren ervan, en het automatiseren ervan regelen.
In dit geval is de groep subcorticale structuren die de basale ganglia (die onderdelen als het striatum omvat) betrokken bij het procedureel leren. Maar ook andere gebieden, zoals de hersenschors en het cerebellum, zijn erbij betrokken.
Zo zijn er bijvoorbeeld veranderingen in de motorische cortex waargenomen als we nieuwe motorische vaardigheden leren. In die zin suggereren deskundigen dat het specifieke hersensysteem dat bij het procedureel geheugen betrokken is, afhangt van de specifieke soort van procedureel leren.
Voorbeelden van procedureel geheugen
Mensen gebruiken het procedureel geheugen vaak bij de volgende handelingen:
- Een muziekinstrument bespelen
- Autorijden
- Zwemmen
- Lopen
- Typen
- Een sport beoefenen
- Fietsen
- De trap op en af gaan
We denken dat je het misschien leuk vindt om te lezen:
Een overzicht van de verschillende soorten geheugenverlies
Hoe je je procedurele geheugen kunt verbeteren
Om de consolidatie van procedurele geheugens te vergemakkelijken hebben we niet alleen voortdurende training nodig, maar is het ook essentieel om gezonde gewoonten te beoefenen, zoals een evenwichtige voeding en goede rust.
Wat dit betreft suggereert onderzoek (Engelse link) dat slaap helpt bij de consolidatie van het leren van motorische vaardigheden. In dit geval helpt de NREM-slaap nieuwe herinneringen om van een fragiele toestand naar een meer robuuste en stabiele toestand te gaan.
Daarnaasst kan de uitvoering van specifieke oefeningen het procedureel geheugen verbeteren. In dit geval moeten we ons idealiter concentreren op het procedureel herinneren, zoals:
- Een recept onthouden en dan de handelingen in volgorde uitvoeren.
- Een liedje oproepen en het vervolgens spelen op een muziekinstrument.
- Een spel onthouden en alle handelingen doornemen die ons helpen het correct te spelen.
Deze oefeningen zijn bijvoorbeeld heel heilzaam bij mensen die getroffen zijn door neurologische veranderingen of ziekten die hen verhinderen een geconsolideerd procedureel geheugen te hebben. Hiertoe behoren bijvoorbeeld mensen met Alzheimer of die geleden hebben aan perinatale asfyxie.
Procedureel vs. declaratief geheugen
Om af te sluiten willen we het onderscheid maken tussen het procedurele geheugen en zijn tegendeel, dat declaratief geheugen genoemd wordt. In dit geval zijn declaratieve herinneringen de herinneringen die we ons opzettelijk herinneren en die bovendien bewuste inspanning vereisen om in herinnering te brengen.
Voorbeelden zijn het onthouden van informatie voor een proefwerk of het adres van ons huis.
Procedurele herinneringen, daarentegen, zijn de herinneringen die zonder inspanning worden opgehaald. We kunnen ze zelfs onbewust verwerven, zoals wanneer we leren fietsen of onze tanden poetsen. In het kort kunnen we zeggen dat declaratief geheugen betrekking heeft op het weten van het ‘wat’, terwijl procedureel geheugen betrekking heeft op het ‘hoe’.
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- Quam C, Wang A, Maddox WT, Golisch K, Lotto A. Procedural-Memory, Working-Memory, and Declarative-Memory Skills Are Each Associated With Dimensional Integration in Sound-Category Learning. Front Psychol. 2018;9:1828. Published 2018 Oct 2. doi:10.3389/fpsyg.2018.01828
- Walker M, Brakefield T, Morgan A, Hobson J, Stickgold R. Practice with sleep makes perfect: sleep-dependent motor skill learning. Neuron [Internet] 2002 [consultado 3 dic 2021]; 35(1): 205-211. Disponible en: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12123620/
- Lum J, Conti-Ramsden G, Page D, Ullmand M. Working, declarative and procedural memory in specific language impairment. Cortex [Internet] 2012 [consultado 3 dic 2021]; 48(9): 1138-1154. Disponible en: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0010945211001705
- Plihal W, Born J. Effects of Early and Late Nocturnal Sleep on Declarative and Procedural Memory. Journal of Cognitive Neuroscience [Internet] 1997 [consultado 3 dic 2021]; 9(4): 534–547. Disponible en: https://direct.mit.edu/jocn/article-abstract/9/4/534/3263/Effects-of-Early-and-Late-Nocturnal-Sleep-on
