Wat is mandibulaire retrognathie en hoe wordt het behandeld?

Mandibulaire retrognathie kan esthetische problemen, hoofdpijn, moeite met kauwen en zelfs slaapapneu veroorzaken. We leggen hier uit wat het is en hoe het behandeld wordt.

Beoordeeld en goedgekeurd door de dokter Diego Pereira.

Geschreven door Carmen Martín

Laatste update: 29 november, 2024

Mandibulaire retrognathie is een veel voorkomende gebits- en gezichtsafwijking. Het woord retrognathie komt van het Latijnse retro, dat ‘achterwaarts’ betekent; en van het Griekse gnathos, dat ‘kaak’ is. Met andere woorden, het bestaat uit een scheefstand tussen de onderkaak en het bovenkaakbot.

In de meeste gevallen is de oorzaak dat het onderkaakbot zich niet goed ontwikkelt. Daardoor staat de kaak naar achteren en verder naar achteren dan normaal. Als je dus naar het profiel van de getroffen persoon kijkt, is de veranderde stand goed te zien.

Het probleem met deze misvorming is dat het niet alleen de esthetiek aantast, maar ook kan leiden tot een reeks gebits- en gezondheidscomplicaties. Wil je er meer over weten? In dit artikel vertellen we je wat het is, de mogelijke oorzaken, en welke behandelingen er zijn om het aan te pakken.

Wat is mandibulaire retrognathie?

Mandibulaire retrognathie is een botmisvorming (Engelse link). Wat er gebeurt is dat er een discrepantie is tussen de grootte van het kaakbot en het mandibulaire bot. Daardoor staan ze scheef ten opzichte van elkaar.

De betekenis hiervan is dat de rijen tanden ook niet op elkaar passen. De kaak is ‘teruggezet’ ten opzichte van de bovenkaak. Volgens een artikel van Everest Dental Clinic (Spaanse link) is dit een van de soorten tandheelkundige malocclusie die de neiging hebben problemen te veroorzaken in de beet en de esthetiek van het gezicht.

Het kan voorkomen doordat de bovenkaak meer ontwikkeld is dan normaal of juist doordat de kaak onderontwikkeld is. Het kan zelfs een combinatie van beide factoren zijn. Als je iemand met retrognathie in profiel bekijkt, heeft het ondergezicht een holle vorm.

Het wordt ook wel klasse II of korte kaakrelatie genoemd.

Symptomen geassocieerd met deze aandoening

Mandibulaire retrognathie heeft een aanzienlijke esthetische impact. Zoals een publicatie van het Maxillofacial Institute (Spaanse link) uitlegt, is er een abnormale relatie tussen het kaak- en mandibulaire bot. Hierdoor zijn de gelaatstrekken disharmonisch.

Het bovenste gebit steekt boven de ondertanden en de onderkaak uit. Als je dus in profiel naar die persoon kijkt, is de kin verzonken en is er geen kaakuitsteeksel. Dit kan leiden tot problemen met eigenwaarde  en zelfvertrouwen.

Getroffen personen hebben onder andere vaak moeite met kauwen en gebitsproblemen. Ook is er vaak betrokkenheid van het temporomandibulaire gewricht, zoals later zal worden uitgelegd.

Wat veroorzaakt mandibulaire retrognathie?

Deze aandoening begint meestal tijdens de ontwikkeling of groei. Het kan echter op elk moment in het leven optreden, hoewel dit iets minder vaak voorkomt. Om te begrijpen waarom het voorkomt, is het belangrijk te begrijpen hoe de kaak (Engelse link) zich normaal ontwikkelt.

Zoals uitgelegd in een publicatie op StatPearls (Engelse link) wordt uitgelegd, begint het kaakbot te verbenen in de zesde week van de dracht. De condyl van de kaak is het deel dat scharniert met de schedel, via het temporomandibulaire gewricht. Het ontwikkelt zich later, rond tien weken zwangerschap.

Geleidelijk groeit de onderkaak naar voren en naar beneden, terwijl ook de condyl zich vormt. De volledige ontwikkeling wordt meestal bereikt rond de leeftijd van 17 of 18 jaar bij vrouwen. Bij mannen kan dat oplopen tot 20 jaar.

Bij mensen met mandibulaire retrognathie stopt deze groei meestal veel eerder. Het gevolg is dat de onderkaak naar achteren wordt verplaatst en niet in lijn komt met de bovenkaak. Het kan ook gebeuren dat het bovenkaakbot zich sneller ontwikkelt dan normaal.

Als het op volwassen leeftijd verschijnt, heeft het verschillende oorzaken. Een ernstig letsel aan de kaak of het temporomandibulaire gewricht kan de groei beperken. Het kan ook gebeuren bij operaties op craniaal niveau.

Mogelijke complicaties

Deze aandoening kan ernstige complicaties veroorzaken, naast esthetische problemen. Sommige baby’s beginnen bijvoorbeeld vanaf de geboorte problemen te krijgen.

Dat komt omdat de scheefstand tussen de twee botten ervoor kan zorgen dat ze niet voldoende op de tepel van de moeder kunnen zuigen. Daardoor wordt voeden moeilijk en ontstaan ondervoedingsproblemen.

Aan de andere kant betekent het feit dat de twee botten niet goed op elkaar passen, dat de gebitsrijen ook niet op elkaar passen. Uitlijning van de tanden maakt het kauwen en malen van voedsel mogelijk. Als dit gebeurt, kan het daarom moeilijk zijn om te bijten en te kauwen.

Bovendien hebben je tanden de neiging om, naarmate je ouder wordt, schever of verschoven te gaan staan. Mensen met mandibulaire retrognathie hebben vaak temporomandibulaire gewrichtsaandoeningen. De opgehoopte spanning in de kaak en het gewricht veroorzaakt spierspasmen en ernstige kaak- en hoofdpijn.

Een andere veel voorkomende complicatie is obstructieve slaapapneu – dat wil zeggen dat er tijdens de slaap ademhalingsproblemen optreden, die ‘s nachts zelfs kunnen leiden tot episodes van ademstilstand. Deze episodes zorgen ervoor dat de persoon slecht slaapt en overdag suf is.

Beschikbare behandelingen voor mandibulaire retrognathie

Mandibulaire retrognathie vereist meestal een behandeling. Om een behandeling in te stellen is het eerst belangrijk om tot een goede diagnose te komen. Bij veel mensen is een lichamelijk onderzoek meestal voldoende. Vaak wordt echter aanvullend onderzoek gedaan om de diagnose te bevestigen.

Radiografie is essentieel. De meest gebruikte is de laterale cefalometrische röntgenfoto (Engelse link). Met deze techniek is het mogelijk een analyse te maken van de schedel en zijn volledige afmetingen, om na te gaan of de kaak minder ontwikkeld is dan normaal. Ook de hoek, de lengte en de relatie met de rest van het gezichtsskelet worden bestudeerd.

Als het onderzoek klaar is, kan zo nodig een behandeling worden gepland. Als het geval mild is en niet erg symptomatisch, is het niet altijd nodig om te behandelen. In de volgende paragrafen zullen we echter uitleggen welke opties het meest gebruikt worden.

Behandeling bij zuigelingen en kinderen

Behandeling van retrognathie bij zuigelingen en kinderen is meestal gebaseerd op het gebruik van orthodontie. Het idee is dat ze nog in de groei zijn. Daarom kan geprobeerd worden de groei van de kaak af te remmen. Dit gebeurt door een soort hoofddeksel te gebruiken dat er druk op uitoefent.

De reden is dat er geen manier is om de kaakgroei als zodanig te stimuleren. Orthodontie kan zeer goede resultaten hebben in milde tot matige gevallen. Ernstige gevallen vereisen echter meestal verdere behandeling in de adolescentie of volwassenheid.

Behandeling bij adolescenten en volwassenen

Als de groei al vertraagd is, is het heel moeilijk om de mandibulaire retrognathie te wijzigen met orthodontie alleen. Deze techniek kan nuttig zijn als het probleem puur tandheelkundig is. Dat wil zeggen dat alleen de uitlijning of occlusie van de tanden wordt gecorrigeerd, maar niet de vorm van de kaak.

Er zijn patiënten die hun gelaatstrekken willen corrigeren – bijvoorbeeld een diepe kin of een terugwijkende kin. In deze gevallen, als het gebitsprobleem al is gecorrigeerd, kan een mentoplastiek (Engelse link) worden aanbevolen.

Ernstige gevallen die samenhangen met problemen als slaapapneu vereisen meestal een operatie. Hierbij wordt ingegrepen op het kaakbot, of op het mandibulaire en maxillaire bot. Het idee is om te proberen ze te reconstrueren om een exacte uitlijning te bereiken.

Onthoud: mandibulaire retrognathie is niet alleen een esthetisch probleem

Mandibulaire retrognathie is een probleem waardoor de onderkaak in een abnormale positie staat, hij ligt verder naar achteren dan normaal. Daarom vertoont het profiel van deze mensen een ingevallen kin en een holle vorm.

Het probleem is dat deze aandoening niet alleen esthetische complicaties kan opleveren. Het wordt bijvoorbeeld in verband gebracht met temporomandibulaire gewrichtsstoornissen en obstructieve slaapapneu. Het is daarom essentieel om te proberen deze aandoening zo snel mogelijk te diagnosticeren en te behandelen.