Wat is de ziekte van Addison?
Meestal staat het praten over de ziekte van Addison gelijk aan praten over bijnierinsufficiëntie. Allereerst is het belangrijk om te weten dat deze ziekte zeer ongewoon is. De incidentie, of nieuwe gevallen, is namelijk slechts 0,83 per honderdduizend mensen.
Dat betekent dus dat de prevalentie, of het aantal gevallen van de ziekte van Addison in een algemene bevolking, slechts vier tot zes gevallen per 100.000 mensen is.
Enige tijd geleden was tuberculose de meest voorkomende oorzaak van de ziekte. Dit komt omdat deze ziekte de bijnieren aantast. Momenteel is er meer controle over tuberculose, is de meest voorkomende oorzaak ‘idiopathisch’. Het is tegenwoordig meestal het gevolg van een auto-immuunziekte waarbij het lichaam zijn eigen organen aanvalt.
Over het algemeen kunnen symptomen zich op elke leeftijd manifesteren. Het komt echter vaker voor rond de leeftijd van 38 met een piek op 40-jarige leeftijd. Net als veel andere endocriene aandoeningen komt het vaker bij vrouwen voor dan bij mannen.
De oorzaken van de ziekte van Addison
We hebben hierboven vermeld dat praten over de ziekte van Addison hetzelfde is als praten over bijnierinsufficiëntie. Je moet daarom eerst begrijpen wat de bijnieren zijn en wat ze in het lichaam doen. Mensen hebben twee bijnieren, één boven elke nier in de buikholte. Ze bestaan ieder uit twee delen:
- Bijniermerg. Dit is het interne deel van de klier dat verantwoordelijk is voor het produceren van adrenaline-achtige hormonen.
- Bijnierschors. Dit is de buitenste laag van elke klier. Het is verantwoordelijk voor het produceren van corticosteroïde hormonen zoals:
- Glucocorticoïden: zoals cortisol. Het heeft metabole, inflammatoire en stressresponsfuncties.
- Mineralocorticoïden: aldosteron is hiervan de meest bekende. Het regelt de natrium- en kaliumspiegels in het lichaam.
- Androgenen: dit zijn mannelijke geslachtshormonen.
In wezen vernietigt de ziekte van Addison de cortex van de bijnieren. Zonder deze schors maakt het lichaam geen cortisol en aldosteron aan. Over het algemeen komen de symptomen van de ziekte juist door het ontbreken van deze hormonen. De volgende oorzaken zijn verantwoordelijk voor de vernietiging van de bijnierschors:
- Auto-immuunziekten: in deze gevallen valt het lichaam de bijnier aan met antilichamen.
- Auto-immune polyendocrinopathie: dit is een auto-immuunziekte waarbij het lichaam verschillende klieren tegelijkertijd aanvalt. Hier een link naar een Engels artikel over deze ziekte.
- Infecties: deze omvatten aandoeningen zoals schimmelinfecties en tuberculose.
- Tumoren van de klier zelf, en ook uitzaaiingen van kankersoorten uit andere organen kunnen deze aandoening veroorzaken.
Symptomen van de ziekte
In de meeste gevallen van de ziekte van Addison worden de symptomen langzaam duidelijk. Dat is de reden waarom deze aandoening zo moeilijk te diagnosticeren is. Sommige mensen merken de symptomen namelijk niet op. Op dezelfde manier kunnen de symptomen ook op andere ziekten wijzen.
Het probleem met een vertraagde diagnose is dat dit het leven van de persoon die eraan lijdt ernstig in gevaar kan brengen. Het is daarom belangrijk om de symptomen te kennen en een arts te raadplegen als je vermoedt dat je er last van hebt. De meest voorkomende symptomen zijn onder andere:
- Verlies van eetlust.
- Hyperpigmentatie van de huid oftewel het donker worden van bepaalde delen van de huid.
- Lage bloeddruk.
- Hypoglykemie (lage bloedsuikerspiegel).
- Asthenie (vermoeidheid, gebrek aan kracht).
- Spierpijn.
- Depressie.
Sommige patiënten die aan deze ziekte lijden ontwikkelen een acute crisis. Vervolgens manifesteren verschillende van de hierboven genoemde symptomen zich plotseling. Artsen noemen dit ‘acute bijnierinsufficiëntie’.
Helaas kan het tot een dodelijke shock leiden als ze het niet goed en onmiddellijk behandelen. Over het algemeen is dit een potentieel levensbedreigende aandoening.
Diagnose en behandeling
Om Addison te diagnosticeren, moeten artsen de hormoonspiegels meten. Meestal bestaat de eenvoudigste test uit het meten van cortisol- en ACTH-hormoonbloedspiegels van de patiënt in de vroege ochtend.
Over het algemeen zal een patiënt met de ziekte van Addison hoge ACTH-bloedwaarden en lage cortisolbloedwaarden hebben. Een wetenschappelijk Engels artikel hierover kun je hier lezen.
Als de resultaten onduidelijk zijn, kan de arts ook ACTH-stimulatietest aanvragen. Ze doen dit met kunstmatige ACTH en meten de bloedspiegels van de patiënt voor en na stimulatie. Bij patiënten die lijden aan de ziekte van Addison, stijgen de bloedspiegels van cortisol niet na ACTH-stimulatie.
Als je vermoedt dat je aan deze aandoening lijdt, dan is het belangrijk dat je je arts zo snel mogelijk bezoekt. Ze kunnen een screening van de bloedcortisolspiegels aanvragen. Als de resultaten niet doorslaggevend zijn, dan moeten ze een ACTH-stimulatietest uitvoeren om de diagnose te bevestigen of uit te sluiten.
Zodra artsen de ziekte diagnosticeren, bestaat de behandeling in wezen uit het kunstmatig vervangen van de ontbrekende hormonen. Om cortisol te vervangen schrijven artsen meestal synthetische glucocorticoïden voor.
Daarnaast vervangen ze aldosteron door vergelijkbare steroïden, zoals fludrocortison. Artsen kunnen ook hormonen zoals dehydro-epiandrosteron voorschrijven om androgenen te vervangen.
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- Candel González FJ, Matesanz David M, Candel Monserrate I. Insuficiencia corticosuprarrenal primaria. Enfermedad de Addison. An Med Interna 2001;18:492-498.
- Napier C, Pearce SH. Current and emerging therapies for Addison’s disease. Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes. 2014;21(3):147-153. PMID: 2475599
- Quinkler M, Hahner S. What is the best long term management strategy for patients with primary adrenal insufficiency? Clin Endocrinol (Oxf). 2012 Jan;76(1):21-5.
