Postpartum anemie: oorzaken en behandelingen

Postpartum anemie is meestal mild en verdwijnt spontaan in de eerste week. Het is echter een zeer frequente pathologie.

Geschreven en geverifieerd door de arts Mariel Mendoza.

Laatste update: 24 augustus, 2022

Postpartum anemie is een van de meestvoorkomende complicaties die gepaard gaan met de bevalling. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is anemie of bloedarmoede (Engelse link) een toestand waarbij het aantal rode bloedcellen, of de concentratie hemoglobine in de rode bloedcellen, lager is dan normaal.

Hemoglobine is verantwoordelijk voor het transport van zuurstof naar verschillende weefsels, dus de belangrijkste verschijnselen die met bloedarmoede gepaard gaan hebben te maken met verminderde zuurstof in het bloed (hypoxemie) en in de weefsels (hypoxie).

De behandeling van postpartum anemie hangt af van de oorzaak, de ernst en de bijbehorende maternale risicofactoren of ziekten.

De defenitie van postpartum anemie

Postpartum anemie wordt gedefinieerd (Engelse link) als de aanwezigheid van hemoglobinewaarden lager dan 11 gram per deciliter in de eerste week postpartum of 12 gram per deciliter tot en met de achtste week postpartum. De prevalentie schat men op 50% in de eerste 48 uur, en de meeste gevallen lossen gewoonlijk spontaan op.

Symptomen van postpartum anemie hangen af van de ernst ervan. De milde vorm heeft meestal geen zichtbare verschijnselen.

Als de bloedarmoede symptomatisch is, is het meestvoorkomende symptoom overmatige vermoeidheid en gegeneraliseerde zwakte. Het kan ook gepaard gaan met duizeligheid, licht in het hoofd, bleke huid, gewichtsverlies, lage bloeddruk, hartkloppingen, koude extremiteiten, hoofdpijn, slapeloosheid, prikkelbaarheid en depressie.

Verschillende bloedonderzoeken zijn nodig om bloedarmoede vast te stellen. Het belangrijkste is een volledig bloedbeeld en meting van het ijzergehalte in het bloed. Ook vitamine B12, foliumzuur en andere vitaminegehaltes kunnen worden opgevraagd.

Oorzaken van postpartum anemie

Postpartum anemie is meestal te wijten aan een combinatie van bloedingen tijdens de bevalling samen met een chronisch ijzertekort dat sinds de zwangerschap aanwezig is. IJzertekort ontstaat in het derde trimester van de zwangerschap door de verhoogde uitgaven aan voedingsstoffen voor de groei van de baby.

Anderzijds hangt het effect van bloedverlies af van de lichaamsmassa van de vrouw en haar geschatte totale bloedvolume. Het hangt ook af van eventuele andere aandoeningen die ze heeft. Zo heeft een vrouw met een hartafwijking een grotere decompensatie bij minder bloedverlies.

Postpartum bloeding komt voor bij tot 15% van de zwangere vrouwen en is een bloeding van meer dan 500 milliliter nadat de derde fase van de arbeid (bevalling) voltooid is. Bij een natuurlijke bevalling schat men het bloedverlies op 500 tot 700 milliliter. Dit kan bij een keizersnede oplopen tot 1.000 milliliter.

De meestvoorkomende oorzaken van postpartum bloeding (Spaanse link) zijn de volgende:

• Atonie van de baarmoeder (de baarmoeder trekt niet samen).
• Vaginaal uitscheuren tijdens debevalling.
• Incidentele verwondingen tijdens een keizersnede.

Geassocieerde risicofactoren

De risicofactoren die men het meest associeert met postpartum anemie zijn de aanwezigheid van antepartum anemie en de soort bevalling. Bloedarmoede komt vaker voor bij gebruik van een forceps evenals bij een vacuümextractie.

Het gewicht van de pasgeboren baby, eerdere bevallingen, de etniciteit van de vrouw, perineale scheuren, en de knip die in de vagina gemaakt is om de bevalling te vergemakkelijken hebben ook invloed.

Behandeling van postpartum anemie

De behandeling van anemie hangt af van de oorzaak en de ernst ervan. Bij lichte bloedarmoede, veroorzaakt door ijzertekort, zal orale inname van ijzer het euvel verhelpen. Als de bloedarmoede ernstig is, kan intraveneus ijzer nodig zijn, maar dit is niet de meest gangbare procedure.

Als de oorsprong een postpartum bloeding is, moet de arts de bloeding stopen. Ook moet er volumevervanging plaatsvinden, afhankelijk van de ernst van de bloeding. Onmiddellijke vervanging met fysiologische oplossingen kan nodig zijn om de perfusie op peil te houden en daarna transfusie van heteroloog bloed.

Bloedtransfusies voor postpartum anemie moeten echter gereserveerd worden voor noodgevallen. Dat wil zeggen, wanneer de volgende omstandigheden aanwezig zijn:

• Ernstig bloedverlies na een spontane bevalling.
• Ernstige bloedarmoede met tekenen van shock.
• Ernstige bloedarmoede tijdens de zwangerschap die gepaard gaat met decompensatie van de moeder.

De beste behandeling is preventie

De belangrijkste manier om postpartum anemie te voorkomen is adequate behandeling en preventie van bloedarmoede in het derde trimester van de zwangerschap. Daaraan kunnen we een tijdige behandeling van bloedingen tijdens de bevalling en het kraambed toevoegen.

Het op peil houden van het ijzergehalte tijdens de zwangerschap is dus de beste preventie. Idealiter moet de zwangere tijdens de tweede helft van de zwangerschap lage doses orale ijzersupplementen nemen. Ook moet een evenwichtige voeding worden aangehouden. Een ijzerrijk dieet wordt aanbevolen, met de consumptie van rood vlees of goed verhit orgaanvlees, en van fruit en groenten met vitamine C.